قاطعیت ایران، سردرگمی غرب
بعد از صدور قطعنامه علیه ایران و توقف چندماهه مذاکرات از سوی آمریکا دیروز جوزپ بورل، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران آمد و با حسین امیرعبداللهیان و برخی مقامات کشورمان دیدار کرد. هرچند این اولین بار است که بورل در زمان دولت سیزدهم به ایران آمده اما در وضعیت فعلی به نظر می‌رسد مشکل مذاکرات با این نوع رایزنی‌ها حل‌شدنی نیست. یعنی اگر قرار باشد تغییری در مواضع واشنگتن نسبت به تهران اتفاق نیفتد، تکرار چنین سفرهایی هم نمی‌تواند مسیر مذاکره را هموار کند. چون پیش از بورل هم انریکه مورا، هماهنگ‌کننده گفت‌وگوها و معاون او به تهران آمده بودند اما در نهایت دیدیم که بازی تروئیکای اروپا با بازی سوخته تل‌آویو و شورای حکام، کار دیپلماسی را پیچیده و سخت‌تر کرد. البته شام کاری جوزپ بورل و رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران پیش از این سفر هم تصویر دیگری است که گمانه این‌همانی مواضع اتحادیه اروپا و ایالات متحده را درباره وضعیت مذاکرات تقویت می‌کند.
بعد از استقبال امیرعبداللهیان از بورل در وزارت خارجه آنها بیش از سه‌ساعت‌ونیم پشت درهای بسته با یکدیگر گفت‌وگو کردند و سپس در نشست خبری مشترک به تشریح گفت‌وگوهای انجام‌شده پرداختند. بورل به‌عنوان مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در نشست دیروزش حرف‌های جدیدی زده و اعلام کرده قرار است مذاکرات را درباره برجام در روزهای آتی از سر بگیریم و این بن‌بست را بشکنیم. بورل به موضوع وقفه مذاکرات از 20 اسفند تاکنون اشاره کرده و گفته قرار نبود این وقفه سه ماه شود اما حالا باید شکسته شود.
آیا فوریه متفاوتی در راه است؟
او گفته خیلی خوشحالم بابت این تصمیم که در تهران و واشنگتن گرفته شده و قرار است بعد از سفر من مذاکره ادامه یابد و تیم من به‌عنوان تسهیل‌گر خواهد بود. بورل دنیای بعد از توافق را هم این‌گونه توصیف کرده که ما از ماه فوریه در دنیای متفاوتی زندگی می‌کنیم. توافق تاریخی ما اگر به نتیجه برسد اهمیت آن بیش از پیش خواهد بود. دنیا به دنبال توافق و ثبات است و باید به ایران منافع اقتصادی را بدهد و نگرانی‌های جامعه جهانی را درباره امنیت و ثبات منطقه‌ای رفع کند. اما در این طرف ماجرا روایت امیرعبداللهیان به‌جای لحن خبری درباره توافق، اعلام آمادگی بوده است. او در نشست خبری مشترک دیروز گفته است به بورل تأکید کردیم آمادگی داریم در روزهای آینده مذاکرات را از سر بگیریم اما آنچه برای ایران مهم است نفع اقتصادی ایران از توافقی است که سال ۲۰۱۵ حاصل شده و هر موضوعی که بتواند نفع اقتصادی ما را تحت تاثیر قرار دهد، قابل‌قبول نخواهد بود.
واقع‌بین نبودن آمریکا
به نظر می‌رسد همه به کار کردن دیپلماسی امیدوارند. طرف‌های مقابل، از خود دولت آمریکا تا نماینده ارشد مذاکره‌کننده اتحادیه اروپا یعنی بورل و معاونش مورا به تلاش برای بازگشت همه طرف‌ها به مذاکرات ادامه می‌‌دهند تا مذاکرات در ریل حرکت بماند.
در این طرف هم ایران برای رسیدن به توافق خوب، قوی و پایدار از همیشه جدی‌تر است. اما مساله حالا فقط یک چیز است؛ واقع‌بین نبودن آمریکایی‌ها. این وضعیت آن‌قدر مهم است که وقتی ۲۸ خرداد امیرعبداللهیان با بورل تلفنی گفت‌وگو کرد، بازهم به او تذکر داده بود توافق خوب ضروری است اما به شرطی که طرف مقابل از رفتارهای دوگانه و متناقض خود دست بکشد. البته هشدارهای وزیر خارجه کشورمان قبل از صدور قطعنامه در شورای حکام آژانس هم به اروپا منتقل شده و ایران گفته بود هرگونه اقدام سیاسی از سوی آمریکا و سه کشور اروپایی در آژانس حتما با واکنش موثر و فوری ایران مواجه می‌شود؛ اتفاقی که در عمل هم رخ‌داد و ایران با این‌که همکاری سازنده و موثری با آژانس داشت اما بعد از صدور قطعنامه براساس بیانیه سیاسی آژانس در اواخر خرداد، فعالیت دوربین‌های فرا‌پادمانی آژانس را قطع کرد؛ مرور این مواضع نشان می‌دهد دولت از منافع ملی کوتاه نمی‌آید و به دنبال مذاکره برای مذاکره نیست.
برخی کارشناسان ناظر به سفر بورل به تهران و از فرامتن رفت‌وآمدها به تهران معتقدند ظاهرا هنوز یکی از مهم‌ترین موضوعات اختلافی در مذاکرات وین بحث دسترسی ایران به تمام پول‌های بلوکه‌شده مرتبط با تحریم‌های هسته‌ای است که در صورت بازشدن این گره بازگشت به مذاکرات وین تسهیل خواهد شد.
البته دیروز خبرگزاری رویترز به نقل از دو مقام که یکی از آنها اروپایی و دیگری ایرانی است، مدعی شد «دو موضوع ازجمله مساله تحریم‌ها همچنان به‌صورت حل‌نشده باقی مانده است»؛ موضعی که البته وزارت خارجه کشورمان آن را رد یا تایید نکرد. هرچند این ادعای جدید رویترز در حالی مطرح شده که فرانسه هم - که یکی از طرف‌های برجام است - برای بازگشت و نهایی‌کردن مذاکرات وین اعلام آمادگی کرده و حتی برای لغو تحریم‌های یکجانبه از ایران خواسته تا از سفر بورل برای احیای توافق هسته‌ای استفاده کند.
عبور از ایستایی مذاکرات
شاید حالا ایستایی مذاکرات، مهم‌ترین خط خبری مشترک دو طرف باشد؛ در این مرحله دقیقا مشکل اصلی نپذیرفتن اجرای تعهدات از سوی آمریکاست. یعنی کشوری که از ماه مارس تاکنون مذاکرات را به تعطیلی کشانده بود، اکنون هم نمی‌خواهد تعهداتش را اجرا کند و وقتی با بسته پیشنهادی ایران برای خروج از بن‌بست هم مواجه می‌شود به آن برچسب فرابرجامی می‌زند؛ نمونه آن همین اظهارنظر هفته قبل ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکاست که مدعی شده بود پیشنهاد ایران شامل درخواست‌های فرابرجامی بوده و اگر ایران درخواست‌های فرابرجامی را کنار نگذارد واشنگتن گزینه‌های دیگری را در اختیار خواهد داشت! برچسب فرابرجامی هم از آن اصطلاحاتی است که ظاهرا آمریکایی‌ها از آن خیلی خوش‌شان می‌آید و از نظر آنها تمامی میراث ترامپ فرابرجامی بوده که نیازی به تعدیل ندارد.
به‌هرحال ایران تمام استدلال‌های خود را برای کامل‌کردن چرخه انتفاع اقتصادی مردم ایران از روز اول به طرف مقابل گفته و تاکید هم کرده که فقط در چارچوب برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ مذاکره و اقدام خواهد کرد و هیچ درخواست فرابرجامی هم ندارد. بنابراین اگر آمریکا بعد از سفر بورل، پاسخ بسته پیشنهادی ایران را بدهد و بپذیرد که از هیچ نقطه‌ای در تعهد پیشینی خود مستثنا نیست، طبیعی است که ایران هم با سیاست داخلی آمریکا کاری ندارد و همین فردا می‌تواند توافق را به نتیجه برساند و مذاکراتی که در زمستان متوقف شده بود در تابستان از سر گرفته شود.
مریم عاقلی - گروه سیاسی
آیا فوریه متفاوتی در راه است؟
او گفته خیلی خوشحالم بابت این تصمیم که در تهران و واشنگتن گرفته شده و قرار است بعد از سفر من مذاکره ادامه یابد و تیم من به‌عنوان تسهیل‌گر خواهد بود. بورل دنیای بعد از توافق را هم این‌گونه توصیف کرده که ما از ماه فوریه در دنیای متفاوتی زندگی می‌کنیم. توافق تاریخی ما اگر به نتیجه برسد اهمیت آن بیش از پیش خواهد بود. دنیا به دنبال توافق و ثبات است و باید به ایران منافع اقتصادی را بدهد و نگرانی‌های جامعه جهانی را درباره امنیت و ثبات منطقه‌ای رفع کند. اما در این طرف ماجرا روایت امیرعبداللهیان به‌جای لحن خبری درباره توافق، اعلام آمادگی بوده است. او در نشست خبری مشترک دیروز گفته است به بورل تأکید کردیم آمادگی داریم در روزهای آینده مذاکرات را از سر بگیریم اما آنچه برای ایران مهم است نفع اقتصادی ایران از توافقی است که سال ۲۰۱۵ حاصل شده و هر موضوعی که بتواند نفع اقتصادی ما را تحت تاثیر قرار دهد، قابل‌قبول نخواهد بود.
واقع‌بین نبودن آمریکا
به نظر می‌رسد همه به کار کردن دیپلماسی امیدوارند. طرف‌های مقابل، از خود دولت آمریکا تا نماینده ارشد مذاکره‌کننده اتحادیه اروپا یعنی بورل و معاونش مورا به تلاش برای بازگشت همه طرف‌ها به مذاکرات ادامه می‌‌دهند تا مذاکرات در ریل حرکت بماند.
در این طرف هم ایران برای رسیدن به توافق خوب، قوی و پایدار از همیشه جدی‌تر است. اما مساله حالا فقط یک چیز است؛ واقع‌بین نبودن آمریکایی‌ها. این وضعیت آن‌قدر مهم است که وقتی ۲۸ خرداد امیرعبداللهیان با بورل تلفنی گفت‌وگو کرد، بازهم به او تذکر داده بود توافق خوب ضروری است اما به شرطی که طرف مقابل از رفتارهای دوگانه و متناقض خود دست بکشد. البته هشدارهای وزیر خارجه کشورمان قبل از صدور قطعنامه در شورای حکام آژانس هم به اروپا منتقل شده و ایران گفته بود هرگونه اقدام سیاسی از سوی آمریکا و سه کشور اروپایی در آژانس حتما با واکنش موثر و فوری ایران مواجه می‌شود؛ اتفاقی که در عمل هم رخ‌داد و ایران با این‌که همکاری سازنده و موثری با آژانس داشت اما بعد از صدور قطعنامه براساس بیانیه سیاسی آژانس در اواخر خرداد، فعالیت دوربین‌های فرا‌پادمانی آژانس را قطع کرد؛ مرور این مواضع نشان می‌دهد دولت از منافع ملی کوتاه نمی‌آید و به دنبال مذاکره برای مذاکره نیست.
برخی کارشناسان ناظر به سفر بورل به تهران و از فرامتن رفت‌وآمدها به تهران معتقدند ظاهرا هنوز یکی از مهم‌ترین موضوعات اختلافی در مذاکرات وین بحث دسترسی ایران به تمام پول‌های بلوکه‌شده مرتبط با تحریم‌های هسته‌ای است که در صورت بازشدن این گره بازگشت به مذاکرات وین تسهیل خواهد شد.
البته دیروز خبرگزاری رویترز به نقل از دو مقام که یکی از آنها اروپایی و دیگری ایرانی است، مدعی شد «دو موضوع ازجمله مساله تحریم‌ها همچنان به‌صورت حل‌نشده باقی مانده است»؛ موضعی که البته وزارت خارجه کشورمان آن را رد یا تایید نکرد. هرچند این ادعای جدید رویترز در حالی مطرح شده که فرانسه هم - که یکی از طرف‌های برجام است - برای بازگشت و نهایی‌کردن مذاکرات وین اعلام آمادگی کرده و حتی برای لغو تحریم‌های یکجانبه از ایران خواسته تا از سفر بورل برای احیای توافق هسته‌ای استفاده کند.
عبور از ایستایی مذاکرات
شاید حالا ایستایی مذاکرات، مهم‌ترین خط خبری مشترک دو طرف باشد؛ در این مرحله دقیقا مشکل اصلی نپذیرفتن اجرای تعهدات از سوی آمریکاست. یعنی کشوری که از ماه مارس تاکنون مذاکرات را به تعطیلی کشانده بود، اکنون هم نمی‌خواهد تعهداتش را اجرا کند و وقتی با بسته پیشنهادی ایران برای خروج از بن‌بست هم مواجه می‌شود به آن برچسب فرابرجامی می‌زند؛ نمونه آن همین اظهارنظر هفته قبل ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکاست که مدعی شده بود پیشنهاد ایران شامل درخواست‌های فرابرجامی بوده و اگر ایران درخواست‌های فرابرجامی را کنار نگذارد واشنگتن گزینه‌های دیگری را در اختیار خواهد داشت! برچسب فرابرجامی هم از آن اصطلاحاتی است که ظاهرا آمریکایی‌ها از آن خیلی خوش‌شان می‌آید و از نظر آنها تمامی میراث ترامپ فرابرجامی بوده که نیازی به تعدیل ندارد.
به‌هرحال ایران تمام استدلال‌های خود را برای کامل‌کردن چرخه انتفاع اقتصادی مردم ایران از روز اول به طرف مقابل گفته و تاکید هم کرده که فقط در چارچوب برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ مذاکره و اقدام خواهد کرد و هیچ درخواست فرابرجامی هم ندارد. بنابراین اگر آمریکا بعد از سفر بورل، پاسخ بسته پیشنهادی ایران را بدهد و بپذیرد که از هیچ نقطه‌ای در تعهد پیشینی خود مستثنا نیست، طبیعی است که ایران هم با سیاست داخلی آمریکا کاری ندارد و همین فردا می‌تواند توافق را به نتیجه برساند و مذاکراتی که در زمستان متوقف شده بود در تابستان از سر گرفته شود.
مریم عاقلی - گروه سیاسی
