کاهش تولید پسماندهای تر، تفکیک زباله‌های خشک و تر از مبدأ و استفاده از سطل‌های زباله شهری دردار از مهم‌ترین راهکارهای کاهش جمعیت موش‌هاست
چالش سلامت در شهر موش‌ها
در پی انتشار فیلم جولان موش‌ها روی یک درخت در خیابان طالقانی تهران، نگرانی‌های زیادی از جانب شهروندان مطرح شد. مدیرعامل شرکت ساماندهی مشاغل شهر تهران مدعی شد فیلم مربوط به چند سال گذشته است، درختان آن خیابان اکنون هرس شده و در سال1400 به دلیل استفاده از سمی خاص برای کاهش موش‌ها تعداد آنها به میزان قابل توجهی کاهش یافته ، هر چند اندکی بعد خبرنگاری که آن فیلم را گرفته بود، گفت فیلم جدید است و هرس درختان خیابان بلافاصله بعد از انتشار فیلم انجام شده و گمانه‌زنی‌ها بالا گرفت. با همه اینها علی‌اصغر عطایی، مدیرکل خدمات شهری شهرداری تهران اشاره کرد مأموریت مبارزه با جانوران موذی اکنون به‌عهده شرکت ساماندهی مشاغل است اما بناست دوباره این مسؤولیت به سازمان مدیریت پسماند واگذار شود. جدا از این‌که مسؤولیت مهار موش‌ها به‌عهده چه مجموعه و سازمانی است، شناخت ویژگی‌های زیستی موش‌ها و راهکارهای شهروندان برای حفظ سلامت خود و محیط زیست هم در کنترل مؤثرشان نقش دارد.
در زبان فارسی هر دو واژه Rat و Mice را به معنای موش ترجمه می‌کنیم در حالی که این دو با وجود این که جونده بوده و در ظاهر هم بسیار به یکدیگر شبیه هستند اما با یکدیگر تفاوت دارند. بزرگ‌ترین نقطه تمایز آنها با یکدیگر اندازه بدنی‌شان است به‌طوری‌که Rat از Mice بزرگ‌تر و سنگین وزن‌تر است اما در مقابل Mice بدن کوچک‌تر و باریک‌تری دارد. از سوی دیگر دم Mice نسبت به بدن آنها بلندتر، ظریف‌تر و پوشیده از مو است در حالی که دم Rat کوتاه‌تر، ضخیم‌تر و البته بدون مو است. هر دوی آنها در سراسر دنیا، عامل پراکنش بیش از 35بیماری هستند در حالی که بیماری‌ها می‌توانند خیلی راحت و به طور مستقیم به بدن انسان منتقل شوند. جابه‌جایی، تماس با مدفوع، ادرار، بزاق و البته گازگرفتگی از جانب موش‌ها می‌تواند انسان را به‌شکل مستقیم در معرض بیماری‌های مختلف قرار دهد اما همه بیماری‌ها هم به شکل مستقیم به انسان منتقل نمی‌شود بلکه راه‌های غیرمستقیمی مانند انتقال از طریق کنه، هیره و کک نیز وجود دارد. اگر کنه، هیره و کک از جونده آلوده‌ای تغذیه کنند، می‌توانند بیماری را به شکل غیرمستقیم به انسان انتقال دهند.
اولین و مهم‌ترین استراتژی
نخستین استراتژی برای ممانعت از انتقال بیماری از موش به انسان این است که جمعیت موش‌ها در محل زندگی انسان اعم از خانه، خیابان و شهر کنترل شود. برای تحقق این موضوع پیش از هر چیز باید هرگونه منبع غذایی را از دسترس آنها دور نگاه داشت. سال‌هاست موش‌ها در شهرها جولان می‌دهند و دلیل اصلی این اتفاق هم رفتار اشتباه انسان‌ها در برابر موش‌هاست. انسان‌ها همیشه موش‌ها را مقصر می‌دانند و به همین دلیل است که انواع و اقسام سم‌ها را می‌سازند و برای مهار جمعیت موش هم آن را تنها راهکار فرض کرده‌اند اما اگر روزی برسد که سم‌ها دیگر کارآیی نداشته باشند، چه باید کرد؟
موش‌ها حیواناتی هستند که در بسیاری از موقعیت‌ها از هوش خودشان استفاده می‌کنند. موش‌های شهری از بدترین نوع گونه‌های مهاجم هستند که نه‌تنها رفتارشان قابل پیش‌بینی نیست بلکه درست مثل اسفنج بیماری عمل می‌کنند، زیرا در عین این که انواع پاتوژن‌ها را با خود حمل می‌کنند، استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی‌سیلین
را که در اصل یکی از زیرگونه‌های استافیلوکوک و مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک‌های معمولی است هم با خود حمل می‌کنند. به همین دلیل است که در داخل دستگاه گوارش موش، MRSA می‌تواند با بیماری‌ها درست مانند ذرات داخل یک کاسه در حال مخلوط‌شدن برخورد کند، یعنی اشکال جدیدتری را بسازد که خیلی راحت هم منتقل شوند. مسأله این است که ابتلا به خیلی از بیماری‌ها هم به موش مربوط است اما در زمان بیماری اغلب نمی‌توان به‌راحتی ریشه اصلی را شناسایی کرد.
مهم‌ترین حلقه مفقوده در مدیریت موش‌های شهری بی‌توجهی به مدیریت صحیح پسماند است، زیرا ما هر ساله حجم بسیار قابل توجهی از پسماندهای تر شهری را تولید می‌کنیم که مهم‌ترین منبع غذایی موش‌ها در شهرها هستند. دولت‌ها در سراسر دنیا سالانه میلیاردها دلار خرج می‌کنند تا بتوانند جلوی افزایش جمعیت موش‌ها را بگیرند در حالی که منابع غذایی موش‌ها روزانه در آشپزخانه‌ها، فاضلاب‌ها و رستوران‌های شهری تولید می‌شود. بنابراین تا زمانی که ما رفتار خود را در تولید سرسام‌آور پسماندهای غذایی ـــ که موش‌ها برای بقا با آن سازگار شده‌اند ـــ تغییر ندهیم، حذف قابل توجه جمعیت موش‌ها هم مقدور نخواهد بود، زیرا اگر فقط یک موش غذای کافی را در اختیار داشته باشد، 12بچه به دنیا خواهد آورد و آن 12بچه را هم به‌خوبی پرورش خواهد داد به طوری که هر کدام آنها در کمتر از شش هفته، 12بچه دیگر خواهند داشت و رشد جمعیت به همین ترتیب ادامه پیدا می‌کند. جالب است بدانید موش‌ها در هر شهری خود را با ذائقه شهروندان آن شهر تطبیق داده‌اند. به عنوان مثال در شهری مانند نیویورک آنها پیتزا و در فرانسه، نان کراوسان می‌خورند، بنابراین هر زباله‌ای که شما در شهر بیندازید به نوعی به غذای موش تبدیل خواهد شد.
منابع: CDC و atlasobscura.com
تحقیقات دو محقق از دانشگاه فوردهام (Fordham University)
نشان می‌دهد یکی از مؤثرترین و بهترین راهکارها برای کنترل جمعیت موش‌های شهری این است که درِ سطل آشغال زباله‌های تر بسته باشد و شهروندان در مراقبت از آنها بکوشند. تفکیک‌نکردن زباله به روش بهداشتی و صحیح، معضل بزرگی است که متأسفانه هنوز در شهرهای بزرگی مانند تهران به‌درستی انجام نمی‌شود. اکثر قریب به اتفاق سطل‌های زباله بزرگ در کوچه‌ها و خیابان‌های ما، در ندارند یا درهایشان کنده شده است. موش‌ها اغلب شبگرد هستند، بنابراین پسماندهای تری که در سطل‌های زباله بدون در به حال خود رها می‌شوند محل تکثیر، تجمع و تغذیه موش‌ها هستند. مطالعات نشان می‌دهد برخلاف آنچه بیشتر مردم تصور می‌کنند، گربه‌های شهری گزینه مناسبی برای کنترل و مهار جمعیت موش‌ها نیستند. در شهریور97 نتیجه تحقیقی در مجله علمی اکولوژی بدون مرز منتشر شد که تأکید می‌کرد گربه‌های ولگرد در مهار جمعیت موش‌های شهری ناکام مانده‌اند، چون موش‌ها خوب می‌دانند چطور باید در قلمرو گربه‌ها خود را مخفی کنند. نکته جالب این که فرومون گربه‌ها نقش به‌سزایی در کاهش جمعیت موش‌ها دارد اما به هر شکل بر اساس تحقیقات و مشاهدات، موش‌ها به‌راحتی شکار گربه‌های ولگرد شهری نمی‌شوند. نتیجه تحقیقات نشان می‌دهد سایر راهکارها مانند خفه‌کردن موش‌ها با یخ خشک (دی‌اکسیدکربن فریز شده) یا استفاده از هر گونه سم، درست مشابه استفاده از بانداژ برای درمان سرطان است و تا زمانی که پسماندهای تر در شهرها به حال خود رها شوند و تفکیکی انجام نشود، جمعیت موش‌ها هم به‌کرات افزایش پیدا خواهد کرد.
اولین و مهم‌ترین استراتژی
نخستین استراتژی برای ممانعت از انتقال بیماری از موش به انسان این است که جمعیت موش‌ها در محل زندگی انسان اعم از خانه، خیابان و شهر کنترل شود. برای تحقق این موضوع پیش از هر چیز باید هرگونه منبع غذایی را از دسترس آنها دور نگاه داشت. سال‌هاست موش‌ها در شهرها جولان می‌دهند و دلیل اصلی این اتفاق هم رفتار اشتباه انسان‌ها در برابر موش‌هاست. انسان‌ها همیشه موش‌ها را مقصر می‌دانند و به همین دلیل است که انواع و اقسام سم‌ها را می‌سازند و برای مهار جمعیت موش هم آن را تنها راهکار فرض کرده‌اند اما اگر روزی برسد که سم‌ها دیگر کارآیی نداشته باشند، چه باید کرد؟
موش‌ها حیواناتی هستند که در بسیاری از موقعیت‌ها از هوش خودشان استفاده می‌کنند. موش‌های شهری از بدترین نوع گونه‌های مهاجم هستند که نه‌تنها رفتارشان قابل پیش‌بینی نیست بلکه درست مثل اسفنج بیماری عمل می‌کنند، زیرا در عین این که انواع پاتوژن‌ها را با خود حمل می‌کنند، استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی‌سیلین
را که در اصل یکی از زیرگونه‌های استافیلوکوک و مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک‌های معمولی است هم با خود حمل می‌کنند. به همین دلیل است که در داخل دستگاه گوارش موش، MRSA می‌تواند با بیماری‌ها درست مانند ذرات داخل یک کاسه در حال مخلوط‌شدن برخورد کند، یعنی اشکال جدیدتری را بسازد که خیلی راحت هم منتقل شوند. مسأله این است که ابتلا به خیلی از بیماری‌ها هم به موش مربوط است اما در زمان بیماری اغلب نمی‌توان به‌راحتی ریشه اصلی را شناسایی کرد.
مهم‌ترین حلقه مفقوده در مدیریت موش‌های شهری بی‌توجهی به مدیریت صحیح پسماند است، زیرا ما هر ساله حجم بسیار قابل توجهی از پسماندهای تر شهری را تولید می‌کنیم که مهم‌ترین منبع غذایی موش‌ها در شهرها هستند. دولت‌ها در سراسر دنیا سالانه میلیاردها دلار خرج می‌کنند تا بتوانند جلوی افزایش جمعیت موش‌ها را بگیرند در حالی که منابع غذایی موش‌ها روزانه در آشپزخانه‌ها، فاضلاب‌ها و رستوران‌های شهری تولید می‌شود. بنابراین تا زمانی که ما رفتار خود را در تولید سرسام‌آور پسماندهای غذایی ـــ که موش‌ها برای بقا با آن سازگار شده‌اند ـــ تغییر ندهیم، حذف قابل توجه جمعیت موش‌ها هم مقدور نخواهد بود، زیرا اگر فقط یک موش غذای کافی را در اختیار داشته باشد، 12بچه به دنیا خواهد آورد و آن 12بچه را هم به‌خوبی پرورش خواهد داد به طوری که هر کدام آنها در کمتر از شش هفته، 12بچه دیگر خواهند داشت و رشد جمعیت به همین ترتیب ادامه پیدا می‌کند. جالب است بدانید موش‌ها در هر شهری خود را با ذائقه شهروندان آن شهر تطبیق داده‌اند. به عنوان مثال در شهری مانند نیویورک آنها پیتزا و در فرانسه، نان کراوسان می‌خورند، بنابراین هر زباله‌ای که شما در شهر بیندازید به نوعی به غذای موش تبدیل خواهد شد.
منابع: CDC و atlasobscura.com
مراقب پسماندهای تر باشید
تحقیقات دو محقق از دانشگاه فوردهام (Fordham University)
نشان می‌دهد یکی از مؤثرترین و بهترین راهکارها برای کنترل جمعیت موش‌های شهری این است که درِ سطل آشغال زباله‌های تر بسته باشد و شهروندان در مراقبت از آنها بکوشند. تفکیک‌نکردن زباله به روش بهداشتی و صحیح، معضل بزرگی است که متأسفانه هنوز در شهرهای بزرگی مانند تهران به‌درستی انجام نمی‌شود. اکثر قریب به اتفاق سطل‌های زباله بزرگ در کوچه‌ها و خیابان‌های ما، در ندارند یا درهایشان کنده شده است. موش‌ها اغلب شبگرد هستند، بنابراین پسماندهای تری که در سطل‌های زباله بدون در به حال خود رها می‌شوند محل تکثیر، تجمع و تغذیه موش‌ها هستند. مطالعات نشان می‌دهد برخلاف آنچه بیشتر مردم تصور می‌کنند، گربه‌های شهری گزینه مناسبی برای کنترل و مهار جمعیت موش‌ها نیستند. در شهریور97 نتیجه تحقیقی در مجله علمی اکولوژی بدون مرز منتشر شد که تأکید می‌کرد گربه‌های ولگرد در مهار جمعیت موش‌های شهری ناکام مانده‌اند، چون موش‌ها خوب می‌دانند چطور باید در قلمرو گربه‌ها خود را مخفی کنند. نکته جالب این که فرومون گربه‌ها نقش به‌سزایی در کاهش جمعیت موش‌ها دارد اما به هر شکل بر اساس تحقیقات و مشاهدات، موش‌ها به‌راحتی شکار گربه‌های ولگرد شهری نمی‌شوند. نتیجه تحقیقات نشان می‌دهد سایر راهکارها مانند خفه‌کردن موش‌ها با یخ خشک (دی‌اکسیدکربن فریز شده) یا استفاده از هر گونه سم، درست مشابه استفاده از بانداژ برای درمان سرطان است و تا زمانی که پسماندهای تر در شهرها به حال خود رها شوند و تفکیکی انجام نشود، جمعیت موش‌ها هم به‌کرات افزایش پیدا خواهد کرد.
ضمیمه نوجوانه
تیتر خبرها
