نسخه Pdf

فرامرزنامه

مروری بر فعالیت شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی برون‌مرزی صداوسیما

فرامرزنامه

الوین تافلر، نویسنده و آینده‌پژوه آمریکایی می‌گوید:‌«در عصر فراصنعتی قدرت در دست کسانی ا‌ست که شبکه‌های ارتباطی و اطلاعاتی را در اختیار دارند.» در دنیای امروز یا همان دهکده‌ جهانی داده‌ها و اطلاعات در کسری از ثانیه به گوشه و کنار دنیا مخابره می‌شود و برنده کسی است که بتواند با زبان مخاطب و تولیدات قابل‌توجه خودش اعتماد مخاطب را به دست بیاورد. از فعالیت‌های قابل توجه صدا و سیما در سال‌های فعالیتش جذب مخاطبان خارجی با تاسیس و توسعه‌های شبکه‌های مختلف بوده است؛ مخاطبانی با زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف از کشورهای دور و نزدیک دنیا.

احمد داوری خبرنگار

شبکه‌ جهانی سحر
اولین شبکه‌ برون‌مرزی سازمان صداوسیماست که فعالیتش را در آبان 1376 شروع کرد. این شبکه در ابتدای کارش در ساعات محدودی- تقریبا 19 ساعت- به زبان‌های عربی، ترکی آذربایجانی، بوسنیایی، ترکی استانبولی، فرانسه، انگلیسی و اردو برنامه‌هایش را روی آنتن می‌برد. در سال 93 تصمیم مدیران و معاونت برون‌مرزی بر این شد که سحر در قالب چهار شبکه‌ 24 ساعته و به زبان‌های ترکی، کردی، آذربایجانی، اردو و بالکان فعالیت کند. آبان 93 شبکه‌ کردی به‌طور مستقل و با اسم شبکه سحر 3 فعالیتش را شروع کرد و برای 24 ساعت شبانه‌روز برنامه داشت. (قبل از این برنامه‌هایش در قالب شبکه‌ سحر 2 و به همراه زبان‌های انگلیسی و اردو پخش می‌شد) سیمای آذری و اردو هم از سال 94 برنامه‌هایشان را 24 ساعته پخش می‌کنند.
جامعه هدف شبکه سحر مخاطبان عام هستند و تلاش مسؤولانش این است که رضایت طیف‌های مختلف مردم با سلیقه‌های متفاوت را با تولید و پخش مستندها، فیلم‌ها و سریال‌ها به‌دست بیاورد. علاوه بر تولیدات نمایشی، بخش بین‌المللی این شبکه هم بسیار فعال است. روند سحر در این سال‌ها به‌گونه‌ای بوده که سریال‌ها و مستندهایش را خودش تولید می‌کند و برنامه‌های تکراری را کنداکتور پخشش حذف کرده است.  از تولیدات شاخص شبکه‌ سحر می‌توان به سریال‌های قائم‌مقام فراهانی و سقوط به کارگردانی محمدرضا ورزی، ثقه‌الاسلام (حجت قاسم‌زاده‌اصل) و مستندهای خاک و مرجان به تهیه‌کنندگی امیر پروین‌حسینی و راه نجات (سعید سعدی) اشاره کرد. در حال حاضر شبکه‌ سحر چهار شبکه‌ مختلف دارد که گستره‌ فعالیت‌شان از آسیا تا قاره‌ اروپا را دربرمی‌گیرد. 

العالم
یک شبکه عربی زبان و 24 ساعته. العالم با هدف اطلاع‌رسانی دقیق و سریع به مخاطبان، گسترش روحیه‌ همدلی و بررسی ریشه‌های تاریخی مسلمانان، 17 سال قبل کارش را آغاز کرد. دفتر مرکزی العالم در تهران است و در سه شهر بیروت، دمشق و بغداد هم دفتر رسمی دارد. از برنامه‌های مهم این شبکه در سال‌های گذشته می‌توان به مستند رمز الوطن (تاریخچه نحوه شکل‌گیری پرچم ایران) به کارگردانی محمد فهمی، امیدها و آرزوها (فعالیت کاری یک دختر افغانستانی) کاری از حمزه علیرضایی و زندگی در سرزمین نی‌ها (معرفی جاذبه‌های گردشگری تالاب شادگان) به تهیه‌کنندگی محمدحسن شیری اشاره کرد. العالم فقط به تلویزیون محدود نماند و دو سال بعد از تاسیس شبکه تلویزیونی، وب‌سایت سه‌زبانه فارسی، عربی و انگلیسی این شبکه هم تاسیس شد و فعالیتش را با هدف دسترسی مخاطبانش با آخرین اخبار و رویدادهای دنیا آغاز کرد. 
شبکه‌ العالم در طول دوران فعالیتش با حاشیه‌ها و حوادث زیادی روبه‌رو بوده است. بارها تلاش شد که پخش برنامه‌های این شبکه از روی ماهواره قطع شود. دفتر این شبکه در زمان ترور سفیر رژیم اشغالگر قدس مورد حمله قرار گرفت و علاوه بر همه اینها چند بار خبرنگاران این شبکه در سوریه ربوده شده وبه شهادت رسیدند. 
همچنین خبرنگار العالم در مصر به عنوان برترین خبرنگار جهان اسلام انتخاب و در انتخابات مصر دومین شبکه برگزیده‌ مردم این کشور شد. 

الکوثر
این شبکه در دهه‌ فجر سال 1384 افتتاح شد. عقبه و تاریخچه‌ آن به سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی برمی‌گردد. زمانی که سال 59 سیمای عربی با مدت زمان یک ساعت و نیم پخش می‌شد. با گذشت زمان این ضرورت احساس شد که پیام‌ انقلاب اسلامی به کشورهای عربی انتقال داده شود. براساس این نیاز شبکه‌ الکوثر تاسیس شد. الکوثر ابتدا چهارده ساعت در روز برای مخاطبان برنامه داشت و در ماه رمضان 1389 بیست و چهار ساعته شد. این شبکه به عنوان شبکه معارف اهل‌بیت شناخته می‌شود که سیاست‌های آن بر مبنای ترویج دین اسلام و آرمان‌های اصیل انقلاب اسلامی برنامه‌ریزی می‌شود. گستره‌ تحت پوشش و پخش این شبکه محدود به خاورمیانه نیست و تا قاره‌ اروپا، شمال آفریقا و آمریکای شمالی هم ادامه پیدا کرده است. از مهم‌ترین برنامه‌های الکوثر می‌توان به «ربیع‌القلوب» و «مع‌المشاهدین» اشاره کرد. در این شبکه تولیدات سینمایی و سریالی شبکه‌های داخلی مانند امام علی (ع)، مختارنامه، یوسف پیامبر، ولایت عشق و ... به زبان عربی دوبله شده و روی آنتن رفته، اما این همه ماجرا نیست. الکوثر در حوزه‌ تولید مستند هم فعالیت زیادی دارد و مستند وقتی ابرها پایین می‌آیند که به مراسم عزاداری امام حسین (ع) در شهر محمودآباد هند می‌پردازد در سی‌امین جشنواره فیلم فجر دو جایزه را دریافت کرده است. همچنین مستندهای پارسیان زنگبار، پروانه‌های سفید و فیلم‌های سینمایی تولدی دیگر و فرار از کوفه در جشنواره‌های مختلف جوایزی را به خودشان اختصاص داده‌اند. 

هیسپان تی‌وی
صداوسیما در پی این بود که فعالیت‌های خود را گسترده‌تر کند و روابطش را با کشورهای اسپانیایی‌زبان مانند اسپانیا، ونزوئلا، آرژانتین، بولیوی و کوبا بهبود بخشد، به همین منظور شبکه‌ هیسپان تی‌وی تاسیس شد. این شبکه فعالیتش را سال 90 آغاز کرد و یک سال بعد با حضور عزت‌ا... ضرغامی و رئیس‌جمهور وقت رسما افتتاح شد. 
 این شبکه ابتدا هشت ساعت در شبانه‌روز برنامه داشت و به مرور 24ساعته شد. 
اجرای برنامه‌ها هم فقط به مجریان ایرانی محدود نماند و مجریان و خبرنگارانی از میان ملیت‌ها و کشورهای مختلف در هیسپان تی‌وی کار می‌کنند. شعار و هدف دست‌اندرکاران این شبکه هم مانند دیگر شبکه‌های برون‌مرزی (العالم، پرس‌تی‌وی) «بازتاب بی‌طرفانه‌ خبرهای مهم جهان و خبر از دیدگاهی نو» است. علاوه بر بخش خبری، این شبکه فیلم‌های سینمایی تولید داخل را به زبان اسپانیایی دوبله کرده است. ماجرای نیمروز، سیانور و امکان مینا از جمله‌ این فیلم‌هاست. مستندهای مسلمانان جدید، وزن زنجیرها،‌هالیوود‌کات و اقبال لاهوری از برنامه‌های مهم و مشهور هیسپان‌‌تی‌وی است. ‌از حواشی این شبکه می‌توان به بسته‌شدن حساب کاربری‌اش توسط یوتیوب اشاره کرد. 

جهانی جام‌جم
شبکه جام‌جم در آذر 1376 کارش را شروع کرد. این اولین‌بار بود که شبکه‌ای داخلی با زبان فارسی برای مخاطبان خارج از کشور برنامه تولید می‌کرد. هدف از تاسیس این شبکه گسترش و توسعه‌ ارتباط ایرانی‌های خارج از کشور، پاسخگویی به مخاطبان ایرانی و اطلاع‌رسانی از اخبار و رویدادهای داخل کشور بود. شبکه‌ جهانی جام‌جم در ابتدای کار با تمرکز جهانی جام‌جم 1 تغییر پیدا  کرد. 
این استقبال مدیران شبکه را به این فکر انداخت که گستره‌‌ فعالیت و مخاطب هدف خود را بیشتر کنند. 
نتیجه این شد که دو سال بعد از شبکه‌ جام‌جم 1 در بهمن 78 این فکر و ایده به واقعیت تبدیل و شبکه جهانی جام‌جم 2 تاسیس شد. این شبکه با تمرکز بر مخاطبان قاره‌ آمریکا فعالیتش را آغاز کرد. در سال 81 هم ساکنان قاره‌ آسیا و اقیانوسیه به جمع مخاطبان جام‌جم پیوستند و به این ترتیب شبکه‌ جهانی جام‌جم3  کار خودش را شروع کرد. 
در زمستان 97 اما رویه و خط‌مشی معاونت برون‌مرزی سازمان صداوسیما درخصوص این شبکه‌ها تغییر پیدا کرد و این سه شبکه در یکدیگر ادغام شدند و با نام شبکه‌ جهانی جام‌جم کارشان را ادامه دادند. این رویکرد تا اردیبهشت 99 هم ادامه پیدا کرد ولی با تغییر سیاست‌های کلی صداوسیما در زمان مدیریت دکتر ملکی که قبلا مدیر شبکه‌ چهار و قائم‌مقام شبکه‌ جام‌جم هم بود، یک‌ بار دیگر شبکه‌ها به روال قبلی خود برگشتند و مجددا در سه شبکه‌ جدا از هم و به‌طور مستقل برای مخاطبان فعالیت‌شان را از سر گرفتند. 
در تولیدات برنامه‌های این شبکه‌ها سعی شده که به همه‌ جنبه‌های یک رسانه‌ تصویری توجه شود و در زمینه‌های مختلف از جمله‌ زمینه فرهنگی، هنری، ورزشی و اجتماعی برای مخاطبان با هر رده‌ سنی برنامه‌ و محتوای مناسب تولید شود. همچنین سعی شده به موازات شبکه‌های داخلی و با اختلاف زمانی خیلی کم تولیدات سینمایی و سریالی از این شبکه‌ها برای مخاطبانش پخش شود. 

آی‌فیلم
یکی از پرطرفدارترین شبکه‌های صداوسیماست که مخاطبانش را با پخش سریال‌‌های قدیمی و خاطره‌انگیز راضی نگه‌می‌دارد. بازپخش‌ سریال‌های این شبکه معمولا در نظرسنجی‌های صداوسیما جزو پر بیننده‌ترین برنامه‌های سیما قرار می‌گیرد. شبکه آی‌فیلم شامل چهار کانال فارسی، عربی، انگلیسی و آی‌فیلم 2 است که از بین این شبکه‌ها آی‌فیلم انگلیسی داخل کشور پخش نمی‌شود. 
شروع به کار این شبکه مربوط به ده سال قبل است. عید فطر 89 با مدیریت محمدرضا خاتمی فعالیت‌ این شبکه آغاز شد و بعد از پنج‌سال مهدی مجتهد مدیریت این شبکه را بر عهده گرفت. هدف اصلی این شبکه پخش سریال‌ها و فیلم‌های ایرانی برای مخاطبان سراسر دنیاست. آی‌فیلم در کشورهای عربی فعالیت گسترده‌ای دارد و دفاترش دایر است. همچنین برنامه‌های این شبکه به دست دوبلورهای کشورهای سوریه، لبنان و امارات به زبان عربی برگردانده می‌شود. اوایل سال 90 آی‌فیلم پخش برنامه‌هایش را به زبان فارسی و با شعار «آی‌فیلم دوست خانواده‌ تو» شروع کرد. به علت پراکندگی و گستردگی کشورهایی که زبان‌شان فارسی است اواخر سال 96 این ضرورت احساس شد که شبکه آی‌فیلم 2 برای مخاطبان کشورهای افغانستان و تاجیکستان هم فعالیتش را شروع کند.

پرس تی‌وی
اولین شبکه‌ انگلیسی‌زبان وابسته به صداوسیماست که از تیر 1386 به صورت HD پخش می‌شود. مدیریت این شبکه را مدت‌ها محمد سرافراز بر‌عهده داشت و بعد از او محمد اخگری و پیمان جبلی بر صندلی مدیریت این شبکه نشستند. دفتر مرکزی این شبکه در تهران قرار دارد و خبرنگارانی در سراسر دنیا از جمله در شهرهای واشنگتن و بیت‌المقدس با این شبکه همکاری می‌کنند. در آغاز تاسیس، فعالیت این شبکه با شعار «خبر از نگاه جدید» شکل گرفت و قرار بود پلی باشد میان فرهنگ‌های مختلف و انحصار قوی رسانه‌ای کشورهای غربی را بشکند. در زمان فعالیت پرس تی‌وی رسانه‌های انگلیسی و آمریکایی کارنامه کاری‌اش را خوب ارزیابی کرده بودند و گاردین نوشته بود: «این شبکه چالشی برای شبکه‌ بی‌بی‌سی و پادزهری برای فاکس نیوز خواهد بود.»  در طی فعالیت این شبکه مشکلات و حاشیه‌های زیادی برایش به وجود آمد مثلا سال 91 و پی تحریم‌های آمریکا پخش برنامه‌های این شبکه روی ماهواره‌ گلکسی 19 متوقف شد. 
ضمیمه تپش
تیتر خبرها