همکاری با چین در حوزه هوافضا و هواپیما به کجا رسید؟
فاز جدید رابطه اقتصادی با شرق
مهرماه سال گذشته بود که علی لاریجانی، مجری توافقنامه 25ساله ایران و چین دوماه بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم، از سمت خود در مدیریت این توافقنامه استعفا کرد تا عملا پیگیری فرآیندهای مربوط به این سند راهبردی به تیم دولت جدید سپرده شود. از آنجا که قرار بود دیپلماسی اقتصادی، مزیت دوره جدید باشد، پیگیری کار با چین به دلیل همکاری اقتصادی توسط نماینده دولت، طبیعی به نظر میرسید. در ضمن، ایجاد توازن بین شرق و غرب، درحالی که رابطه با شرق و بهویژه چین در دوره هشت ساله گذشته بسیار آسیب دیده بود، این رویکرد تبدیل به یک ضرورت شد. به تعبیر سعید لیلاز، چهره سیاسی نزدیک به دولت قبل، در دولت دوم آقایروحانی، رفتار مناسبی با چین نشد و ما با وجود تحریمهای آمریکا، به مدت دو سال در چین سفیر نداشتیم. به هر حال با عبور از آن دوران، رئیسجمهور تعامل با کشورهای شرقی و آسیایی را به عنوان راهبرد اصلی در حوزه سیاست خارجی تعریف کرد و همین شرایط باعث تغییر در صفحات رابطه تهران- پکن شد.
همکاری در حوزه هوافضا
البته آنطور که از ظاهر ماجرا پیداست، درباره پروژههایی که باید بین دو کشور اجرا شود، تفاهمات لازم صورت گرفته و حتی قرار شده هر وزارتخانه، بخشهایی از پروژه قرارداد ایران و چین را اگر به جایی رسیده اعلام بکند.
اما ابهام در این قضیه و بهویژه وقتی بهجز اخبار رسمی، موضوع دیگری از اتاق هماندیشی ایران و چین بیرون نیامد، باعث شد خبرنگاران کار را به نشست خبری سخنگوی وزارت خارجه بکشانند. آنها از خطیبزاده درباره برنامه ایران برای خرید هواپیما از چین پرسیدند که او هم صریحا گفته درباره همکاری با چین در حوزه هوافضا و هواپیما گفتوگوهایی بوده که نمیتوانم بگویم به تفاهم رسیده است.
رابطه نفتی
از سوی دیگر، در هفته اخیر گرچه برخی خبرها مدعی بودند با توجه به تحریم روسیه، نفت این کشور جایگزین نفت کشورمان شده و به همین دلیل صادرات نفت ایران به چین کاهشی بوده اما اوجی، وزیر نفت این موضوع را رد کرده و در حاشیه هیأت دولت درباره کاهش خرید نفت پکن از تهران اعلام کرد ما هیچگونه کاهشی در این زمینه نداشته، بلکه مشتریهای جدید و ظرفیتهای تازهای در این عرصه هم پیدا کردهایم.
نکته شاخص دیگر این است که برخی رشد صادرات نفت ایران به چین را ناشی از ارزانفروشی کشورمان میدانند که تهران تخفیفهای زیادی را به دلیل اقبال چین برای خرید نفتمان در شرایط تحریمی داده اما واقعیت این است، افزایش صادرات نفت ایران به چین در این مدت در حالی که هر بشکه نفت ایران به چین در سال ۲۰۲۱ به قیمت ۵۶دلار بوده در سال 2022 با حالت افزایشی به قیمت هر بشکه ۹۷دلار به فروش رسیده و این یعنی با توجه به میانگین قیمت نفت، هیچ ارزانفروشیای به چین اتفاق نیفتاده است.
به هرحال پیشروی عملیاتی شدن توافق همکاریهای راهبردی و جامع ۲۵ساله ایران و چین میتواند به گشایشهای اقتصادی و بیاثر کردن کامل تحریمها منجر شود، هرچند حالا ایران با عبور از پیک تحریمها، سازوکار تحریمی را به چالش کشیده است.