این قانون به 13 بانک دولتی ابلاغ شد اما مراجعه به این بانک‌ها نشان می‌دهد بسیاری از آنها مقاومت زیادی برای اعطای تسهیلات با این روش دارند. این در حالی است که قرار بود تسهیلات خرد تا 100 میلیون تومان با روش اعتبارسنجی اعطا شود. همچنین در این قانون اعلام شده بود، برای دریافت وام‌های تا ٥٠‌میلیون تومان نیازی به ضامن نیست و فقط نامه کسر از حقوق متقاضی کفایت می‌کند. در وام‌های ٥٠ تا ١٠٠ میلیون تومانی، افزون بر نامه کسر از حقوق، سفته یا چک نیز از متقاضی دریافت می‌شود تا اگر کسی این شرایط را نداشت بتواند از ضامن بهره ببرد.

وزارت امور اقتصادی و دارایی قانونی وضع کرد که در آن خوش‌حساب‌ها از بد‌حساب‌ها جدا شوند اما اکنون دوباره در یک دسته قرار گرفته‌اند. هرچند بانک مرکزی ایران اعلام می‌کند که تعداد تسهیلات بدون ضامن رو به افزایش است اما نسبت به میزان تقاضای وام در شعب بانک بسیار اندک است. آن‌طور که در بخشنامه وزارت امور اقتصادی و دارایی آمده، بانک‌های دولتی که زیرمجموعه دولت هستند، تسهیلات بدون ضامن پرداخت می‌کنند. بانک‌های ملی ایران، سپه، مسکن، کشاورزی، صنعت و معدن، تجارت، صادرات، توسعه صادرات ایران،‌ رفاه کارگران، ملت،‌ پست‌بانک ایران، ‌قرض‌الحسنه مهر ایران و‌ توسعه تعاون زیرمجموعه دولت هستند. مراجعه به هرکدام از این بانک‌ها برای تسهیلات خرد یک نتیجه برای مشتری دارد و آن هم این است که فعلا پرداخت وام نداریم و این موضوع با جملات مختلف گفته می‌شود. 
 
قانون چه می‌گوید؟
براساس قانون اعتبارسنجی کسانی که قصد دریافت وام را دارند اگر دارای رتبه مطلوب هستند می‌توانند از این روش استفاده کنند در غیر این صورت باید ضامن به شعبه معرفی کنند اما اکنون بانک‌ها علاوه بر ضامن، سیستم اعتبارسنجی هم انجام می‌دهند و به قول خودشان قصد دارند ریسک بازپرداخت وام را پایین بیاورند. برخی مقامات بانکی معتقدند تسهیلات تکلیفی که بر دوش نظام بانکی می‌گذارند توان این بخش را برای ارائه تسهیلات کاهش می‌دهد. از سوی دیگر تسهیلات معوق بانک‌ها باعث شده تا این بخش حساسیت بیشتری نسبت به ارائه تسهیلات داشته باشد. با این حال اقدامی که بانک‌ها اکنون انجام می‌دهند خلاف قانون است و مشتریان می‌توانند شکایت خود را ثبت کنند. 
 
کجا شکایت کنیم؟
متقاضیان می‌توانند از بانک‌هایی که به بهانه‌های مختلف از پرداخت وام شانه خالی می‌کنند، با مراجعه به سایت  crm.cbi.irشکایت خود را ثبت کنند. ثبت شکایت از بانک‌ها در بانک مرکزی و پیگیری شکایت ثبت شده با کد رهگیری، صرفا از طریق آدرس اعلام شده امکان‌پذیر است و در حال حاضر، سامانه تلفنی برای انجام این امر وجود ندارد اما راه ارتباطی برای راهنمای شکایت، از طریق تماس با مرکز تلفن بانک مرکزی به شماره 29951 است. 
 
شرایط دریافت وام بدون ضامن
براساس بخشنامه وزارت امور اقتصادی و دارایی متقاضیان تا ۵۰ میلیون تومان تسهیلات اگر مشمول بند یک باشند، بدون ضامن و با نامه کسر از حقوق وام خود را دریافت می‌کنند. بند(۱) شامل شاغلان، بازنشستگان و مستمری‌بگیران دستگاه‌های اجرایی دولتی شامل وزارتخانه‌ها، سازمان‌های دولتی، شرکت‌های دولتی،‌ نهادهای عمومی غیردولتی و سایر شرکت‌های معتبر بخش خصوصی حسب تشخیص بانک که واریز حقوق‌شان نزد بانک است و دارای رتبه اعتباری B، A و C هستند. مشمولان بند (۲) که شامل کارکنان سایر شرکت‌های بخش خصوصی به تشخیص بانک که مشمول بند(۱) نیستند و حقوق‌شان نزد بانک است و دارای رتبه اعتباری A و B هستند و تقاضای تا ۵۰ میلیون تسهیلات را دارند، می‌توانند با شرایط ذکرشده وام خود را دریافت کنند. 
مشمولان بند (۲) که دارای رتبه اعتباری C هستند نیز با معرفی «یک‌ضامن معتبر با اخذ سفته یا چک حسب مورد» می‌توانند تا ۵۰ میلیون تومان تسهیلات دریافت کنند. متقاضیان ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان که مشمول بند یک باشند، می‌توانند با شرایط بدون ضامن و با نامه کسر از حقوق، همراه با اخذ سفته یا چک حسب مورد دریافت کنند. یک نفر ضامن معتبر با اخذ سفته یا چک، حسب مورد برای مشمولان بند دو تعریف شده و یک نفر ضامن معتبر با اخذ سفته یا چک حسب مورد برای مشمولان بند سه است. به گفته وی، قرارداد لازم‌الاجرا احراز توان باز پرداخت تسهیلات است. ارائه تسهیلات به اشخاص بدون رتبه اعتباری و رتبه‌های اعتباری پایین‌تر از C مطابق ضوابط، مقررات و بخشنامه‌های داخلی بانک انجام می‌شود. به گفته مرادی، اگر بانک تشخیص دهد شرایط سهل‌تری برای مشتریان به منظور پرداخت تسهیلات وجود داشته باشد، براساس رویه خود می‌تواند عمل کند. همچنین باید توجه داشت اعطای تسهیلات خرد به سایر مشتریانی که دارای حساب در بانک هستند، مطابق رویه‌ها و ضوابط هر بانک خواهد بود. همچنین باید توجه داشت که برگشت خوردن چک، مصیبت بزرگی است که می‌تواند رتبه و نمره اعتباری یک فرد را پایین بیاورد. اگر چک برگشتی داشته باشید، تقریبا تا زمانی که آن چک رفع سوء‌اثر نشده باشد، نمی‌توانید وام بانکی بگیرید. بدهی بانکی بخش دیگری از امتیاز و رتبه اعتباری مشتری را پایین می‌آورد. آنهایی که وام‌های قبلی خود را سروقت تسویه نکرده‌اند یا اصلا بدهی معوق بانکی دارند، از این ناحیه آسیب می‌بینند. ضامن تسهیلات بانکی که اقساط پرداخت نشده دارد هم نمره اعتباری کم می‌آورد و به احتمال زیاد در زمان درخواست وام یا صدور چک جدید، مشکلاتی به وجود می‌آید.

محمد حسین علی‌اکبری - گروه اقتصاد