این هفته گشتی زده‌ایم در سرزمین قنات‌های پرآب و مساجد و مناره‌هایی که آواز قنوت‌شان آسمان یزد تاریخی را عطر آگین کرده است
شهر خشت‌های باستانی
سرزمین قنات و قنوت و قناعت. دارالعباده، پاک و مقدس. اینها همه عناوینی است که به مرکزی‌ترین استان کشورمان اطلاق می‌شود به استان یزد در قلب ایران. یزد همان اندازه که گرم و خشک و کویری است، زیبا و آباد و سرسبز است، چراکه مردم هوشمندش درگذشته‌های دور با ایجاد و احیای سازه‌هایی به نام قنات، آب را از دل زمین بیرون آورده و مزارع و باغات بسیاری را در آن احیا و آبیاری کردند. آب کم بود اما یزدی‌ها با خصلت قناعت از آن داشته اندک خود بهترین استفاده را بردند تا سایه آبادی همیشه روی سر سرزمین‌شان باشد. همین است که امروز و با داشته‌های طبیعی و تاریخی‌اش یکی از زیباترین مناطق کشور و از مهم‌ترین مقاصد گردشگران داخلی و خارجی است. هنوز می‌شود عطر خانه‌های خشتی را که با آفتاب رنگ پریده دم غروب در هم پیچیده در کوچه‌های تنگ و باریک یزد و اردکان و بافق استشمام کرد و با عطر اذانی که از مناره‌ها و گلدسته مساجد جامع شهرهای این دیار در هوا می‌پیچد،سرمست شد. یزد هنوز همان یزد تاریخی است با همان حس و حال دوست داشتنی، با این تفاوت که تغییر برخی خصلت‌ها و اجرای برخی تصمیمات نادرست در مسیر توسعه استان طی دهه‌های گذشته، حال آن را روبه خرابی برده،منابع آبی‌اش را به‌شدت کاهش داده و بحرانی کرده و هوایش را آلوده. جای صنایع آب بر فولاد، کاشی و... در یزد زیبا و تاریخی نیست، حتی جای مزارع گسترده و بی‌انتها. یزد حالا می‌تواند به داشته مهم دیگر خود در عصر حاضر تکیه کند به صنعت گردشگری و داشته‌ها و جاذبه‌های تاریخی و طبیعی‌اش، داشته‌هایی که می‌تواند منهای صنایع آب‌بر و مزارع و باغات، زمینه توسعه و اشتغال و درآمدزایی هنگفت را برای این سرزمین به ارمغان بیاورد. به نظر می‌رسد وقت آن رسیده تا دیر نشده مسؤولان کشوری و استانی با تهیه، تدوین و اجرای سند آمایش سرزمین،مسیر توسعه این استان را تغییر داده و آن را از سقوط در دره بحران و نیستی نجات دهند.
پیشانی بلند در جهان
سرافکنده در زیرساخت‌های توسعه
یزد هم مثل سایر نقاط ایران پیشینه‌ای بلند بالا در تاریخ و فرهنگ دارد. اصلا بوی اصالت و کهنگی می‌دهد. همین تاریخ و فرهنگ و اصالت که بروزش در صدها بافت و بنای تاریخی نشسته؛ در مساجد جامع بزرگ و زیبا، در آتشکده‌های باستانی و در قلعه‌ها و قنات‌های پرحکایت، مجموعه میراث‌فرهنگی و گردشگری استان یزد را شکل داده که ظرفیتی بزرگ برای جذب گردشگر و پول و درآمد است.
اتفاقا این استان جزو اولویت‌های سفر مردم و گردشگران داخلی و خارجی هم هست و یکی از سه ضلع مثلث گردشگری خارجی.
با این همه و با آن‌که بافت تاریخی شهر یزد ثبت جهانی شده، به نظر می‌رسد این استان نتوانسته مسیر توسعه خود را بر مسیر صنعت گردشگری منطبق کند. چه اگر این اتفاق می‌افتاد جاذبه‌ها و ظرفیت‌های گردشگری یزد به تنهایی کافی بود تا اقتصاد این استان توسعه‌یافته و بساط صنایع بسیار آب‌بر و آلاینده از دل این خطه خشک و کویری جمع شود.
رئیس مجمع نمایندگان استان یزد در این خصوص می‌گوید: بدنه گردشگری استان یزد همانند بدنه گردشگری ایران، ضعف بسیاری دارد و رفع این ضعف با حمایت و کمک فعالان گردشگری امکان‌پذیراست.
محمد صالح جوکار می‌افزاید: تشکیل شورای توسعه گردشگری در راستای توجه به بحث گردشگری بسیار مفید است و استان یزد ظرفیت بسیاری درحوزه گردشگری دارد، طوری که تا سال 98 و پیش از کرونا ما درحوزه سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های عمرانی مرتبط با حوزه گردشگری، سیر صعودی داشتیم ولی پس از شیوع کرونا این سیر نزولی شده‌است.
دبیر فراکسیون گردشگری استان می‌گوید: حمایت از صنعت گردشگری در حال حاضر از اهمیتی بسیار بالا برخوردار است و موضوع بسیار مهم در این زمینه این است که نباید در چارچوب الفاظ و اسناد اسیر شویم، به طور مثال ما شهر یزد را جهانی می‌دانیم اما واقعا استاندارهای یک شهر جهانی در یزد وجود ندارد، کمااین‌که مردمی که در بافت تاریخی یزد سکونت دارند هم احساس امنیت نمی‌کنند.
جوکار از غیربومی بودن متولیان بوم‌گردی استان هم ابراز تعجب کرده و می‌گوید: اصلا معنی ندارد بافت تاریخی یزد در دست غیریزدی‌ها باشد و شهروندان یزدی در این مدیریت نقشی نداشته‌باشند؛ موضوعی که اکنون مردم ساکن در بافت تاریخی نسبت به آن گلایه‌های بسیاری دارند.
وی ادامه می‌دهد: اگر بخواهیم توسعه اقتصادی برمبنای گردشگری داشته باشیم باید ایمن‌سازی در این حوزه را جدی بگیریم. بی‌شک صنعت گردشگری هم تولید ثروت بالایی دارد و هم ایجاد اشتغال آن به حدی است که می‌تواند بسیاری از مشکلات مربوط به بیکاری در کشور را برطرف کند. قطعا اگر دست به دست هم بدهیم و با روحیه جهادی در این موضوع ورود کنیم، شاید راه به جایی ببریم؛ ولی این‌که تنها یک شورا داشته‌باشیم و بخواهیم فقط درمورد آن حرف بزنیم، قطعا راه به جایی نخواهیم برد.
استاندار یزد اما معتقد است: تشکیل نشست شورای توسعه گردشگری باعث می‌شود یک هم‌افزایی اتفاق بیفتد و شروعی برای تمام اقداماتی باشد که باید انجام شود.
مهران فاطمی می‌گوید: یکی از مباحثی که بسیار مهم است توجه به زیرساخت‌ها و بحث حملونقل است و در حوزه پرواز نیز مباحثی مطرح شده که باید به آن توجهی ویژه شود. مساله امنیت در بافت تاریخی هم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و باید اقدامات لازم برای تامین کامل امنیت بافت تاریخی انجام شود.
وی می‌گوید: موضوع پیوست فرهنگی هم از دیگر مباحثی است که باید مورد توجه قراربگیرد و حتما باید کمیته تخصصی مرتبط با مباحث فرهنگی تشکیل شود.
استاندار یزد تاکید می‌کند: گردشگری به عنوان یکی از مهم‌ترین اولویت‌های تعالی و پیشرفت و توسعه استان مطرح است و نسبت به اجرای آن عزم جدی داریم. در بحث گردشگری استان، علاوه براین‌که تمرکز زیادی بر یزد به عنوان مرکز استان داریم باید به صورت ویژه ظرفیت‌های تمام شهرستان‌های استان را مورد بررسی قرار دهیم.
رئیس فراکسیون گردشگری مجلس هم می‌گوید: یزد می‌تواند به عنوان قطب گردشگری کشور در بیشتر حوزه‌ها و زیرشاخه‌ها قرار بگیرد.
محمدرضا دشتی می‌افزاید: اولین مشکل استان در حوزه گردشگری مشکل زیرساخت و حملونقل است و باید در بحث پرواز، حملونقل ریلی و سایر زیرساخت‌ها توجه بیشتری شود. اتفاقا سرمایه‌گذاران در بخش خصوصی برای مشارکت در خرید لکوموتیو و فعالیت در این عرصه تمایل دارند و تنها باید زمینه لازم برای این منظور را
فراهم کنیم.
نماینده مردم اردکان معتقد است: مسائل حوزه گردشگری از پراکندگی بسیار بالایی برخورداراست و باید کمیته‌های تخصصی در استان تشکیل و جمع‌بندی این کمیته‌ها درنشست‌ها ارائه شود.
دشتی می‌گوید: استان یزد ظرفیت‌های بسیار خوبی درحوزه گردشگری دارد. اگر این ظرفیت‌ها به درستی مورد استفاده قرار گیرد زمینه توسعه استان نیز فراهم خواهدشد و یزد می‌تواند به عنوان قطب گردشگری کشور در بیشتر حوزه‌ها و زیرشاخه‌ها مطرح شود. لازمه این مهم این است که ما نسبت و توسعه و تکمیل به زیرساخت‌های گردشگری استان توجه خاص داشته باشیم.
آب شرب به اندازه کافی نداریم
یکی از مشکلات بزرگ استان یزد، کم آبی است. مشکلی که استاندار یزد نیز در سفر اخیر هیأت دولت به استان به آن واکنش نشان داد و درباره‌اش گفت: یزد با همه ظرفیت‌های بی‌بدیلش، با چالش‌های بزرگی نظیر محدودیت شدید منابع آبی پایدار، خشکسالی‌های پی‌درپی و کاهش نزولات جوی، آلودگی هوا و توسعه نامتوازن و نامتعادل مواجه است که مستلزم تغییر در نگرش‌ها و برنامه‌ریزی‌ها برای تحقق توسعه و پیشرفت عادلانه و ساختارمند با نگاه به آمایش سرزمین و سیاست‌های دولت مردمی سیزدهم است.
فاطمی افزود: در سال جاری نیاز استان به آب شرب و بهداشت به بیش از 111میلیون مترمکعب رسیده و با وجود انتقال آب از سرچشمه‌های کوهرنگ، با کمبود آب شرب و بهداشت به میزان 1800لیتر بر ثانیه مواجه است، از این رو افت کیفیت آب شرب و سختی بین 1400 تا 2500 آب مصرفی، تهدیدی جدی برای سلامت مردم استان محسوب می‌شود.
وی ضمن قدردانی از اهتمام ویژه رئیس‌جمهور به پیگیری مستمر مسائل آب استان‌های مرکزی ایران در قالب برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت گفت: درخواست ما این است که به عنوان یک ابرپروژه موضوع انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس ـــ که امور کارشناسی و مطالعاتی آن به پایان رسیده ــ و همچنین سایر مگاپروژه‌های آبی دیگر را که ضرورت آن اجتناب ناپذیر است به عنوان مهم‌ترین دستاورد سفر به مردم شریف یزد هدیه کنید.
استاندار افزود: برای تأمین مالی این طرح‌ها نیز در صورت صلاح‌دید می‌توان از منابع مالی معادن و همچنین مکانیسم تهاتر نفتی استفاده کرد. مشکل کم آبی در استان یزد از صدها و هزاره‌های گذشته وجود داشته اما باید گفت در گذشته مردم درخصوص استفاده از منابع آبی قناعت پیشه می‌کردند؛ خصلتی که متأسفانه سال‌هاست در این استان کمرنگ شده و شاید یک دلیل آن انتقال آب از استان‌های دیگر به این خطه و در دسترس قرار گرفتن آسان آب باشد. آب انتقالی به حدی بوده که صنایع بسیار آب بر هم در این استان شکل گرفته و توسعه یابد. به نظر می‌رسد علاوه بر تأمین نیاز آب شرب استان باید روی فرهنگ قناعت مردم شریف یزد هم دوباره کار و در این خصوص فرهنگ سازی کرد.
کویر یزد صادرکننده
محصولات زراعی و باغی!
قلب ایران، خشک و بی‌آبترین بخش کشورمان است؛ درست همان جایی که یزد واقع شده. وقتی سرزمینی اقلیمی گرم و خشک داشته باشد، اولین چیزی که نباید دنبالش بگردی، باغ و باغچه و آبادی و مزارع سرسبز و طلایی گندم و صیفی و انواع محصولات زراعی و باغی است. بااین‌همه اما استان یزد از دیرباز آباد بوده و آبادی‌های پر از باغ و بار و درخت، در گوشه و کنارش وجود داشته و همچنان وجود دارد. مثلا شهرستان تفت این استان، خطه رویایی کوچه باغ‌های سحرانگیز و باغ‌های سرخ و هوس‌انگیز انار است. باغ‌های پسته و انگور و زردآلو و مزارع گندم و ذرت و زعفران هم در گوشه و کنار این استان کم نیست.
به‌طورکلی عمده محصولات زراعی استان یزد در شهرستان‌های خاتم (هرات)، ابرکوه، بافق، بهاباد، اشکذر، یزد و محصولات باغی در شهرستان‌های تفت، اردکان و میبد تولید می‌شوند. امیدواریم این مورد به گوش کسی نرسد اما ده‌ها هکتار از اراضی شهرستان‌های مهریز هم زیرکشت محصول بسیار آب‌بر برنج قرار دارد. تفاوت کشاورزی و باغداری در این استان گرم و خشک با سایر استان‌های دیگر اما در این است که به دلیل نبود بارش‌های نرمال، امکان کشت دیم (به‌جز گیاهان دارویی در دامنه‌های شیرکوه) در آن تقریبا وجود ندارد و کشت‌های موجود از نوع آبی است. طوری که گفته می‌شود یک‌درصد از کل سطح زیر کشت آبی کشور، در این استان قرار دارد.
و اما آب مورد نیاز این کشت‌وکار و مزارع و باغ‌های یزد، از قدیم از طریق چاه و قنات تامین می‌شده است. اصلا یزد به همین قناتش معروف است و حتما عبارت شهر قنات و قنوت و قناعت را شنیده‌اید؛ عبارتی که برای یزد به‌کار می‌رود. این استان مهد سازه آبی قنات بوده و 8درصد قنات‌های ایران در آن قرار دارد.
متاسفانه در سده‌ها و دهه‌های اخیر بسیاری از قنات‌های کشور ازجمله قنات‌های یزد تخریب یا خشک شده است. بااین‌همه کشت‌وکار در این منطقه کویری همچنان ادامه دارد و طبق آمار 13درصد شاغلان استان در بخش کشاورزی فعالند و 15درصد تولید ناخالص یزد مربوط به بخش کشاورزی می‌شود. سطح اراضی زیر کشت استان هم حدود 112هزار هکتار تخمین زده می‌شود که از این مقدار بیش از 32هزار هکتار معادل 29درصد را محصولات زراعی و حدود 80هزار هکتار معادل 71درصد را محصولات باغی تشکیل می‌دهند.
این استان در تولید گوشت طیور و شیر و تخم‌مرغ هم پیشرو است، طوری‌که گفته می‌شود حدود 50درصد از این محصولات، مازاد بر مصرف داخل بوده و به بازارهای خارج از استان عرضه می‌شود.
در پاسخ به این پرسش که امروزه که خشکسالی سایه‌اش را روی سر ایران گسترانیده، یزدی‌ها آب مورد نیاز برای مزارع و باغ‌های خود را از کجا تامین می‌کنند، باید گفت، برداشت از منابع زیرزمینی چون چاه و قنات همچنان در این استان ادامه دارد، طوری‌که 20درصد نیاز آبی مزارع و باغ‌های استان یزد از طریق قنات‌ها و بقیه از طریق حدود 2300 حلقه چاه مجاز (و یحتمل صدها چاه غیرمجاز دیگر)، تامین می‌شود.
کاهش نزولات جوی و تداوم خشکسالی و کاهش آبدهی قنات‌ها و چاه‌های یزد البته باعث شده مسؤولان بخش کشاورزی استان از ضرورت آبیاری با روش‌های نوین و ایجاد فضاهای کشت گلخانه‌ای سخن بگویند و حمایت‌های مورد نیاز را هم تا حد امکان در اختیار فعالان این بخش بگذارند.
همین است که اکنون کشت گلخانه‌ای در این استان رواج زیادی یافته و گفته می‌شود که حدود 570هزار تن محصولات گلخانه‌ای در سطحی بالغ بر 2000 هکتار در این استان تولید می‌شود و با داشتن سهم 22درصدی از تولیدات گلخانه‌ای کشور، رتبه دوم را به خود اختصاص داده است.
درحالحاضر این استان صادرکننده اقلامی همچون پسته، انار، روناس، کشمش، زیره‌سبز، زعفران، گیاهان‌دارویی، گوشت‌طیور، شیرخام و تخم‌مرغ به سایر استان‌های کشور و همچنین خارج از کشور است و ارزش این محصولات صادراتی بالغ‌بر 900میلیون دلار در سال برآورد می‌شود.
در هر روی اگرچه ممکن است مسؤولان، این حجم از تولید و صادرات و درآمدزایی از بخش کشاورزی را یک امتیاز برای این استان حساب کنند اما به نظر می‌رسد با توجه به گرم و خشک بودن اقلیم استان یزد از یک‌سو و تداوم خشکسالی در کشور از دیگرسو که این دو عامل استان را به سمت بحران بی‌آبی و پدیده خطرناک فرونشست زمین سوق می‌دهند، درخصوص فعالیت در حوزه کشاورزی تجدیدنظر شود، به این ترتیب که اولا سطوح زیرکشت محصولات باغی و زراعی تا حد امکان کم شده و مشاغل جایگزین (گردشگری و تولید صنایع دستی و بومی) برای کشاورزان و باغداران و جوامع محلی تعریف شود. ثانیا محصولات کمآببر، کشت و تولید شوند و ثالثا کشت گلخانه‌ای و آبیاری نوین جایگزین روش‌های قبلی کشت و آبیاری شود. مرمت و احیای قنات‌ها هم راهکار دیگری است که می‌تواند در دستورکار مسؤولان قرار گیرد، کمااین‌که وزیر جهادکشاورزی نیز در سفر اخیر هیات دولت به استان یزد گفته با توجه به اقلیم خشک و کم‌آبی استان یزد در مصوبات سفر، تقویت عملیات آبخیزداری، مرمت قنوات و مقابله با بیابان‌زایی در استان مورد توجه قرار گرفته است. تقویت سامانه‌های آبیاری نوین، توسعه گلخانه‌ها، نوسازی باغ‌ها، استفاده از گونه‌های پربازده دامی، توسعه آبزی‌پروری گلخانه‌ای، پرورش شتر، گیاهان دارویی، توجه به گردشگری کشاورزی و تکمیل زنجیره ارزش نیز از مصوبات سفر به استان یزد است.
با این قطارهای خراب و فرسوده
به شهر جهانی نمی‌رسیم
یزد در قلب ایران است؛ در مسیر مواصلاتی شرق به غرب و شمال به جنوب. همین مهم بهترین بهانه است برای این‌که زیرساخت‌های راه و حملونقل در این استان مورد توجه قرار گرفته و توسعه یابد. اتفاقا این زیرساخت‌ها کم‌و‌بیش در استان فراهم است و یزد هم مسیر ریلی و جاده‌ای دارد و هم باند پرواز. در میان این سه روش تردد، بیشتر مردم ترجیح می‌دهند از مسیر ریلی یعنی قطار برای ترددهای بین‌شهری خود استفاده کنند که هم نسبت به مسیرهای جاده‌ای ایمن‌تر است و هم نسبت به سفرهای هوایی قیمت مناسب‌تری دارد. در این حوزه یعنی مسیر پرطرفدار ریلی اما نواقص زیادی وجود دارد. اول این‌که مقصد سفرهای ریلی استان در حال حاضر فقط شهرهای مشهد و تهران است که قطار مشهد به‌صورت یک روز درمیان و قطار تهران هر شب مسافران را به مقصد می‌رساند. گرانی و کمبود بلیت و تاخیر در حرکت قطارها و به‌ویژه وجود قطارهای فرسوده و دارای نقص فنی که در طول مسیر خراب و دچار مشکل یا حتی آتش‌سوزی می‌شوند، عامل دیگری است که باعث شده استفاده از مسیر ریلی برای شهروندان پردردسر و آزاردهنده باشد. این درحالی است که قطارهای عبوری هم برای یزدی‌ها پذیرش چندانی ندارد و در این شرایط جای خالی قطارهای اختصاصی و سالم برای استان به‌شدت احساس می‌شود.
آخرین حادثه ریلی در استان به 5آبان جاری برمی‌گردد. در این حادثه قطار مسافربری یزد ــ تهران که ساعت 7و30 دقیقه از ایستگاه یزد حرکت می‌کند، به‌دلیل نقص فنی در ساعت 10و30دقیقه در ایستگاه نائین مجبور به توقف می‌شود و قطار جایگزین هم در ایستگاه کاشان دچار مشکل می‌شود و مسافران مجبور می‌شوند بقیه مسیر را با اتوبوس طی کنند که این امر باعث دلخوری بسیار شدید مسافران هم می‌شود. همان زمان مهران فاطمی، استاندار یزد در توییتی از تماس تلفنی با مدیرعامل راه‌آهن کشور برای حل مشکل خرابی قطار یزد تهران خبر داد و از مسافران و مردم استان عذرخواهی کرد.
یزدی‌ها به دلیل امور اقتصادی و تحصیلی سفرهای زیادی به تهران دارند این درحالی است که تنها یک رام قطار هرشب به مقصد تهران در استان موجود است و نمی‌تواند پاسخگوی حجم زیاد تقاضا باشد.
گذشته از این از آنجا که یزد یکی از قطب‌های درمانی کشور است، جمعیت زیادی هم روزانه و به دلایل درمانی از سراسر کشور به‌ویژه استان‌های شرقی و جنوبی به یزد
می‌آیند.
ضمن این‌که یزد یعنی مرکز استان، یک شهر ثبت جهانی شده و مقصد بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی است و می‌طلبد زیرساخت‌های ریلی آن به‌طور ویژه مورد توجه و رسیدگی قرار گیرد؛ امری که مطالبه جدی مردم و مسافران این استان هم هست.
این سند آمایش
سرزمین یزد پس کجاست؟
تدوین سند آمایش نقش مهمی در توسعه هر کشوری دارد و می‌تواند یک نقشه‌راه مناسب برای توسعه هر منطقه باشد. در‌واقع سندآمایش برحسب ظرفیت‌ها و پتانسیل هر منطقه تهیه و اجرا می‌شود که می‌توان برحسب این ظرفیت‌ها، زیرساخت‌های توسعه را در هر استانی پایه‌ریزی کرد. ساده‌تر این‌که اگر هر منطقه و استان کشورمان سند آمایش سرزمین داشت اکنون با این همه مشکلات بزرگ و کوچک دست به گریبان نبودیم؛ به‌طور مثال صنایع آب، کنار سواحل و در استان‌های ساحلی مستقر می‌شدند نه در استان کویری یزد و... .
سند آمایش‌ملی و استانی یزد هم اواخر سال99 در دولت قبلی تهیه شد و به‌تصویب رسید و درحالحاضر این سند با برخی از اصلاحات روبه‌رو‌شده و نواقصی دارد که باید در دولت فعلی برطرف شود. یک از موارد مهمی که در تدوین سندآمایش باید مورد‌توجه قرار گیرد جانمایی صنایع است. در سال‌های گذشته در استان در برخی از شهرستان‌ها بارگذاری بیش‌ازحد صنایع در یک منطقه باعث‌شده مشکلات زیادی برای مردم به‌وجود آید. ضمن این‌که آلودگی آب‌و‌خاک و تخریب محیط‌زیست هم مهم‌ترین ره‌آورد این جانمایی غیراصولی است. نکته دیگر این‌که برخی مناطق استان توسعه‌یافته و برخی همچنان محروم هستند و اگر سند آمایش سرزمین برای استان اجرایی می‌شد همه این مشکلات قابل برطرف‌شدن بود. استاندار یزد با بیان این‌که سند آمایش ملی و استانی یک نقشه‌راه استان است و تمام فعالیت‌های استان باید برمبنای این سند اجرا شود، می‌گوید: این سند قطعا نیاز به بازنگری در سه‌سطح دارد. در نظر گرفتن نظرات مردم و نخبگان شهرستانی و همچنین توجه به نظرات کارشناسان و اساتید دانشگاه در قالب کنفرانس باید در این سطوح بررسی و همه نظرات در یک کمیته جمع‌بندی و اعمال شود.
مهران فاطمی درخصوص برخی بارگذاری‌های صنعتی خلاف جهت سند آمایش می‌افزاید: محور مهریز - عقدا بیشترین وضعیت آلایندگی در استان را دارد و بارگذاری هر‌گونه صنایع آلاینده در این محور ممنوع‌شده و مرجع رسیدگی آن هم سازمان محیط‌زیست است؛ بنابراین از این به بعد صدور مجوز جدید در این محور ممنوع است و چه‌بسا برخی از مجوزها که هنوز پیشرفت فیزیکی چندانی ندارند در این مسیر باید متوقف شوند.
به گفته وی، طبق سند آمایش باید 30صنعت پاک در حوزه‌های مختلف تعیین شود و در نشست با سرمایه‌گذاران استان باید پروژه‌های جدید تعریف‌شده و صنایع پاک را مستقر کرد و اگر فقط به سمت انتقال صنایع آلاینده به نقاط دیگر استان برویم مشکل را از جایی به جای دیگر منتقل کرده‌ایم. استاندار یزد تاکید می‌کند که جایگزین صنایع آب‌بر و آلاینده می‌تواند مشاغل گردشگری، خدمات و آی‌تی و امثال اینها باشد و باید برای این مشاغل کارهای ترویجی و تبلیغی و برنامه‌ریزی کرد.
نماینده مردم تفت در مجلس هم در این‌خصوص می‌گوید: سند آمایش باید مبتنی بر ظرفیت‌ها و نیازهای استان باشد که برخی ظرفیت‌ها و نیازهای استان در این سند دیده نشده است. به‌طور مثال زیلو و صنایع‌دستی میبد ثبت‌جهانی شده اما در این سند طرحی برای گسترش این هنرصنعت دیده‌نشده که باید در این سند وارد شود.
سید‌جلیل میر‌محمدی می‌افزاید: برخی از راهبردهای سند آمایش تکراری بوده و نیاز است با کار کارشناسی روی موارد راهبردی آن به برخی از نکات توجه شود. سند آمایش نیز نباید محدود و محصورکننده باشد به این معنا که اگر خواستیم آموزش‌عالی را توسعه بدهیم انگی به ما زده شود که منطبق بر سند آمایش نیست یا اگر ایجاد یک تکنولوژی جدید مد‌نظر بود، سند آمایش مانع شود.
تحصیلکرده‌های بیکار
اما سخت پسند
استان یزد هم مثل بقیه نقاط کشور با مشکل جمعیت بیکار و نبود شغل درگیر است. چالش اصلی در حوزه بیکاری این استان اما وجود 1000جوان فارغ التحصیل آماده ورود به بازار کار است که جست و جویشان به نتیجه‌ای نمی‌رسد و البته تن به هر کاری هم نمی‌دهند.
نرخ بیکاری در یزد تقریبا همیشه چند درصدی از متوسط کشوری بالاتر و طی سال‌های اخیر روبه افزایش بوده است. طبق آخرین سرشماری در سال95 جمعیت استان یک میلیون و 138هزار و 533 نفر است که 387 هزارو 241 نفر از این تعداد را جمعیت فعال تشکیل می‌دهد. از این میزان جمعیت شاغل 333 هزارو 628 نفر و جمعیت بیکار استان 53هزارو613 نفر است. این آمار را فریبا آیت اللهی، مدیرکل کار آفرینی اداره کار و تعاون استان به ما می‌دهد و درخصوص بیکاری فارغ‌التحصیلان و افراد تحصیلکرده، می‌گوید: از تعداد 43 هزارو173 بیکار برآورد شده در استان در سال 99 حدود 40درصد را فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تشکیل می‌دهند. به عبارتی چالش اصلی در حوزه بیکاری، وجود 1000جوان فارغ‌التحصیل آماده ورود به بازار کار است اما به‌دلیل بالا بودن میزان تقاضای کار، بسیاری از آنها بیکاری‌های طولانی‌مدت را تجربه می‌کنند.
آیت اللهی می‌افزاید: در بازار کار برخی به‌دلیل داشتن تخصص و مهارت‌های ویژه، فوری جذب بازار کار می‌شوند ولی عده‌ای به دلایل گوناگون ازجمله نداشتن مهارت‌های لازم با توجه به شرایط و نیاز بازار کار آمادگی ورود به بازار کار ندارند و به‌دلیل بالا بودن میزان تقاضای کار، بیکاری آنها طولانی‌مدت می‌شود.
بررسی‌های کارشناسان بازار کار حاکی از این است که دلایل متعددی در بحرانی شدن این موضوع اثرگذار است.
مدیرکل کار آفرینی اداره کار و تعاون یزد می‌گوید: استان نیازمند نیروی انسانی و کارگرانی است که به طور ساده و با فعالیت‌های بدنی مشغول کار شوند اما متاسفانه بیکاران یزدی که عمدتا از قشر تحصیلکرده هستند، حاضر به کار به عنوان یک کارگر ساده نیستند. به عنوان مثال در یکی از شهرستان‌های ما با این‌که کشاورزی، شغل اصلی آن منطقه محسوب می‌شود اما در دانشگاه آن ناحیه، علاوه براین‌که رشته‌های غیرمرتبط با بازار آن بخش از استان تدریس می‌شود، رشته‌های مرتبط با کشاورزی نداریم، بنابراین رشته‌هایی تدریس می‌شود که بازار کار چندانی در منطقه ندارند. از دیگر سو در حالی که صنایع مستقر در یک منطقه به دنبال نیروی انسانی متخصص برای رشته شغلی خود می‌گردند، فارغ التحصیلان دانشگاهی برای قرار گرفتن در شغل‌های مربوط به رشته تحصیلی خود، مهارت لازم و کافی ندارند. بنابراین به جرأت می‌توان گفت افزایش تحصیلکرده‌ها و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از عوامل افزایش نرخ بیکاری استان است که نیازمند تجدیدنظر در نحوه تدریس، سرفصل‌های ارائه شده و نیز رشته‌های مورد نیاز بازار کار هستیم.
به گفته وی درحالی بیکاری افراد دارای تحصیلات عالی که یکی از دلایل آن نداشتن مهارت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است، چند برابر شده که دانشگاه‌ها همچنان به روند جذب دانشجو ادامه می‌دهند و صف متقاضیان ورود به دانشگاه هم برقرار و طولانی است. شاید زمان آن رسیده که بخش قابل توجهی از تحصیلات پس از دیپلم متوسطه به سمت رشته‌های فنی و مهارت‌آموزی سوق پیدا کند. آیت‌اللهی تصریح می‌کند، استقرار صنایع منبع پایه به جای شرکت‌های دانش بنیان در استان، خود مزید علتی بر افزایش بیکاری به‌ویژه در بین فارغ التحصیلان دانشگاهی است.
غیربومیان شاغل
مدیر کل کار آفرینی اداره کار و تعاون یزد درباره این‌که چرا بیشتر فرصت‌های شغلی استان در اختیار افراد غیربومی است،می‌گوید: خالص مهاجرپذیری استان از سال90 تا 95 معادل 38هزار و 725 نفر بوده که به جرأت می‌توان گفت 29درصد افزایش جمعیت استان نشأت گرفته از مهاجرپذیری است و استان در سال‌های اخیر به یکی از مراکز فعال صنعتی تبدیل شده و در دهه‌های اخیر جریان‌های مهاجرتی گسترده‌ای را تجربه کرده است. براساس نتایج سرشماری سال 1395 مرکز آمار ایران، یزد سومین استان مهاجرپذیر کشور بعد از استان‌های تهران و البرز اعلام شده و تشکیل ماتریس مهاجرتی استان بر اساس یافته‌های سرشماری 1395 بیانگر آن است که تعداد 45هزارو502 نفر نفر طی سال 1395-1390 به استان مهاجرت کرده‌اند که حدود 56درصدشان وارد مرکز استان و شهرستان یزد شده‌اند و شهرستان‌های اردکان، میبد و ابرکوه با تفاوت بسیار فاحشی از شهرستان یزد هرکدام حدود یک نهم حجم کل مهاجران را به خود اختصاص داده‌اند. آیت‌اللهی ادامه می‌گوید،گرچه در سرشماری 1395 علت مهاجرت از سؤالات سرشماری حذف شده ولی یافته‌های سرشماری سال 1390، انگیزه‌های شغلی را یکی از عمده‌ترین انگیزه‌های مهاجرتی مهاجران مشخص کرده و به‌احتمال زیاد می‌توان گفت انگیزه‌های شغلی، جست‌وجوی کار و دستیابی به شغل بهتر توسط مهاجران خود می‌تواند به محدود کردن فرصت‌های اشتغال و افزایش نرخ بیکاری استان یزد منجر شود، چراکه نزدیک به 80درصد کل مهاجران وارد شده به استان در محدوده سنین فعالیت (64-15 سالگی) قرار دارند و مسلما نیاز به داشتن شغل و درآمد از احتیاجات اولیه و ضروری آنهاست که پس از ورود به استان به عنوان جامعه مقصد باید تأمین شود.
سرافکنده در زیرساخت‌های توسعه
یزد هم مثل سایر نقاط ایران پیشینه‌ای بلند بالا در تاریخ و فرهنگ دارد. اصلا بوی اصالت و کهنگی می‌دهد. همین تاریخ و فرهنگ و اصالت که بروزش در صدها بافت و بنای تاریخی نشسته؛ در مساجد جامع بزرگ و زیبا، در آتشکده‌های باستانی و در قلعه‌ها و قنات‌های پرحکایت، مجموعه میراث‌فرهنگی و گردشگری استان یزد را شکل داده که ظرفیتی بزرگ برای جذب گردشگر و پول و درآمد است.
اتفاقا این استان جزو اولویت‌های سفر مردم و گردشگران داخلی و خارجی هم هست و یکی از سه ضلع مثلث گردشگری خارجی.
با این همه و با آن‌که بافت تاریخی شهر یزد ثبت جهانی شده، به نظر می‌رسد این استان نتوانسته مسیر توسعه خود را بر مسیر صنعت گردشگری منطبق کند. چه اگر این اتفاق می‌افتاد جاذبه‌ها و ظرفیت‌های گردشگری یزد به تنهایی کافی بود تا اقتصاد این استان توسعه‌یافته و بساط صنایع بسیار آب‌بر و آلاینده از دل این خطه خشک و کویری جمع شود.
رئیس مجمع نمایندگان استان یزد در این خصوص می‌گوید: بدنه گردشگری استان یزد همانند بدنه گردشگری ایران، ضعف بسیاری دارد و رفع این ضعف با حمایت و کمک فعالان گردشگری امکان‌پذیراست.
محمد صالح جوکار می‌افزاید: تشکیل شورای توسعه گردشگری در راستای توجه به بحث گردشگری بسیار مفید است و استان یزد ظرفیت بسیاری درحوزه گردشگری دارد، طوری که تا سال 98 و پیش از کرونا ما درحوزه سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های عمرانی مرتبط با حوزه گردشگری، سیر صعودی داشتیم ولی پس از شیوع کرونا این سیر نزولی شده‌است.
دبیر فراکسیون گردشگری استان می‌گوید: حمایت از صنعت گردشگری در حال حاضر از اهمیتی بسیار بالا برخوردار است و موضوع بسیار مهم در این زمینه این است که نباید در چارچوب الفاظ و اسناد اسیر شویم، به طور مثال ما شهر یزد را جهانی می‌دانیم اما واقعا استاندارهای یک شهر جهانی در یزد وجود ندارد، کمااین‌که مردمی که در بافت تاریخی یزد سکونت دارند هم احساس امنیت نمی‌کنند.
جوکار از غیربومی بودن متولیان بوم‌گردی استان هم ابراز تعجب کرده و می‌گوید: اصلا معنی ندارد بافت تاریخی یزد در دست غیریزدی‌ها باشد و شهروندان یزدی در این مدیریت نقشی نداشته‌باشند؛ موضوعی که اکنون مردم ساکن در بافت تاریخی نسبت به آن گلایه‌های بسیاری دارند.
وی ادامه می‌دهد: اگر بخواهیم توسعه اقتصادی برمبنای گردشگری داشته باشیم باید ایمن‌سازی در این حوزه را جدی بگیریم. بی‌شک صنعت گردشگری هم تولید ثروت بالایی دارد و هم ایجاد اشتغال آن به حدی است که می‌تواند بسیاری از مشکلات مربوط به بیکاری در کشور را برطرف کند. قطعا اگر دست به دست هم بدهیم و با روحیه جهادی در این موضوع ورود کنیم، شاید راه به جایی ببریم؛ ولی این‌که تنها یک شورا داشته‌باشیم و بخواهیم فقط درمورد آن حرف بزنیم، قطعا راه به جایی نخواهیم برد.
استاندار یزد اما معتقد است: تشکیل نشست شورای توسعه گردشگری باعث می‌شود یک هم‌افزایی اتفاق بیفتد و شروعی برای تمام اقداماتی باشد که باید انجام شود.
مهران فاطمی می‌گوید: یکی از مباحثی که بسیار مهم است توجه به زیرساخت‌ها و بحث حملونقل است و در حوزه پرواز نیز مباحثی مطرح شده که باید به آن توجهی ویژه شود. مساله امنیت در بافت تاریخی هم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و باید اقدامات لازم برای تامین کامل امنیت بافت تاریخی انجام شود.
وی می‌گوید: موضوع پیوست فرهنگی هم از دیگر مباحثی است که باید مورد توجه قراربگیرد و حتما باید کمیته تخصصی مرتبط با مباحث فرهنگی تشکیل شود.
استاندار یزد تاکید می‌کند: گردشگری به عنوان یکی از مهم‌ترین اولویت‌های تعالی و پیشرفت و توسعه استان مطرح است و نسبت به اجرای آن عزم جدی داریم. در بحث گردشگری استان، علاوه براین‌که تمرکز زیادی بر یزد به عنوان مرکز استان داریم باید به صورت ویژه ظرفیت‌های تمام شهرستان‌های استان را مورد بررسی قرار دهیم.
رئیس فراکسیون گردشگری مجلس هم می‌گوید: یزد می‌تواند به عنوان قطب گردشگری کشور در بیشتر حوزه‌ها و زیرشاخه‌ها قرار بگیرد.
محمدرضا دشتی می‌افزاید: اولین مشکل استان در حوزه گردشگری مشکل زیرساخت و حملونقل است و باید در بحث پرواز، حملونقل ریلی و سایر زیرساخت‌ها توجه بیشتری شود. اتفاقا سرمایه‌گذاران در بخش خصوصی برای مشارکت در خرید لکوموتیو و فعالیت در این عرصه تمایل دارند و تنها باید زمینه لازم برای این منظور را
فراهم کنیم.
نماینده مردم اردکان معتقد است: مسائل حوزه گردشگری از پراکندگی بسیار بالایی برخورداراست و باید کمیته‌های تخصصی در استان تشکیل و جمع‌بندی این کمیته‌ها درنشست‌ها ارائه شود.
دشتی می‌گوید: استان یزد ظرفیت‌های بسیار خوبی درحوزه گردشگری دارد. اگر این ظرفیت‌ها به درستی مورد استفاده قرار گیرد زمینه توسعه استان نیز فراهم خواهدشد و یزد می‌تواند به عنوان قطب گردشگری کشور در بیشتر حوزه‌ها و زیرشاخه‌ها مطرح شود. لازمه این مهم این است که ما نسبت و توسعه و تکمیل به زیرساخت‌های گردشگری استان توجه خاص داشته باشیم.
آب شرب به اندازه کافی نداریم
یکی از مشکلات بزرگ استان یزد، کم آبی است. مشکلی که استاندار یزد نیز در سفر اخیر هیأت دولت به استان به آن واکنش نشان داد و درباره‌اش گفت: یزد با همه ظرفیت‌های بی‌بدیلش، با چالش‌های بزرگی نظیر محدودیت شدید منابع آبی پایدار، خشکسالی‌های پی‌درپی و کاهش نزولات جوی، آلودگی هوا و توسعه نامتوازن و نامتعادل مواجه است که مستلزم تغییر در نگرش‌ها و برنامه‌ریزی‌ها برای تحقق توسعه و پیشرفت عادلانه و ساختارمند با نگاه به آمایش سرزمین و سیاست‌های دولت مردمی سیزدهم است.
فاطمی افزود: در سال جاری نیاز استان به آب شرب و بهداشت به بیش از 111میلیون مترمکعب رسیده و با وجود انتقال آب از سرچشمه‌های کوهرنگ، با کمبود آب شرب و بهداشت به میزان 1800لیتر بر ثانیه مواجه است، از این رو افت کیفیت آب شرب و سختی بین 1400 تا 2500 آب مصرفی، تهدیدی جدی برای سلامت مردم استان محسوب می‌شود.
وی ضمن قدردانی از اهتمام ویژه رئیس‌جمهور به پیگیری مستمر مسائل آب استان‌های مرکزی ایران در قالب برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت گفت: درخواست ما این است که به عنوان یک ابرپروژه موضوع انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس ـــ که امور کارشناسی و مطالعاتی آن به پایان رسیده ــ و همچنین سایر مگاپروژه‌های آبی دیگر را که ضرورت آن اجتناب ناپذیر است به عنوان مهم‌ترین دستاورد سفر به مردم شریف یزد هدیه کنید.
استاندار افزود: برای تأمین مالی این طرح‌ها نیز در صورت صلاح‌دید می‌توان از منابع مالی معادن و همچنین مکانیسم تهاتر نفتی استفاده کرد. مشکل کم آبی در استان یزد از صدها و هزاره‌های گذشته وجود داشته اما باید گفت در گذشته مردم درخصوص استفاده از منابع آبی قناعت پیشه می‌کردند؛ خصلتی که متأسفانه سال‌هاست در این استان کمرنگ شده و شاید یک دلیل آن انتقال آب از استان‌های دیگر به این خطه و در دسترس قرار گرفتن آسان آب باشد. آب انتقالی به حدی بوده که صنایع بسیار آب بر هم در این استان شکل گرفته و توسعه یابد. به نظر می‌رسد علاوه بر تأمین نیاز آب شرب استان باید روی فرهنگ قناعت مردم شریف یزد هم دوباره کار و در این خصوص فرهنگ سازی کرد.
کویر یزد صادرکننده
محصولات زراعی و باغی!
قلب ایران، خشک و بی‌آبترین بخش کشورمان است؛ درست همان جایی که یزد واقع شده. وقتی سرزمینی اقلیمی گرم و خشک داشته باشد، اولین چیزی که نباید دنبالش بگردی، باغ و باغچه و آبادی و مزارع سرسبز و طلایی گندم و صیفی و انواع محصولات زراعی و باغی است. بااین‌همه اما استان یزد از دیرباز آباد بوده و آبادی‌های پر از باغ و بار و درخت، در گوشه و کنارش وجود داشته و همچنان وجود دارد. مثلا شهرستان تفت این استان، خطه رویایی کوچه باغ‌های سحرانگیز و باغ‌های سرخ و هوس‌انگیز انار است. باغ‌های پسته و انگور و زردآلو و مزارع گندم و ذرت و زعفران هم در گوشه و کنار این استان کم نیست.
به‌طورکلی عمده محصولات زراعی استان یزد در شهرستان‌های خاتم (هرات)، ابرکوه، بافق، بهاباد، اشکذر، یزد و محصولات باغی در شهرستان‌های تفت، اردکان و میبد تولید می‌شوند. امیدواریم این مورد به گوش کسی نرسد اما ده‌ها هکتار از اراضی شهرستان‌های مهریز هم زیرکشت محصول بسیار آب‌بر برنج قرار دارد. تفاوت کشاورزی و باغداری در این استان گرم و خشک با سایر استان‌های دیگر اما در این است که به دلیل نبود بارش‌های نرمال، امکان کشت دیم (به‌جز گیاهان دارویی در دامنه‌های شیرکوه) در آن تقریبا وجود ندارد و کشت‌های موجود از نوع آبی است. طوری که گفته می‌شود یک‌درصد از کل سطح زیر کشت آبی کشور، در این استان قرار دارد.
و اما آب مورد نیاز این کشت‌وکار و مزارع و باغ‌های یزد، از قدیم از طریق چاه و قنات تامین می‌شده است. اصلا یزد به همین قناتش معروف است و حتما عبارت شهر قنات و قنوت و قناعت را شنیده‌اید؛ عبارتی که برای یزد به‌کار می‌رود. این استان مهد سازه آبی قنات بوده و 8درصد قنات‌های ایران در آن قرار دارد.
متاسفانه در سده‌ها و دهه‌های اخیر بسیاری از قنات‌های کشور ازجمله قنات‌های یزد تخریب یا خشک شده است. بااین‌همه کشت‌وکار در این منطقه کویری همچنان ادامه دارد و طبق آمار 13درصد شاغلان استان در بخش کشاورزی فعالند و 15درصد تولید ناخالص یزد مربوط به بخش کشاورزی می‌شود. سطح اراضی زیر کشت استان هم حدود 112هزار هکتار تخمین زده می‌شود که از این مقدار بیش از 32هزار هکتار معادل 29درصد را محصولات زراعی و حدود 80هزار هکتار معادل 71درصد را محصولات باغی تشکیل می‌دهند.
این استان در تولید گوشت طیور و شیر و تخم‌مرغ هم پیشرو است، طوری‌که گفته می‌شود حدود 50درصد از این محصولات، مازاد بر مصرف داخل بوده و به بازارهای خارج از استان عرضه می‌شود.
در پاسخ به این پرسش که امروزه که خشکسالی سایه‌اش را روی سر ایران گسترانیده، یزدی‌ها آب مورد نیاز برای مزارع و باغ‌های خود را از کجا تامین می‌کنند، باید گفت، برداشت از منابع زیرزمینی چون چاه و قنات همچنان در این استان ادامه دارد، طوری‌که 20درصد نیاز آبی مزارع و باغ‌های استان یزد از طریق قنات‌ها و بقیه از طریق حدود 2300 حلقه چاه مجاز (و یحتمل صدها چاه غیرمجاز دیگر)، تامین می‌شود.
کاهش نزولات جوی و تداوم خشکسالی و کاهش آبدهی قنات‌ها و چاه‌های یزد البته باعث شده مسؤولان بخش کشاورزی استان از ضرورت آبیاری با روش‌های نوین و ایجاد فضاهای کشت گلخانه‌ای سخن بگویند و حمایت‌های مورد نیاز را هم تا حد امکان در اختیار فعالان این بخش بگذارند.
همین است که اکنون کشت گلخانه‌ای در این استان رواج زیادی یافته و گفته می‌شود که حدود 570هزار تن محصولات گلخانه‌ای در سطحی بالغ بر 2000 هکتار در این استان تولید می‌شود و با داشتن سهم 22درصدی از تولیدات گلخانه‌ای کشور، رتبه دوم را به خود اختصاص داده است.
درحالحاضر این استان صادرکننده اقلامی همچون پسته، انار، روناس، کشمش، زیره‌سبز، زعفران، گیاهان‌دارویی، گوشت‌طیور، شیرخام و تخم‌مرغ به سایر استان‌های کشور و همچنین خارج از کشور است و ارزش این محصولات صادراتی بالغ‌بر 900میلیون دلار در سال برآورد می‌شود.
در هر روی اگرچه ممکن است مسؤولان، این حجم از تولید و صادرات و درآمدزایی از بخش کشاورزی را یک امتیاز برای این استان حساب کنند اما به نظر می‌رسد با توجه به گرم و خشک بودن اقلیم استان یزد از یک‌سو و تداوم خشکسالی در کشور از دیگرسو که این دو عامل استان را به سمت بحران بی‌آبی و پدیده خطرناک فرونشست زمین سوق می‌دهند، درخصوص فعالیت در حوزه کشاورزی تجدیدنظر شود، به این ترتیب که اولا سطوح زیرکشت محصولات باغی و زراعی تا حد امکان کم شده و مشاغل جایگزین (گردشگری و تولید صنایع دستی و بومی) برای کشاورزان و باغداران و جوامع محلی تعریف شود. ثانیا محصولات کمآببر، کشت و تولید شوند و ثالثا کشت گلخانه‌ای و آبیاری نوین جایگزین روش‌های قبلی کشت و آبیاری شود. مرمت و احیای قنات‌ها هم راهکار دیگری است که می‌تواند در دستورکار مسؤولان قرار گیرد، کمااین‌که وزیر جهادکشاورزی نیز در سفر اخیر هیات دولت به استان یزد گفته با توجه به اقلیم خشک و کم‌آبی استان یزد در مصوبات سفر، تقویت عملیات آبخیزداری، مرمت قنوات و مقابله با بیابان‌زایی در استان مورد توجه قرار گرفته است. تقویت سامانه‌های آبیاری نوین، توسعه گلخانه‌ها، نوسازی باغ‌ها، استفاده از گونه‌های پربازده دامی، توسعه آبزی‌پروری گلخانه‌ای، پرورش شتر، گیاهان دارویی، توجه به گردشگری کشاورزی و تکمیل زنجیره ارزش نیز از مصوبات سفر به استان یزد است.
با این قطارهای خراب و فرسوده
به شهر جهانی نمی‌رسیم
یزد در قلب ایران است؛ در مسیر مواصلاتی شرق به غرب و شمال به جنوب. همین مهم بهترین بهانه است برای این‌که زیرساخت‌های راه و حملونقل در این استان مورد توجه قرار گرفته و توسعه یابد. اتفاقا این زیرساخت‌ها کم‌و‌بیش در استان فراهم است و یزد هم مسیر ریلی و جاده‌ای دارد و هم باند پرواز. در میان این سه روش تردد، بیشتر مردم ترجیح می‌دهند از مسیر ریلی یعنی قطار برای ترددهای بین‌شهری خود استفاده کنند که هم نسبت به مسیرهای جاده‌ای ایمن‌تر است و هم نسبت به سفرهای هوایی قیمت مناسب‌تری دارد. در این حوزه یعنی مسیر پرطرفدار ریلی اما نواقص زیادی وجود دارد. اول این‌که مقصد سفرهای ریلی استان در حال حاضر فقط شهرهای مشهد و تهران است که قطار مشهد به‌صورت یک روز درمیان و قطار تهران هر شب مسافران را به مقصد می‌رساند. گرانی و کمبود بلیت و تاخیر در حرکت قطارها و به‌ویژه وجود قطارهای فرسوده و دارای نقص فنی که در طول مسیر خراب و دچار مشکل یا حتی آتش‌سوزی می‌شوند، عامل دیگری است که باعث شده استفاده از مسیر ریلی برای شهروندان پردردسر و آزاردهنده باشد. این درحالی است که قطارهای عبوری هم برای یزدی‌ها پذیرش چندانی ندارد و در این شرایط جای خالی قطارهای اختصاصی و سالم برای استان به‌شدت احساس می‌شود.
آخرین حادثه ریلی در استان به 5آبان جاری برمی‌گردد. در این حادثه قطار مسافربری یزد ــ تهران که ساعت 7و30 دقیقه از ایستگاه یزد حرکت می‌کند، به‌دلیل نقص فنی در ساعت 10و30دقیقه در ایستگاه نائین مجبور به توقف می‌شود و قطار جایگزین هم در ایستگاه کاشان دچار مشکل می‌شود و مسافران مجبور می‌شوند بقیه مسیر را با اتوبوس طی کنند که این امر باعث دلخوری بسیار شدید مسافران هم می‌شود. همان زمان مهران فاطمی، استاندار یزد در توییتی از تماس تلفنی با مدیرعامل راه‌آهن کشور برای حل مشکل خرابی قطار یزد تهران خبر داد و از مسافران و مردم استان عذرخواهی کرد.
یزدی‌ها به دلیل امور اقتصادی و تحصیلی سفرهای زیادی به تهران دارند این درحالی است که تنها یک رام قطار هرشب به مقصد تهران در استان موجود است و نمی‌تواند پاسخگوی حجم زیاد تقاضا باشد.
گذشته از این از آنجا که یزد یکی از قطب‌های درمانی کشور است، جمعیت زیادی هم روزانه و به دلایل درمانی از سراسر کشور به‌ویژه استان‌های شرقی و جنوبی به یزد
می‌آیند.
ضمن این‌که یزد یعنی مرکز استان، یک شهر ثبت جهانی شده و مقصد بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی است و می‌طلبد زیرساخت‌های ریلی آن به‌طور ویژه مورد توجه و رسیدگی قرار گیرد؛ امری که مطالبه جدی مردم و مسافران این استان هم هست.
این سند آمایش
سرزمین یزد پس کجاست؟
تدوین سند آمایش نقش مهمی در توسعه هر کشوری دارد و می‌تواند یک نقشه‌راه مناسب برای توسعه هر منطقه باشد. در‌واقع سندآمایش برحسب ظرفیت‌ها و پتانسیل هر منطقه تهیه و اجرا می‌شود که می‌توان برحسب این ظرفیت‌ها، زیرساخت‌های توسعه را در هر استانی پایه‌ریزی کرد. ساده‌تر این‌که اگر هر منطقه و استان کشورمان سند آمایش سرزمین داشت اکنون با این همه مشکلات بزرگ و کوچک دست به گریبان نبودیم؛ به‌طور مثال صنایع آب، کنار سواحل و در استان‌های ساحلی مستقر می‌شدند نه در استان کویری یزد و... .
سند آمایش‌ملی و استانی یزد هم اواخر سال99 در دولت قبلی تهیه شد و به‌تصویب رسید و درحالحاضر این سند با برخی از اصلاحات روبه‌رو‌شده و نواقصی دارد که باید در دولت فعلی برطرف شود. یک از موارد مهمی که در تدوین سندآمایش باید مورد‌توجه قرار گیرد جانمایی صنایع است. در سال‌های گذشته در استان در برخی از شهرستان‌ها بارگذاری بیش‌ازحد صنایع در یک منطقه باعث‌شده مشکلات زیادی برای مردم به‌وجود آید. ضمن این‌که آلودگی آب‌و‌خاک و تخریب محیط‌زیست هم مهم‌ترین ره‌آورد این جانمایی غیراصولی است. نکته دیگر این‌که برخی مناطق استان توسعه‌یافته و برخی همچنان محروم هستند و اگر سند آمایش سرزمین برای استان اجرایی می‌شد همه این مشکلات قابل برطرف‌شدن بود. استاندار یزد با بیان این‌که سند آمایش ملی و استانی یک نقشه‌راه استان است و تمام فعالیت‌های استان باید برمبنای این سند اجرا شود، می‌گوید: این سند قطعا نیاز به بازنگری در سه‌سطح دارد. در نظر گرفتن نظرات مردم و نخبگان شهرستانی و همچنین توجه به نظرات کارشناسان و اساتید دانشگاه در قالب کنفرانس باید در این سطوح بررسی و همه نظرات در یک کمیته جمع‌بندی و اعمال شود.
مهران فاطمی درخصوص برخی بارگذاری‌های صنعتی خلاف جهت سند آمایش می‌افزاید: محور مهریز - عقدا بیشترین وضعیت آلایندگی در استان را دارد و بارگذاری هر‌گونه صنایع آلاینده در این محور ممنوع‌شده و مرجع رسیدگی آن هم سازمان محیط‌زیست است؛ بنابراین از این به بعد صدور مجوز جدید در این محور ممنوع است و چه‌بسا برخی از مجوزها که هنوز پیشرفت فیزیکی چندانی ندارند در این مسیر باید متوقف شوند.
به گفته وی، طبق سند آمایش باید 30صنعت پاک در حوزه‌های مختلف تعیین شود و در نشست با سرمایه‌گذاران استان باید پروژه‌های جدید تعریف‌شده و صنایع پاک را مستقر کرد و اگر فقط به سمت انتقال صنایع آلاینده به نقاط دیگر استان برویم مشکل را از جایی به جای دیگر منتقل کرده‌ایم. استاندار یزد تاکید می‌کند که جایگزین صنایع آب‌بر و آلاینده می‌تواند مشاغل گردشگری، خدمات و آی‌تی و امثال اینها باشد و باید برای این مشاغل کارهای ترویجی و تبلیغی و برنامه‌ریزی کرد.
نماینده مردم تفت در مجلس هم در این‌خصوص می‌گوید: سند آمایش باید مبتنی بر ظرفیت‌ها و نیازهای استان باشد که برخی ظرفیت‌ها و نیازهای استان در این سند دیده نشده است. به‌طور مثال زیلو و صنایع‌دستی میبد ثبت‌جهانی شده اما در این سند طرحی برای گسترش این هنرصنعت دیده‌نشده که باید در این سند وارد شود.
سید‌جلیل میر‌محمدی می‌افزاید: برخی از راهبردهای سند آمایش تکراری بوده و نیاز است با کار کارشناسی روی موارد راهبردی آن به برخی از نکات توجه شود. سند آمایش نیز نباید محدود و محصورکننده باشد به این معنا که اگر خواستیم آموزش‌عالی را توسعه بدهیم انگی به ما زده شود که منطبق بر سند آمایش نیست یا اگر ایجاد یک تکنولوژی جدید مد‌نظر بود، سند آمایش مانع شود.
تحصیلکرده‌های بیکار
اما سخت پسند
استان یزد هم مثل بقیه نقاط کشور با مشکل جمعیت بیکار و نبود شغل درگیر است. چالش اصلی در حوزه بیکاری این استان اما وجود 1000جوان فارغ التحصیل آماده ورود به بازار کار است که جست و جویشان به نتیجه‌ای نمی‌رسد و البته تن به هر کاری هم نمی‌دهند.
نرخ بیکاری در یزد تقریبا همیشه چند درصدی از متوسط کشوری بالاتر و طی سال‌های اخیر روبه افزایش بوده است. طبق آخرین سرشماری در سال95 جمعیت استان یک میلیون و 138هزار و 533 نفر است که 387 هزارو 241 نفر از این تعداد را جمعیت فعال تشکیل می‌دهد. از این میزان جمعیت شاغل 333 هزارو 628 نفر و جمعیت بیکار استان 53هزارو613 نفر است. این آمار را فریبا آیت اللهی، مدیرکل کار آفرینی اداره کار و تعاون استان به ما می‌دهد و درخصوص بیکاری فارغ‌التحصیلان و افراد تحصیلکرده، می‌گوید: از تعداد 43 هزارو173 بیکار برآورد شده در استان در سال 99 حدود 40درصد را فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تشکیل می‌دهند. به عبارتی چالش اصلی در حوزه بیکاری، وجود 1000جوان فارغ‌التحصیل آماده ورود به بازار کار است اما به‌دلیل بالا بودن میزان تقاضای کار، بسیاری از آنها بیکاری‌های طولانی‌مدت را تجربه می‌کنند.
آیت اللهی می‌افزاید: در بازار کار برخی به‌دلیل داشتن تخصص و مهارت‌های ویژه، فوری جذب بازار کار می‌شوند ولی عده‌ای به دلایل گوناگون ازجمله نداشتن مهارت‌های لازم با توجه به شرایط و نیاز بازار کار آمادگی ورود به بازار کار ندارند و به‌دلیل بالا بودن میزان تقاضای کار، بیکاری آنها طولانی‌مدت می‌شود.
بررسی‌های کارشناسان بازار کار حاکی از این است که دلایل متعددی در بحرانی شدن این موضوع اثرگذار است.
مدیرکل کار آفرینی اداره کار و تعاون یزد می‌گوید: استان نیازمند نیروی انسانی و کارگرانی است که به طور ساده و با فعالیت‌های بدنی مشغول کار شوند اما متاسفانه بیکاران یزدی که عمدتا از قشر تحصیلکرده هستند، حاضر به کار به عنوان یک کارگر ساده نیستند. به عنوان مثال در یکی از شهرستان‌های ما با این‌که کشاورزی، شغل اصلی آن منطقه محسوب می‌شود اما در دانشگاه آن ناحیه، علاوه براین‌که رشته‌های غیرمرتبط با بازار آن بخش از استان تدریس می‌شود، رشته‌های مرتبط با کشاورزی نداریم، بنابراین رشته‌هایی تدریس می‌شود که بازار کار چندانی در منطقه ندارند. از دیگر سو در حالی که صنایع مستقر در یک منطقه به دنبال نیروی انسانی متخصص برای رشته شغلی خود می‌گردند، فارغ التحصیلان دانشگاهی برای قرار گرفتن در شغل‌های مربوط به رشته تحصیلی خود، مهارت لازم و کافی ندارند. بنابراین به جرأت می‌توان گفت افزایش تحصیلکرده‌ها و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از عوامل افزایش نرخ بیکاری استان است که نیازمند تجدیدنظر در نحوه تدریس، سرفصل‌های ارائه شده و نیز رشته‌های مورد نیاز بازار کار هستیم.
به گفته وی درحالی بیکاری افراد دارای تحصیلات عالی که یکی از دلایل آن نداشتن مهارت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است، چند برابر شده که دانشگاه‌ها همچنان به روند جذب دانشجو ادامه می‌دهند و صف متقاضیان ورود به دانشگاه هم برقرار و طولانی است. شاید زمان آن رسیده که بخش قابل توجهی از تحصیلات پس از دیپلم متوسطه به سمت رشته‌های فنی و مهارت‌آموزی سوق پیدا کند. آیت‌اللهی تصریح می‌کند، استقرار صنایع منبع پایه به جای شرکت‌های دانش بنیان در استان، خود مزید علتی بر افزایش بیکاری به‌ویژه در بین فارغ التحصیلان دانشگاهی است.
غیربومیان شاغل
مدیر کل کار آفرینی اداره کار و تعاون یزد درباره این‌که چرا بیشتر فرصت‌های شغلی استان در اختیار افراد غیربومی است،می‌گوید: خالص مهاجرپذیری استان از سال90 تا 95 معادل 38هزار و 725 نفر بوده که به جرأت می‌توان گفت 29درصد افزایش جمعیت استان نشأت گرفته از مهاجرپذیری است و استان در سال‌های اخیر به یکی از مراکز فعال صنعتی تبدیل شده و در دهه‌های اخیر جریان‌های مهاجرتی گسترده‌ای را تجربه کرده است. براساس نتایج سرشماری سال 1395 مرکز آمار ایران، یزد سومین استان مهاجرپذیر کشور بعد از استان‌های تهران و البرز اعلام شده و تشکیل ماتریس مهاجرتی استان بر اساس یافته‌های سرشماری 1395 بیانگر آن است که تعداد 45هزارو502 نفر نفر طی سال 1395-1390 به استان مهاجرت کرده‌اند که حدود 56درصدشان وارد مرکز استان و شهرستان یزد شده‌اند و شهرستان‌های اردکان، میبد و ابرکوه با تفاوت بسیار فاحشی از شهرستان یزد هرکدام حدود یک نهم حجم کل مهاجران را به خود اختصاص داده‌اند. آیت‌اللهی ادامه می‌گوید،گرچه در سرشماری 1395 علت مهاجرت از سؤالات سرشماری حذف شده ولی یافته‌های سرشماری سال 1390، انگیزه‌های شغلی را یکی از عمده‌ترین انگیزه‌های مهاجرتی مهاجران مشخص کرده و به‌احتمال زیاد می‌توان گفت انگیزه‌های شغلی، جست‌وجوی کار و دستیابی به شغل بهتر توسط مهاجران خود می‌تواند به محدود کردن فرصت‌های اشتغال و افزایش نرخ بیکاری استان یزد منجر شود، چراکه نزدیک به 80درصد کل مهاجران وارد شده به استان در محدوده سنین فعالیت (64-15 سالگی) قرار دارند و مسلما نیاز به داشتن شغل و درآمد از احتیاجات اولیه و ضروری آنهاست که پس از ورود به استان به عنوان جامعه مقصد باید تأمین شود.
