گروهی از پژوهشگران کانادایی از نتایج امیدبخشی درخصوص امکان پیوند اعضا بدون در نظر گرفتن تطابق گروه‌خونی خبر داده‌اند
عبور از سد گروه‌خونی در اهدای عضو
بحث پیوند اعضا و دستیابی به عضوی سالم برای بیمارانی که گاهی سال‌ها در انتظار عضوی سالم و قابل پیوند باقی می‌مانند از چالش‌های مهم حوزه سلامت در سطح جهان است که موجب پژوهش‌های گسترده و متنوعی در دنیای علم برای بهبود شرایط پیوند اعضا شده است. پژوهش‌هایی مسرانه‌ای که به‌ویژه در ماه‌های اخیر هر روز با دستاورد جدیدی همراه بوده است. روش‌های متفاوتی که همگی به یک چالش مشترک پاسخ می‌دهند؛ کمبود عضو قابل پیوند! پس از خبرهایی که از موفقیت پیوند عضو حیوانات به انسان و ساخت یک ماهی با قابلیت شنای خودکار از سلول‌های قلبی با منشأ سلول‌های بنیادی در هفته‌های گذشته شنیدیم، این‌بار نتایج پژوهشی پیشگام نشان داده که ممکن است بتوان با انجام اقداماتی پیش از عمل پیوند، عضو اهدایی را به‌گونه‌ای دستخوش تغییر کرد که به اندامی عمومی با قابلیت پیوند به همه گروه‌های خونی تبدیل شود. اهمیت این دستاورد جدید و جزئیات آن را با نگاهی به منابع علمی و خبری معتبر بررسی می‌کنیم.
صف انتظار برای دریافت پیوند به‌سادگی صف‌های انتظار دیگری که می‌شناسیم پیش نمی‌رود. علاوه بر زمانی که فرد به صف انتظار وارد شده است، شرایط و وخامت بیماری فرد و از سوی دیگر تطابق زیستی او با اهداکنندگان احتمالی از دیگر مواردی هستند که در تعیین مدت انتظار به‌شدت اثرگذار خواهند بود.
تطابق گروه‌خونی میان فرد اهداکننده و دریافت‌کننده پیوند یکی از اولیه‌ترین مواردی است که مشخص می‌کند آیا بیمار واجد دریافت عضو آماده اهدا خواهد بود یا خیر. به همین دلیل بسیاری از بیماران صرفا برای این‌که گروه‌های خونی نادر دارند مجبور می‌شوند مدت بسیار طولانی‌تری را برای دریافت پیوند منتظر بمانند. با هدف از میان بر‌داشتن این سد، گروهی از محققان کانادایی قدم‌های موفقیت‌آمیزی را در توسعه اندام‌های غیراختصاصی و عمومی برداشته‌اند که برای همه گیرندگان پیوند از هر گروه‌خونی قابل پذیرش باشد؛ البته این تحقیق هنوز در مراحل اولیه قرار دارد اما نتایج در همین مرحله نیز شگفت‌آور بوده و به‌نظر می‌رسد می‌تواند راه را به سمت زمان انتظار کوتاه‌تر برای پیوند اعضایی که متقاضیان زیادی دارد، هموارتر کند.
پاکسازی اعضا به روش آنزیمی
در تلاش برای غلبه بر مانع تطابق گروه‌خونی میان اهداکننده عضو و پذیرنده آن، پژوهشگران شبکه دانشگاهی سلامت در کانادا، مورد جدیدی را در فرآیند پرفیوژن ریه در خارج از بدن لحاظ کردند. طی فرآیند پروفیوژن مایعات مغذی
به داخل اندامی که قرار است پیوند زده شود در خارج از بدن بیمار پمپاژ می‌شود تا با دمای بدن هم‌دما شده و برای پیوند آماده شود.
این تیم برای پروفیوژن ریه‌ای که از اهداکننده‌ای با گروه خونیA دریافت شده بود، مقادیر زیادی از دو آنزیم (FpGalNAcدِاستیلاز و Fp گالاکتوزامینیداز، با منشأ دستگاه گوارش انسان) به مایع پرفیوژن اضافه و داخل ریه پمپ کردند. این دو آنزیم در کنار یکدیگر به پاکسازی آنتی‌ژنA از سطح اندام کمک‌کرده و به‌طور موثری آن را مشابه ریه‌ای با گروه‌خونیO که آنتی‌ژنی ندارد، تبدیل کردند. در مرحله بعدی، خون با گروه خونیO را از ریه عبور دادند. به طور معمول این گروه‌خونی به عضوی از یک اهداکننده با گروه خونی نوعA به‌شدت واکنش نشان می‌دهد اما نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که ظاهرا این فرآیند به‌طور مؤثری از ایجاد پاسخ ایمنی جلوگیری کرده و هیچ نشانه‌ای از رد پیوند مشاهده نشده است.
این بررسی در شرایط آزمایشگاهی روی هشت ریه با گروه خونیA تکرار شد. از این تعداد سه ریه سپس در پلاسما قرار داده شدند تا شرایط بدن شبیه‌سازی شود. در مقاله‌ای که از نتایج این پژوهش در مجله علمی «ساینس ترنسلیشنال مدیسین» محققان ادعا کرده‌اند که با این روش 97درصد از آنتی‌ژن‌هایA موجود در بافت ریه طی چهار ساعت پاکسازی شده است؛ بنابراین این روش می‌تواند نویدبخش افزایش قابل‌توجه نرخ اعضای قابل پیوند برای گروه‌های خونی‌های کمیابی مانند Oمنفی شود.
مسیر پیش روی اهدای اعضای عمومی
محققان بر این باورند که نتایج این پژوهش جدید گامی بسیار امیدوارکننده به سوی دستیابی به اعضای اهدایی عمومی است، شاهکاری که می‌تواند زمان انتظار پیوند را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد و جان انسان‌ها را نجات دهد؛ البته باید به این نکته توجه کنیم که این نتایج فقط در محیط خارج بدن بررسی شده و هنوز هیچ یک از این اقدامات بر روی انسان یا حتی مدل‌های حیوانی آزمایش نشده است اما تیم تحقیقاتی امیدوار است کارآزمایی روی موش‌های مدل را آغاز کند و طی 12تا18ماه آینده این پژوهش را به مرحله کارآزمایی بالینی برساند.
به گفته محققان در گام بعدی قرار است موش‌های تراریخته برای مطالعه امکان بیان مجدد آنتی‌ژن و اثرات طولانی‌مدت درمان آنزیمی عضو اهدایی را پس از پیوند مورد بررسی قرار دهند.
دکتر مارسلو سیپل، مدیر جراحی مرکز پیوند اجمرا و یکی از محققان اصلی این مطالعه توضیح می‌دهد: «با سیستم تطبیق فعلی، زمان انتظار برای بیمارانی که نیاز به پیوند عضو دارند بسته به گروه خونی‌شان می‌تواند بسیار طولانی شود.» وی می‌افزاید: «داشتن اندام‌های عمومی به این معنی است که می‌توانیم سد تطابق خون را از بین ببریم و بیماران را براساس فوریت شرایط پزشکی‌شان اولویت‌بندی کنیم، جان انسان‌های بیشتری را نجات دهیم و اعضای کمتری را به دلیل تطابق نداشتن از دست دهیم.»
ورود آنتی‌ژن بیگانه، ممنوع
گروه خونی افراد به واسطه آنتی‌ژن‌هایی که در سطح گلبول‌های قرمز قرار می‌گیرد، دسته‌بندی می‌شود: گروه‌خونیA دارای آنتی‌ژنA، گروه‌خونیB دارای آنتی‌ژنB، گروه‌خونیAB دارای هر دو آنتی‌ژن و گروه‌خونیO هیچ یک از این دو آنتی‌ژن را ندارد. همچنین مثبت و منفی بودن گروه خونی نیز مربوط به حضور یا نبود گروهی از آنتی‌ژن‌های دیگر به نام گروهRh در سطح گلبول‌های قرمز است. اگر خونی وارد بدن شود که آنتی‌ژن آن در بدن وجود نداشته باشد، به‌عنوان عامل بیگانه از سوی سیستم ایمنی شناسایی‌شده و به پاسخ ایمنی منجر خواهد شد. به غیر از افرادی که دارای گروه‌خونیAB مثبت (که به گیرنده عمومی معروف هستند) سایر افراد با گروه‌های خونی دیگر فقط می‌توانند از اهداکنندگانی با همان گروه خونی یا گروه‌خونیO که به دهنده عمومی معروف است خون دریافت کنند.
این آنتی‌ژن‌ها همچنین بر روی سطوح رگ‌های خونی در اندام‌ها نیز وجود دارد، به همین دلیل باید در هنگام پیوند عضو نیز به تطابق این آنتی‌ژن‌ها در فرد گیرنده و دهنده توجه شود. برای مثال اگر یک بیمار با گروه‌خونیA، عضوی از نوعB دریافت کند، احتمال رد پیوند بسیار بیشتر است.
دکتر آیژو وانگ، محقق اصلی پژوهش اخیر در بیانیه‌ای می‌گوید: «این محدودیت گاهی هم‌معنی افزایش خطر مرگ‌ومیر خواهد بود؛ بیمارانی با گروه‌خونیO که نیاز به پیوند ریه دارند، زمانی که در صف انتظار دریافت پیوند برای دریافت عضوی منطبق قرار می‌گیرند 20درصد بیشتر از سایر افراد در معرض خطر مرگ قرار دارند.»
برگرفته از: Science Alert و IFL Science و New Atlas
تطابق گروه‌خونی میان فرد اهداکننده و دریافت‌کننده پیوند یکی از اولیه‌ترین مواردی است که مشخص می‌کند آیا بیمار واجد دریافت عضو آماده اهدا خواهد بود یا خیر. به همین دلیل بسیاری از بیماران صرفا برای این‌که گروه‌های خونی نادر دارند مجبور می‌شوند مدت بسیار طولانی‌تری را برای دریافت پیوند منتظر بمانند. با هدف از میان بر‌داشتن این سد، گروهی از محققان کانادایی قدم‌های موفقیت‌آمیزی را در توسعه اندام‌های غیراختصاصی و عمومی برداشته‌اند که برای همه گیرندگان پیوند از هر گروه‌خونی قابل پذیرش باشد؛ البته این تحقیق هنوز در مراحل اولیه قرار دارد اما نتایج در همین مرحله نیز شگفت‌آور بوده و به‌نظر می‌رسد می‌تواند راه را به سمت زمان انتظار کوتاه‌تر برای پیوند اعضایی که متقاضیان زیادی دارد، هموارتر کند.
پاکسازی اعضا به روش آنزیمی
در تلاش برای غلبه بر مانع تطابق گروه‌خونی میان اهداکننده عضو و پذیرنده آن، پژوهشگران شبکه دانشگاهی سلامت در کانادا، مورد جدیدی را در فرآیند پرفیوژن ریه در خارج از بدن لحاظ کردند. طی فرآیند پروفیوژن مایعات مغذی
به داخل اندامی که قرار است پیوند زده شود در خارج از بدن بیمار پمپاژ می‌شود تا با دمای بدن هم‌دما شده و برای پیوند آماده شود.
این تیم برای پروفیوژن ریه‌ای که از اهداکننده‌ای با گروه خونیA دریافت شده بود، مقادیر زیادی از دو آنزیم (FpGalNAcدِاستیلاز و Fp گالاکتوزامینیداز، با منشأ دستگاه گوارش انسان) به مایع پرفیوژن اضافه و داخل ریه پمپ کردند. این دو آنزیم در کنار یکدیگر به پاکسازی آنتی‌ژنA از سطح اندام کمک‌کرده و به‌طور موثری آن را مشابه ریه‌ای با گروه‌خونیO که آنتی‌ژنی ندارد، تبدیل کردند. در مرحله بعدی، خون با گروه خونیO را از ریه عبور دادند. به طور معمول این گروه‌خونی به عضوی از یک اهداکننده با گروه خونی نوعA به‌شدت واکنش نشان می‌دهد اما نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که ظاهرا این فرآیند به‌طور مؤثری از ایجاد پاسخ ایمنی جلوگیری کرده و هیچ نشانه‌ای از رد پیوند مشاهده نشده است.
این بررسی در شرایط آزمایشگاهی روی هشت ریه با گروه خونیA تکرار شد. از این تعداد سه ریه سپس در پلاسما قرار داده شدند تا شرایط بدن شبیه‌سازی شود. در مقاله‌ای که از نتایج این پژوهش در مجله علمی «ساینس ترنسلیشنال مدیسین» محققان ادعا کرده‌اند که با این روش 97درصد از آنتی‌ژن‌هایA موجود در بافت ریه طی چهار ساعت پاکسازی شده است؛ بنابراین این روش می‌تواند نویدبخش افزایش قابل‌توجه نرخ اعضای قابل پیوند برای گروه‌های خونی‌های کمیابی مانند Oمنفی شود.
مسیر پیش روی اهدای اعضای عمومی
محققان بر این باورند که نتایج این پژوهش جدید گامی بسیار امیدوارکننده به سوی دستیابی به اعضای اهدایی عمومی است، شاهکاری که می‌تواند زمان انتظار پیوند را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد و جان انسان‌ها را نجات دهد؛ البته باید به این نکته توجه کنیم که این نتایج فقط در محیط خارج بدن بررسی شده و هنوز هیچ یک از این اقدامات بر روی انسان یا حتی مدل‌های حیوانی آزمایش نشده است اما تیم تحقیقاتی امیدوار است کارآزمایی روی موش‌های مدل را آغاز کند و طی 12تا18ماه آینده این پژوهش را به مرحله کارآزمایی بالینی برساند.
به گفته محققان در گام بعدی قرار است موش‌های تراریخته برای مطالعه امکان بیان مجدد آنتی‌ژن و اثرات طولانی‌مدت درمان آنزیمی عضو اهدایی را پس از پیوند مورد بررسی قرار دهند.
دکتر مارسلو سیپل، مدیر جراحی مرکز پیوند اجمرا و یکی از محققان اصلی این مطالعه توضیح می‌دهد: «با سیستم تطبیق فعلی، زمان انتظار برای بیمارانی که نیاز به پیوند عضو دارند بسته به گروه خونی‌شان می‌تواند بسیار طولانی شود.» وی می‌افزاید: «داشتن اندام‌های عمومی به این معنی است که می‌توانیم سد تطابق خون را از بین ببریم و بیماران را براساس فوریت شرایط پزشکی‌شان اولویت‌بندی کنیم، جان انسان‌های بیشتری را نجات دهیم و اعضای کمتری را به دلیل تطابق نداشتن از دست دهیم.»
ورود آنتی‌ژن بیگانه، ممنوع
گروه خونی افراد به واسطه آنتی‌ژن‌هایی که در سطح گلبول‌های قرمز قرار می‌گیرد، دسته‌بندی می‌شود: گروه‌خونیA دارای آنتی‌ژنA، گروه‌خونیB دارای آنتی‌ژنB، گروه‌خونیAB دارای هر دو آنتی‌ژن و گروه‌خونیO هیچ یک از این دو آنتی‌ژن را ندارد. همچنین مثبت و منفی بودن گروه خونی نیز مربوط به حضور یا نبود گروهی از آنتی‌ژن‌های دیگر به نام گروهRh در سطح گلبول‌های قرمز است. اگر خونی وارد بدن شود که آنتی‌ژن آن در بدن وجود نداشته باشد، به‌عنوان عامل بیگانه از سوی سیستم ایمنی شناسایی‌شده و به پاسخ ایمنی منجر خواهد شد. به غیر از افرادی که دارای گروه‌خونیAB مثبت (که به گیرنده عمومی معروف هستند) سایر افراد با گروه‌های خونی دیگر فقط می‌توانند از اهداکنندگانی با همان گروه خونی یا گروه‌خونیO که به دهنده عمومی معروف است خون دریافت کنند.
این آنتی‌ژن‌ها همچنین بر روی سطوح رگ‌های خونی در اندام‌ها نیز وجود دارد، به همین دلیل باید در هنگام پیوند عضو نیز به تطابق این آنتی‌ژن‌ها در فرد گیرنده و دهنده توجه شود. برای مثال اگر یک بیمار با گروه‌خونیA، عضوی از نوعB دریافت کند، احتمال رد پیوند بسیار بیشتر است.
دکتر آیژو وانگ، محقق اصلی پژوهش اخیر در بیانیه‌ای می‌گوید: «این محدودیت گاهی هم‌معنی افزایش خطر مرگ‌ومیر خواهد بود؛ بیمارانی با گروه‌خونیO که نیاز به پیوند ریه دارند، زمانی که در صف انتظار دریافت پیوند برای دریافت عضوی منطبق قرار می‌گیرند 20درصد بیشتر از سایر افراد در معرض خطر مرگ قرار دارند.»
برگرفته از: Science Alert و IFL Science و New Atlas
