حضور 30هزار هنرمند شاغل در 70رشته صنایع‌دستی در گلستان می‌تواند در صورت حمایت و توجه به رشد و توسعه اقتصادی این استان کمک بسزایی کند
صنایع‌دستی، حافظ فرهنگ و اقتصاد گلستان
گلستان به دلیل شرایط خاص اقلیمی، جغرافیایی و فرهنگی دارای ظرفیت‌های بسیاری است و در زمره استان‌های غنی کشور به‌شمار می‌شود. وجود نیم میلیون هکتار اراضی زراعی، صدها معدن، هم‌زیستی ده‌ها قومیت ایرانی، مراکز تاریخی و فرهنگی متعدد، بیش از ۱۰۰کیلومتر ساحل و خلیج‌گرگان و دریای‌خزر، واقع‌شدن بین دوقطب گردشگری شمال کشور و زیارتی مشهد، گلستان را به یک استان مرزی استراتژیک در حوزه‌های فرهنگی و اقتصادی تبدیل کرده است. با وجود چنین ظرفیت‌هایی که بهره‌برداری صحیح از آنها می‌تواند گلستان را به یکی از قطب‌های توسعه یافته اقتصادی کشور تبدیل کند اما هنوز چنین اتفاقی رخ‌نداده و اهالی این استان نتوانسته‌اند از سطح رفاهی مناسبی برخوردار شوند. گلستان ظرفیت‌های دیگری همچون تولید صنایع‌دستی با تنوع بسیار هم دارد که می‌تواند زمینه‌ساز تحول و رونق اقتصادی در این استان شود. وجود اقوام مختلفی چون فارس، ترکمن، سیستانی، ترک(آذربایجانی و قزلباش)، مازندرانی‌‌ها، بلوچ‌ها و قزاق‌ها که هر‌کدام به‌نوعی دستی بر صنعت و هنر بومی دارند، باعث‌شده صنایع‌دستی این خطه نسبت به سایر مناطق کشور دارای تنوع و بازار بیشتری باشد و درآمدزایی آسان‌تری را نسبت به مابقی ظرفیت‌های اقتصادی، نصیب مردم استان کند به شرط آنکه به این ظرفیت مهم به‌طور ویژه نگریسته شود و مشکلات و چالش‌های آن‌هم ویژه مورد‌بررسی قرار گرفته و برطرف شود.
۳۰هزار هنرمند از اقوام مختلف در ۷۰رشته صنایع‌دستی، محصولاتی نظیر جاجیم، ابریشم‌بافی رامیان، قالی، قالیچه، پوشاک محلی، پشتی ترکمنی، زیورآلات ترکمنی، سوزن‌دوزی و... را تولید و روانه بازارهای داخل و خارج استان می‌کنند. این هنرمندان اما با مشکلات ریز و درشت و دغدغه‌های متعددی مواجه‌اند که رفع آنها می‌تواند باعث رونق تولید و تداوم کسب‌و‌کارهای هنری ـ بومی در گلستان شود.
شرایط کرونایی یکی دوسال اخیر و کاهش تعداد مسافران و گردشگران و به‌تبع آن کاهش فروش صنایع‌دستی از یک‌سو و افزایش چند برابری قیمت مواداولیه و همچنین سخت‌شدن شرایط صادرات ناشی از فشارهای تحریم از دیگر سو باعث‌شده که حال و روز هنرمندان صنایع‌دستی چندان تعریفی نداشته باشد، چه رسد به این‌که از قِبَل تولید و فروش محصول آنها چرخی از چرخ‌های اقتصاد استان هم به حرکت درآید.
ضرورت وجود کارخانه ریسندگی
یک بافنده فرش ترکمن درباره مشکلاتی که با آن مواجه‌اند به ما این‌گونه می‌گوید: هرچند گلستان یکی از قطب‌های پرورش دام و تولید پشم است اما به دلیل نبود کارخانه ریسندگی صنعتی، هنرمندان فعال در عرصه تولید فرش، الیاف موردنیاز خود را از سایر استان‌ها تهیه می‌کنند.
حاصل خانجانی ادامه می‌دهد: افزایش چند برابری قیمت مواداولیه و پرداخت مبلغ مضاعف برای حمل آن از نقاط دیگر، فشار مضاعفی به فعالان این عرصه می‌آورد. این درحالی است که فروش و صادرات محصولات به دلیل شرایط تحریم هم با مشکلات زیادی مواجه است. خانجانی، تسهیل امور برای ایجاد کارگاه تولیدی فرش ترکمن با گرایش‌های مرمت، رنگرزی و طراحی و کیفیت‌بخشی به تولیدات‌داری و همچنین فراهم کردن زمینه فعالیت کارخانه ریسندگی را از مهم‌ترین نیازهای هنرمندان صنعت فرش در استان اعلام می‌کند.
صدیقه محمدرضاپور دیگر هنرمند گلستانی هم از قیمت بالای نخ برای جاجیم‌بافی‌گلایه می‌کند و می‌گوید: هنرمندان این رشته با یک کیلو نخ، کیلویی یک میلیون ریال می‌توانند دو عدد جاجیم یک متری ببافند. با توجه به کاهش مشتری در شرایط اقتصادی فعلی هر یک عدد جاجیم یک متری به قیمت حدود یک تا یک میلیون و ۱۰۰هزار ریال در بازار به فروش می‌رسد که با کسر کردن هزینه دستمزد، مبلغ ناچیزی دست فعالان این عرصه را می‌گیرد.
محمدرضاپور هم از مسؤولان درخواست می‌کند درجهت حمایت از هنرمندان جاجیم‌باف تسهیلات بلاعوض پرداخت کنند تا آنها حداقل بتوانند مواد اولیه لازم برای تولیدات خود را خریداری کنند. وی می‌گوید: کاهش مشتری به‌دلیل شرایط سخت اقتصادی و کاهش نمایشگاه‌های استانی و کشوری به علت شیوع کرونا که می‌تواند محلی برای فروش آثار هنرمندان باشد، مشکل دیگر هنرمندان این رشته است که با برپایی دوباره نمایشگاه‌ها در شهرستان‌های مختلف می‌توان تا حدودی آن را رفع کرد.
تمرکز روی بازارهای خارجی
در این میان هدی حسینی، یک مدرس صنایع‌دستی دانشگاه معتقد است: برای نجات صنایع‌دستی باید دریچه بازارهای خارجی را به‌سوی کشور باز کنیم و به فکر توسعه صادرات باشیم.
به گفته او در حال حاضر بسیاری از هنرمندان گلستانی به صورت چمدانی و انفرادی محصولات خود را صادر می‌کنند که در صورت ورود و حمایت دولت می‌توان برای تسریع در امر صادرات اقدام کرد. حسینی با تاکید بر طراحی محصولات متناسب با سلیقه مشتری می‌گوید: تامین مواد اولیه مرغوب و ترسیم بازار هدف برای ارائه محصولات صنایع‌دستی و طراحی محصول براساس شناخت بازار، از موضوعات موثر در بخش صنایع‌دستی است که باید به آنها توجه کرد تا ثمرات مطلوبی حاصل شود.
وی می‌افزاید: در بخش صنایع‌دستی مجموعه اقدامات مناسبی در بخش آموزش، توسعه و ترویج و فروش انجام شده و بازخورد مناسبی در جامعه داشت، اما یکی از مشکلات صنایع‌دستی، کمبود تکنیسین و نیروی بومی ماهر است. با وجود این‌که گلستان خطه‌ای هنرمند‌خیز است ولی در برخی رشته‌ها هنرجوی ماهر کم است و متاسفانه کار گروهی با اقبال خوبی مواجه نشده است. همین موضوع یعنی کمبود نیروی کار و هنرمند باعث می‌شود با وجود صنایع‌دستی متنوع و بازار خوب صادرات، سفارش مشتریان با تاخیر طولانی تولید شود و خریداران را از سفارش کالا منصرف کند.
ظرفیت بازارچه مرزی
عبدالجلال ایری، نماینده مردم غرب گلستان در مجلس نیز در این خصوص به ضرورت نوآوری در تولید صنایع‌دستی اشاره می‌کند و می‌گوید: برای این‌که ثمرات و دستاوردهای بخش صنایع‌دستی افزایش یابد لازم است صنایع‌دستی را براساس نیاز روز جامعه تولید کنیم. مثلا زمانی نمد به عنوان زیرانداز در خانوارها استفاده می‌شد اما در حال حاضر نمد با کاربری قدیمی مورد استقبال نیست ولی در صورتی‌که کاربری جدیدی برای آن ترسیم کنیم علاوه بر حفظ صنایع‌دستی، می‌توانیم شکوفایی اقتصاد خانوار را محقق کنیم.
به گفته ایری، صنایع‌دستی در زمره فعالیت‌های همسو با اقتصاد مقاومتی و از مطالبات رهبر معظم انقلاب است که باید با نیازسنجی و طراحی به‌روز و براساس مطالبات زندگی نوین تولید آن جدی گرفته شود.
این نماینده مجلس، به احداث بازارچه مرزی در نقطه صفر مرزی گمیشان در شمال‌غربی گلستان هم اشاره کرده و می‌گوید: با راه‌اندازی این بازارچه تحولی در عرضه و فروش صنایع‌دستی ایجاد، زمینه رونق اقتصادی منطقه فراهم و تعاملات بین دو کشور تقویت می‌شود.
مواد اولیه با قیمت مناسب
ظاهرا گلایه فعالان صنایع‌دستی به گوش معاونت صنایع‌دستی گلستان رسیده، چراکه مریم حاجی‌ابراهیمی، معاون صنایع‌دستی استان می‌گوید برای کمک به هنرمندان در حال رایزنی با کارخانه‌های تامین‌کننده مواد اولیه در داخل کشور ازجمله نخ مورد نیاز پارچه‌بافی و جاجیم‌بافی هستیم تا مواد اولیه با قیمت مناسب به دست هنرمندان برسد. حاجی‌ابراهیمی می‌افزاید: با توجه به ظرفیت خوب گلستان در حوزه دامپروری، راه‌اندازی کارخانه‌های ریسندگی و چرم‌سازی در کاهش هزینه‌های تامین مواد اولیه صنایع‌دستی موثر است و می‌طلبد سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در این عرصه ورود کنند.
وی یادآور می‌شود با توجه به تعداد بالای هنرمند و پراکندگی آنان در استان، ایجاد محل‌های متمرکز و دائم فروش مانند بازارچه‌های صنایع‌دستی در همه شهرهای گلستان ضروری است. در همین راستا با بهره‌برداری از شش بازارچه دائمی صنایع‌دستی در نقاط گوناگون که در مراحل پایانی ساخت قرار دارد، گامی گره‌گشا برای رونق تولید صنایع‌دستی استان برداشته می‌شود.
به گفته معاون صنایع‌دستی گلستان، در سال‌های اخیر دو بازارچه دائمی صنایع‌دستی در علی‌آبادکتول، یک بازارچه در گنبدکاووس، یک بازارچه در کلاله و یک بازارچه در آق‌قلا فعال شده و شش بازارچه در آق‌قلا، کردکوی، گرگان، گالیکش، مراوه‌تپه و مینودشت در دست ساخت است. همچنین ۱۲ فروشگاه مجازی صنایع‌دستی در استان راه‌اندازی شده و ۶۷ هنرمند نیز در فضای مجازی مشغول به فعالیت هستند. حاجی‌ابراهیمی با اشاره به ارزش ۷۴۱میلیارد ریالی تولیدات صنایع‌دستی گلستان در دو سال گذشته می‌گوید: پارسال ۴۰۶میلیارد و ۸۰۸میلیون ریال معادل یک‌میلیون و ۸۴۹هزار و ۱۳۰ دلار محصولات صنایع‌دستی استان به‌صورت چمدانی و گمرکی صادر شد. آمار صادرات صنایع‌دستی استان در شش‌ماهه نخست امسال هم به‌صورت چمدانی ۱۹میلیارد و ۸۵میلیون ریال معادل ۷۱هزار و ۶۷۴هزار دلار بود.
شرایط کرونایی یکی دوسال اخیر و کاهش تعداد مسافران و گردشگران و به‌تبع آن کاهش فروش صنایع‌دستی از یک‌سو و افزایش چند برابری قیمت مواداولیه و همچنین سخت‌شدن شرایط صادرات ناشی از فشارهای تحریم از دیگر سو باعث‌شده که حال و روز هنرمندان صنایع‌دستی چندان تعریفی نداشته باشد، چه رسد به این‌که از قِبَل تولید و فروش محصول آنها چرخی از چرخ‌های اقتصاد استان هم به حرکت درآید.
ضرورت وجود کارخانه ریسندگی
یک بافنده فرش ترکمن درباره مشکلاتی که با آن مواجه‌اند به ما این‌گونه می‌گوید: هرچند گلستان یکی از قطب‌های پرورش دام و تولید پشم است اما به دلیل نبود کارخانه ریسندگی صنعتی، هنرمندان فعال در عرصه تولید فرش، الیاف موردنیاز خود را از سایر استان‌ها تهیه می‌کنند.
حاصل خانجانی ادامه می‌دهد: افزایش چند برابری قیمت مواداولیه و پرداخت مبلغ مضاعف برای حمل آن از نقاط دیگر، فشار مضاعفی به فعالان این عرصه می‌آورد. این درحالی است که فروش و صادرات محصولات به دلیل شرایط تحریم هم با مشکلات زیادی مواجه است. خانجانی، تسهیل امور برای ایجاد کارگاه تولیدی فرش ترکمن با گرایش‌های مرمت، رنگرزی و طراحی و کیفیت‌بخشی به تولیدات‌داری و همچنین فراهم کردن زمینه فعالیت کارخانه ریسندگی را از مهم‌ترین نیازهای هنرمندان صنعت فرش در استان اعلام می‌کند.
صدیقه محمدرضاپور دیگر هنرمند گلستانی هم از قیمت بالای نخ برای جاجیم‌بافی‌گلایه می‌کند و می‌گوید: هنرمندان این رشته با یک کیلو نخ، کیلویی یک میلیون ریال می‌توانند دو عدد جاجیم یک متری ببافند. با توجه به کاهش مشتری در شرایط اقتصادی فعلی هر یک عدد جاجیم یک متری به قیمت حدود یک تا یک میلیون و ۱۰۰هزار ریال در بازار به فروش می‌رسد که با کسر کردن هزینه دستمزد، مبلغ ناچیزی دست فعالان این عرصه را می‌گیرد.
محمدرضاپور هم از مسؤولان درخواست می‌کند درجهت حمایت از هنرمندان جاجیم‌باف تسهیلات بلاعوض پرداخت کنند تا آنها حداقل بتوانند مواد اولیه لازم برای تولیدات خود را خریداری کنند. وی می‌گوید: کاهش مشتری به‌دلیل شرایط سخت اقتصادی و کاهش نمایشگاه‌های استانی و کشوری به علت شیوع کرونا که می‌تواند محلی برای فروش آثار هنرمندان باشد، مشکل دیگر هنرمندان این رشته است که با برپایی دوباره نمایشگاه‌ها در شهرستان‌های مختلف می‌توان تا حدودی آن را رفع کرد.
تمرکز روی بازارهای خارجی
در این میان هدی حسینی، یک مدرس صنایع‌دستی دانشگاه معتقد است: برای نجات صنایع‌دستی باید دریچه بازارهای خارجی را به‌سوی کشور باز کنیم و به فکر توسعه صادرات باشیم.
به گفته او در حال حاضر بسیاری از هنرمندان گلستانی به صورت چمدانی و انفرادی محصولات خود را صادر می‌کنند که در صورت ورود و حمایت دولت می‌توان برای تسریع در امر صادرات اقدام کرد. حسینی با تاکید بر طراحی محصولات متناسب با سلیقه مشتری می‌گوید: تامین مواد اولیه مرغوب و ترسیم بازار هدف برای ارائه محصولات صنایع‌دستی و طراحی محصول براساس شناخت بازار، از موضوعات موثر در بخش صنایع‌دستی است که باید به آنها توجه کرد تا ثمرات مطلوبی حاصل شود.
وی می‌افزاید: در بخش صنایع‌دستی مجموعه اقدامات مناسبی در بخش آموزش، توسعه و ترویج و فروش انجام شده و بازخورد مناسبی در جامعه داشت، اما یکی از مشکلات صنایع‌دستی، کمبود تکنیسین و نیروی بومی ماهر است. با وجود این‌که گلستان خطه‌ای هنرمند‌خیز است ولی در برخی رشته‌ها هنرجوی ماهر کم است و متاسفانه کار گروهی با اقبال خوبی مواجه نشده است. همین موضوع یعنی کمبود نیروی کار و هنرمند باعث می‌شود با وجود صنایع‌دستی متنوع و بازار خوب صادرات، سفارش مشتریان با تاخیر طولانی تولید شود و خریداران را از سفارش کالا منصرف کند.
ظرفیت بازارچه مرزی
عبدالجلال ایری، نماینده مردم غرب گلستان در مجلس نیز در این خصوص به ضرورت نوآوری در تولید صنایع‌دستی اشاره می‌کند و می‌گوید: برای این‌که ثمرات و دستاوردهای بخش صنایع‌دستی افزایش یابد لازم است صنایع‌دستی را براساس نیاز روز جامعه تولید کنیم. مثلا زمانی نمد به عنوان زیرانداز در خانوارها استفاده می‌شد اما در حال حاضر نمد با کاربری قدیمی مورد استقبال نیست ولی در صورتی‌که کاربری جدیدی برای آن ترسیم کنیم علاوه بر حفظ صنایع‌دستی، می‌توانیم شکوفایی اقتصاد خانوار را محقق کنیم.
به گفته ایری، صنایع‌دستی در زمره فعالیت‌های همسو با اقتصاد مقاومتی و از مطالبات رهبر معظم انقلاب است که باید با نیازسنجی و طراحی به‌روز و براساس مطالبات زندگی نوین تولید آن جدی گرفته شود.
این نماینده مجلس، به احداث بازارچه مرزی در نقطه صفر مرزی گمیشان در شمال‌غربی گلستان هم اشاره کرده و می‌گوید: با راه‌اندازی این بازارچه تحولی در عرضه و فروش صنایع‌دستی ایجاد، زمینه رونق اقتصادی منطقه فراهم و تعاملات بین دو کشور تقویت می‌شود.
مواد اولیه با قیمت مناسب
ظاهرا گلایه فعالان صنایع‌دستی به گوش معاونت صنایع‌دستی گلستان رسیده، چراکه مریم حاجی‌ابراهیمی، معاون صنایع‌دستی استان می‌گوید برای کمک به هنرمندان در حال رایزنی با کارخانه‌های تامین‌کننده مواد اولیه در داخل کشور ازجمله نخ مورد نیاز پارچه‌بافی و جاجیم‌بافی هستیم تا مواد اولیه با قیمت مناسب به دست هنرمندان برسد. حاجی‌ابراهیمی می‌افزاید: با توجه به ظرفیت خوب گلستان در حوزه دامپروری، راه‌اندازی کارخانه‌های ریسندگی و چرم‌سازی در کاهش هزینه‌های تامین مواد اولیه صنایع‌دستی موثر است و می‌طلبد سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در این عرصه ورود کنند.
وی یادآور می‌شود با توجه به تعداد بالای هنرمند و پراکندگی آنان در استان، ایجاد محل‌های متمرکز و دائم فروش مانند بازارچه‌های صنایع‌دستی در همه شهرهای گلستان ضروری است. در همین راستا با بهره‌برداری از شش بازارچه دائمی صنایع‌دستی در نقاط گوناگون که در مراحل پایانی ساخت قرار دارد، گامی گره‌گشا برای رونق تولید صنایع‌دستی استان برداشته می‌شود.
به گفته معاون صنایع‌دستی گلستان، در سال‌های اخیر دو بازارچه دائمی صنایع‌دستی در علی‌آبادکتول، یک بازارچه در گنبدکاووس، یک بازارچه در کلاله و یک بازارچه در آق‌قلا فعال شده و شش بازارچه در آق‌قلا، کردکوی، گرگان، گالیکش، مراوه‌تپه و مینودشت در دست ساخت است. همچنین ۱۲ فروشگاه مجازی صنایع‌دستی در استان راه‌اندازی شده و ۶۷ هنرمند نیز در فضای مجازی مشغول به فعالیت هستند. حاجی‌ابراهیمی با اشاره به ارزش ۷۴۱میلیارد ریالی تولیدات صنایع‌دستی گلستان در دو سال گذشته می‌گوید: پارسال ۴۰۶میلیارد و ۸۰۸میلیون ریال معادل یک‌میلیون و ۸۴۹هزار و ۱۳۰ دلار محصولات صنایع‌دستی استان به‌صورت چمدانی و گمرکی صادر شد. آمار صادرات صنایع‌دستی استان در شش‌ماهه نخست امسال هم به‌صورت چمدانی ۱۹میلیارد و ۸۵میلیون ریال معادل ۷۱هزار و ۶۷۴هزار دلار بود.
