رامین علیزاده، جوانی که با مهاجرت معکوس به روستا پرورش زالو را بر مهندسی الکترونیک ترجیح داده است
نه به حقوق بگیری با زالو
داستان زندگی رامین علیزاده، جوان 26ساله میارکلایی به ظاهر داستان پیچیده‌ای نیست. او مثل خیلی از جوان‌ها وارد دانشگاه شده، مدرک تحصیلی گرفته و اکنون مشغول کار است ولی پشت این داستان به ظاهر ساده یک عزم و اراده نهفته که زندگی او را ویژه کرده است. رامین، مهندس الکترونیک است و مدتی هم در این رشته کار کرده اما از آنجا که می‌خواسته مستقل باشد و به قول برخی حقوق بگیر نباشد از تهران به روستای زادگاهش، میارکلای ساری برگشته و در آنجا مشغول تکثیر و پرورش زالو شده است. او کارش را با 500 زالوی مولد که با پس انداز خودش خرید، همچنین با 40میلیون تومان وام از بنیاد برکت که صرف خرید کولر، قفسه و ست‌های نگهداری شد، آغاز کرد. محل کار او نیز یک سالن 40متری در گوشه‌ای از حیاط خانه پدری شد که حالا بعد از چند سال کار و تلاش محل زیست 20هزار زالوست. رامین با این کسب و کار جمع و جور حالا ماهیانه 10میلیون تومان درآمد دارد ولی این درآمد که به‌وضوح از حقوق کارگری و کارمندی بالاتر است به این معنی نیست که او در حرفه‌اش فراز و نشیب ندارد.
شما در دانشگاه رشته مهندسی الکترونیک خوانده‌اید اما چند سالی است مشغول پرورش زالو هستید. علت این چرخش چه بود؟
دلیل این که در دانشگاه رشته برق خواندم، علاقه‌ام به این رشته بود ولی واقعیت این است که برای فارغ‌التحصیلان این رشته بازار کار چندانی وجود ندارد. درست است که برخی شرکت‌های خصوصی در این حوزه جذب نیرو می‌کنند ولی تعداد نفراتی که استخدام می‌کنند، اندک است.
یعنی شما چون بیکار ماندید سراغ پرورش زالو رفتید؟
البته بیکار نبودم و در صدا وسیما در بخش‌های فنی و تصویربرداری مشغول کار بودم ولی از جایی به بعد تصمیم گرفتم برای خودم کار کنم.
حالا چرا به زالو علاقه‌مند شدید؟
سال‌ها قبل جوجه پرورش می‌دادم اما سرو صدا و بوی زیادی داشت و باعث آزار همسایه‌ها می‌شد. در نتیجه تصمیم گرفتم این بار کاری انجام دهم که این مشکلات را نداشته باشد. البته شاید کارهای دیگری هم می‌شد انجام داد که سر و صدا و آلودگی نداشته باشد اما سراغ پرورش زالو رفتم، چون در جهادکشاورزی با کسی آشنا شدم که درباره این حرفه راهنمایی‌هایی می‌کرد و می‌گفت شغل پردرآمدی است. در واقع خواستم تجربه کنم و برای خودم کسب و کار مستقلی داشته باشم.
و مهاجرت معکوس کردید؟
بله چند سالی بود که در تهران کار و زندگی می‌کردم اما تصمیم گرفتم به روستایمان، میارکلای ساری برگردم و در انباری خالی خانه پدری‌ام پرورش زالو را شروع کنم.
برای پرورش زالو چه امکاناتی نیاز است؟
این کار به یک محیط آرام نیاز دارد که بتوان دما و رطوبت را در آن کنترل کرد.
حداقل فضایی که برای این کار لازم است، چه قدر است؟
متراژ سالن پرورش به تعداد زالوها بستگی دارد. من که 20هزار زالو دارم در یک سالن 40متری کار می‌کنم اما وقتی مجوز پرورش زالو به متقاضیان می‌دهند این مجوز برای حداقل 100هزار زالوست که در نتیجه به یک فضای 200متری نیاز دارد. البته کسانی که تازه این کار را شروع می‌کنند، بهتر است با تعداد کم و فضای کوچک شروع کنند تا قلق کار دست‌شان بیاید و وقتی زیر و بم کار را یاد گرفتند، کار را گسترش دهند. تجربه باعث می‌شود هر فرد یاد بگیرد چه روشی برای کار بهتر است.
پرورش زالو به چند روش انجام می‌شود؟
برخی زالو را در آب نگهداری می‌کنند و برخی در خاک. برای بچه گرفتن از زالو هم بسترها فرق می‌کند مثلا بستر خاک یا خزه، برخی هم بستر کار را جزیره سازی می‌کنند، یعنی هم آب و هم خاک.
همه این روش‌ها به نتیجه می‌رسد؟
نتیجه به فردی بستگی دارد که کار را انجام می‌دهد. یکی با این روش خوب نتیجه می‌گیرد و یکی دیگر با آن روش. پس نمی‌توان گفت کدام روش بهتر یا بدتر است.
روش شما چیست؟
من از روش آب استفاده می‌کنم و برای بچه گرفتن از روش جزیره سازی.
شما کار را با چند زالو شروع کردید؟
با 500 زالوی مولد.
همه افراد باید با زالوی مولد شروع کنند؟
نه. کار زالو دو قسمت دارد، یکی تکثیر و دیگری پرورش. یک عده فقط تکثیر کننده هستند؛ یعنی زالوی مولد دارند و بچه زالو می‌گیرند و می‌فروشند. یک عده هم لارو می‌خرند و بزرگ می‌کنند و می‌فروشند. عده‌ای هم مثل من البته تکثیر و پرورش را با هم انجام می‌دهند.
زالوها بیماری خاص یا مرگ‌ومیر دارند؟
بله، اگر خونی که می‌خورند و محیطی که در آن هستند آلوده باشد یا اگر دمای محیط‌شان بالا و پایین شود و دچار استرس شوند، بیمار می‌شوند. بیماری زالوها طوری است که بدن‌شان بندبند می‌شود و یواش‌یواش ضعیف می‌شوند و از بین می‌روند. اگر یک زالوی بیمار در آب باشد بقیه را هم مریض می‌کند.
این بیماری قابل درمان نیست؟
در ایران هیچ دارویی برای درمانش وجود ندارد. البته برخی آنتی‌بیوتیک‌های انسانی هست که از ایجاد بیماری جلوگیری می‌کند ولی درمانش نمی‌کند.
پس یک زالو اگر مریض شود محکوم به مردن است.
اگر بندهای ایجاد شده روی بدن زالوها خفیف باشد آنها خوب می‌شوند و نمی‌میرند اما اگر بندها شدید باشد می‌میرند. وقتی هم که می‌میرند، آنها را خشک می‌کنند و از آنها روغن‌گیری می‌کنند.
یعنی زالوها دورریز ندارند.
بله، دورریز ندارند ولی خشک کردن زالوهای مرده نمی‌صرفد چون اگریک زالوی مولد را خشک کنیم یک گرم هم نمی‌شود.
برایمان از فوت‌وفن‌های پرورش زالو و این‌که چطور یک تولیدکننده و پرورش‌دهنده موفق باشیم بگویید.
کنترل دما در پرورش زالو بسیار مهم است. زالوی لارو باید در دمای 20 تا 23 درجه نگهداری شود. زمستان‌گذرانی مولدها باید در دمای حدود 8 درجه باشد، دمای جفت‌گیری مولدها 25درجه است و دمای تخم‌گذاری 28 درجه. همچنین سالن تکثیر باید آرام و بدون نور باشد. تعویض آب باید به‌موقع انجام شود و تراکم زالوها در ظرف‌های نگهداری نیز حتما باید رعایت شود.
هر زالو به چقدر فضا نیاز دارد؟
فضای مورد نیاز به سایز زالوها بستگی دارد. در ابتدای کار در هر لیتر آب می‌تواند 10 زالو انداخت. درشت‌تر که شدند و به سایز آرایشی رسیدند، در هر لیتر باید پنج زالو باشد و به سایز طبی که رسیدند در هر لیتر یکی یا دو تا.
زالوهای آرایشی و طبی چه اندازه‌ای هستند؟
آرایشی‌ها چهار تا شش سانتی‌متر و طبی‌ها شش تا هشت یا هشت تا 10 سانتی‌متر.
زالوها دانه‌ای چند هستند؟
قیمت‌ها بستگی به اندازه زالوها دارد. قیمت‌ها در فصول مختلف نیز فرق می‌کند مثلا در زمستان که زالو در طبیعت صید نمی‌شود قیمت‌ها بالاتر می‌رود. همچنین عده‌ای زالوها را در تابستان دپو می‌کنند تا در زمستان به قیمت بالاتری بفروشند. الان که زمستان آغاز شده قیمت هر زالوی طبی در فروش‌های عمده 20 تا 23 هزار تومان است. زالوهای آرایشی هم همیشه دو سه هزار تومان ارزان‌تر هستند.
پس وقتی قیمت‌ها در زمستان بالاتر است عاقلانه این است که عرضه هم در زمستان باشد.
بله. من طوری کار می‌کنم که به زمستان بخورم. امسال قیمت زالو خیلی بالا رفته در حالی که پارسال این‌طور نبود و زالو در زمستان دانه‌ای 10هزار و در تابستان دانه‌ای 5000 تومان بود.
فکر می‌کنید علت این افزایش قیمت چیست؟
قبلا زالو به صورت غیرقانونی وارد کشور می‌شد اما از وقتی قیمت دلار بالا رفته واردات نمی‌صرفد. همچنین صید زالو در تالاب‌ها ، آبگیرها و جنگل‌ها ممنوع شده و با این‌که عده‌ای همچنان صید می‌کنند، ولی باز عرضه کم است.
یعنی می‌توان گفت در بازار زالو، تقاضا از عرضه جلوتر است و به همین دلیل قیمت‌ها بالاست؟
بله، دقیقا. الان تقاضا خیلی زیاد شده در حالی که زالو برای عرضه بسیار کمتر از نیاز است.
چرا عرضه کم است؟ آیا نمی‌توان تولید را افزایش داد؟
پرورش زالو یک‌دوره طولانی حداقل 9 ماهه دارد. برای این که لاروها تبدیل به زالوی طبی شوند، باید سه تا چهار بار خون بخورند. تا خون وارد شده به بدن آنها هضم نشود، زالوها خون جدید نمی‌خورند. هضم‌شدن خون‌های خورده شده نیز چهار تا شش ماه طول می‌کشد. بنابراین کار پرورش زمانبر می‌شود.
این زالوها چه خونی می‌خورند؟
خون گاو و گوسفند که باید از کشتارگاه‌ها گرفته‌شود اما دانشگاه‌های علوم‌پزشکی مجوز استفاده از این خون‌ها را نمی‌دهند. الان همه پرورش‌دهندگان زالو مشکل تامین خون دارند. در واقع در کشور مجوز پرورش زالو می‌دهند ولی مجوزگرفتن خون را به کسی نمی‌دهند.
شما چطور خون تهیه می‌کنید؟
الان همه چیز را می‌شود از مسیرهای غیرقانونی تهیه کرد. عده‌ای هستند که پولی می‌گیرند و از کشتارگاه‌ها یا بیرون از کشتارگاه‌ها خون را به پرورش‌دهنده‌ها می‌رسانند.
هر زالو در هر بار تغذیه به چقدر خون نیاز دارد؟
این هم بستگی به اندازه زالو دارد. زالوی مولد 10 تا 15سی‌سی خون نیاز دارد ولی زالوی لارو شاید یک سی‌سی هم خون نخورد.
هر لیتر خون را چند می‌خرید؟
یک آشنا برای من با قیمت کم خون تهیه می‌کند. برای یک دوره شاید دو تا سه‌میلیون تومان پول خون شود.
اگر کسی آشنا نداشته باشد خون را باید به چه قیمتی بخرد؟
از لیتری 40 تا 70هزار تومان. هر لیتر خون استریل را هم 150 تا 200هزار تومان می‌فروشند.
حرف‌هایتان نشان می‌دهد پرورش زالو به‌هیچ وجه کار آسانی نیست. آیا این کار درآمد خوبی دارد که زحمات را جبران کند؟
بله، درآمدش خوب است و هرچه تعداد زالوها بیشتر باشد این درآمد افزایش می‌یابد.
شما چقدر درآمد دارید؟
با 20هزار زالو تقریبا ماهی 10میلیون تومان.
با این وصف آیا به جوانان توصیه می‌کنید که وارد کسب‌وکار پرورش زالو شوند؟
الان بازار این کار خوب است اما نمی‌دانم تا چند سال آینده چه می‌شود. شاید بازار به حدی اشباع شود که پرورش و تکثیر زالو صرف نکند اما اکنون شغل خوبی است. البته این کار برای این‌که درآمدزا باشد به سرمایه هم نیاز دارد. اکنون جهادکشاورزی برای یک سالن صدهزار تایی، یک‌میلیارد تومان وام می‌دهد که 500میلیون تومان آن برای خرید لارو زالو هزینه می‌شود که نشان می‌دهد سرمایه در این کار تا چه حد نقش دارد.
دلیل این که در دانشگاه رشته برق خواندم، علاقه‌ام به این رشته بود ولی واقعیت این است که برای فارغ‌التحصیلان این رشته بازار کار چندانی وجود ندارد. درست است که برخی شرکت‌های خصوصی در این حوزه جذب نیرو می‌کنند ولی تعداد نفراتی که استخدام می‌کنند، اندک است.
یعنی شما چون بیکار ماندید سراغ پرورش زالو رفتید؟
البته بیکار نبودم و در صدا وسیما در بخش‌های فنی و تصویربرداری مشغول کار بودم ولی از جایی به بعد تصمیم گرفتم برای خودم کار کنم.
حالا چرا به زالو علاقه‌مند شدید؟
سال‌ها قبل جوجه پرورش می‌دادم اما سرو صدا و بوی زیادی داشت و باعث آزار همسایه‌ها می‌شد. در نتیجه تصمیم گرفتم این بار کاری انجام دهم که این مشکلات را نداشته باشد. البته شاید کارهای دیگری هم می‌شد انجام داد که سر و صدا و آلودگی نداشته باشد اما سراغ پرورش زالو رفتم، چون در جهادکشاورزی با کسی آشنا شدم که درباره این حرفه راهنمایی‌هایی می‌کرد و می‌گفت شغل پردرآمدی است. در واقع خواستم تجربه کنم و برای خودم کسب و کار مستقلی داشته باشم.
و مهاجرت معکوس کردید؟
بله چند سالی بود که در تهران کار و زندگی می‌کردم اما تصمیم گرفتم به روستایمان، میارکلای ساری برگردم و در انباری خالی خانه پدری‌ام پرورش زالو را شروع کنم.
برای پرورش زالو چه امکاناتی نیاز است؟
این کار به یک محیط آرام نیاز دارد که بتوان دما و رطوبت را در آن کنترل کرد.
حداقل فضایی که برای این کار لازم است، چه قدر است؟
متراژ سالن پرورش به تعداد زالوها بستگی دارد. من که 20هزار زالو دارم در یک سالن 40متری کار می‌کنم اما وقتی مجوز پرورش زالو به متقاضیان می‌دهند این مجوز برای حداقل 100هزار زالوست که در نتیجه به یک فضای 200متری نیاز دارد. البته کسانی که تازه این کار را شروع می‌کنند، بهتر است با تعداد کم و فضای کوچک شروع کنند تا قلق کار دست‌شان بیاید و وقتی زیر و بم کار را یاد گرفتند، کار را گسترش دهند. تجربه باعث می‌شود هر فرد یاد بگیرد چه روشی برای کار بهتر است.
پرورش زالو به چند روش انجام می‌شود؟
برخی زالو را در آب نگهداری می‌کنند و برخی در خاک. برای بچه گرفتن از زالو هم بسترها فرق می‌کند مثلا بستر خاک یا خزه، برخی هم بستر کار را جزیره سازی می‌کنند، یعنی هم آب و هم خاک.
همه این روش‌ها به نتیجه می‌رسد؟
نتیجه به فردی بستگی دارد که کار را انجام می‌دهد. یکی با این روش خوب نتیجه می‌گیرد و یکی دیگر با آن روش. پس نمی‌توان گفت کدام روش بهتر یا بدتر است.
روش شما چیست؟
من از روش آب استفاده می‌کنم و برای بچه گرفتن از روش جزیره سازی.
شما کار را با چند زالو شروع کردید؟
با 500 زالوی مولد.
همه افراد باید با زالوی مولد شروع کنند؟
نه. کار زالو دو قسمت دارد، یکی تکثیر و دیگری پرورش. یک عده فقط تکثیر کننده هستند؛ یعنی زالوی مولد دارند و بچه زالو می‌گیرند و می‌فروشند. یک عده هم لارو می‌خرند و بزرگ می‌کنند و می‌فروشند. عده‌ای هم مثل من البته تکثیر و پرورش را با هم انجام می‌دهند.
زالوها بیماری خاص یا مرگ‌ومیر دارند؟
بله، اگر خونی که می‌خورند و محیطی که در آن هستند آلوده باشد یا اگر دمای محیط‌شان بالا و پایین شود و دچار استرس شوند، بیمار می‌شوند. بیماری زالوها طوری است که بدن‌شان بندبند می‌شود و یواش‌یواش ضعیف می‌شوند و از بین می‌روند. اگر یک زالوی بیمار در آب باشد بقیه را هم مریض می‌کند.
این بیماری قابل درمان نیست؟
در ایران هیچ دارویی برای درمانش وجود ندارد. البته برخی آنتی‌بیوتیک‌های انسانی هست که از ایجاد بیماری جلوگیری می‌کند ولی درمانش نمی‌کند.
پس یک زالو اگر مریض شود محکوم به مردن است.
اگر بندهای ایجاد شده روی بدن زالوها خفیف باشد آنها خوب می‌شوند و نمی‌میرند اما اگر بندها شدید باشد می‌میرند. وقتی هم که می‌میرند، آنها را خشک می‌کنند و از آنها روغن‌گیری می‌کنند.
یعنی زالوها دورریز ندارند.
بله، دورریز ندارند ولی خشک کردن زالوهای مرده نمی‌صرفد چون اگریک زالوی مولد را خشک کنیم یک گرم هم نمی‌شود.
برایمان از فوت‌وفن‌های پرورش زالو و این‌که چطور یک تولیدکننده و پرورش‌دهنده موفق باشیم بگویید.
کنترل دما در پرورش زالو بسیار مهم است. زالوی لارو باید در دمای 20 تا 23 درجه نگهداری شود. زمستان‌گذرانی مولدها باید در دمای حدود 8 درجه باشد، دمای جفت‌گیری مولدها 25درجه است و دمای تخم‌گذاری 28 درجه. همچنین سالن تکثیر باید آرام و بدون نور باشد. تعویض آب باید به‌موقع انجام شود و تراکم زالوها در ظرف‌های نگهداری نیز حتما باید رعایت شود.
هر زالو به چقدر فضا نیاز دارد؟
فضای مورد نیاز به سایز زالوها بستگی دارد. در ابتدای کار در هر لیتر آب می‌تواند 10 زالو انداخت. درشت‌تر که شدند و به سایز آرایشی رسیدند، در هر لیتر باید پنج زالو باشد و به سایز طبی که رسیدند در هر لیتر یکی یا دو تا.
زالوهای آرایشی و طبی چه اندازه‌ای هستند؟
آرایشی‌ها چهار تا شش سانتی‌متر و طبی‌ها شش تا هشت یا هشت تا 10 سانتی‌متر.
زالوها دانه‌ای چند هستند؟
قیمت‌ها بستگی به اندازه زالوها دارد. قیمت‌ها در فصول مختلف نیز فرق می‌کند مثلا در زمستان که زالو در طبیعت صید نمی‌شود قیمت‌ها بالاتر می‌رود. همچنین عده‌ای زالوها را در تابستان دپو می‌کنند تا در زمستان به قیمت بالاتری بفروشند. الان که زمستان آغاز شده قیمت هر زالوی طبی در فروش‌های عمده 20 تا 23 هزار تومان است. زالوهای آرایشی هم همیشه دو سه هزار تومان ارزان‌تر هستند.
پس وقتی قیمت‌ها در زمستان بالاتر است عاقلانه این است که عرضه هم در زمستان باشد.
بله. من طوری کار می‌کنم که به زمستان بخورم. امسال قیمت زالو خیلی بالا رفته در حالی که پارسال این‌طور نبود و زالو در زمستان دانه‌ای 10هزار و در تابستان دانه‌ای 5000 تومان بود.
فکر می‌کنید علت این افزایش قیمت چیست؟
قبلا زالو به صورت غیرقانونی وارد کشور می‌شد اما از وقتی قیمت دلار بالا رفته واردات نمی‌صرفد. همچنین صید زالو در تالاب‌ها ، آبگیرها و جنگل‌ها ممنوع شده و با این‌که عده‌ای همچنان صید می‌کنند، ولی باز عرضه کم است.
یعنی می‌توان گفت در بازار زالو، تقاضا از عرضه جلوتر است و به همین دلیل قیمت‌ها بالاست؟
بله، دقیقا. الان تقاضا خیلی زیاد شده در حالی که زالو برای عرضه بسیار کمتر از نیاز است.
چرا عرضه کم است؟ آیا نمی‌توان تولید را افزایش داد؟
پرورش زالو یک‌دوره طولانی حداقل 9 ماهه دارد. برای این که لاروها تبدیل به زالوی طبی شوند، باید سه تا چهار بار خون بخورند. تا خون وارد شده به بدن آنها هضم نشود، زالوها خون جدید نمی‌خورند. هضم‌شدن خون‌های خورده شده نیز چهار تا شش ماه طول می‌کشد. بنابراین کار پرورش زمانبر می‌شود.
این زالوها چه خونی می‌خورند؟
خون گاو و گوسفند که باید از کشتارگاه‌ها گرفته‌شود اما دانشگاه‌های علوم‌پزشکی مجوز استفاده از این خون‌ها را نمی‌دهند. الان همه پرورش‌دهندگان زالو مشکل تامین خون دارند. در واقع در کشور مجوز پرورش زالو می‌دهند ولی مجوزگرفتن خون را به کسی نمی‌دهند.
شما چطور خون تهیه می‌کنید؟
الان همه چیز را می‌شود از مسیرهای غیرقانونی تهیه کرد. عده‌ای هستند که پولی می‌گیرند و از کشتارگاه‌ها یا بیرون از کشتارگاه‌ها خون را به پرورش‌دهنده‌ها می‌رسانند.
هر زالو در هر بار تغذیه به چقدر خون نیاز دارد؟
این هم بستگی به اندازه زالو دارد. زالوی مولد 10 تا 15سی‌سی خون نیاز دارد ولی زالوی لارو شاید یک سی‌سی هم خون نخورد.
هر لیتر خون را چند می‌خرید؟
یک آشنا برای من با قیمت کم خون تهیه می‌کند. برای یک دوره شاید دو تا سه‌میلیون تومان پول خون شود.
اگر کسی آشنا نداشته باشد خون را باید به چه قیمتی بخرد؟
از لیتری 40 تا 70هزار تومان. هر لیتر خون استریل را هم 150 تا 200هزار تومان می‌فروشند.
حرف‌هایتان نشان می‌دهد پرورش زالو به‌هیچ وجه کار آسانی نیست. آیا این کار درآمد خوبی دارد که زحمات را جبران کند؟
بله، درآمدش خوب است و هرچه تعداد زالوها بیشتر باشد این درآمد افزایش می‌یابد.
شما چقدر درآمد دارید؟
با 20هزار زالو تقریبا ماهی 10میلیون تومان.
با این وصف آیا به جوانان توصیه می‌کنید که وارد کسب‌وکار پرورش زالو شوند؟
الان بازار این کار خوب است اما نمی‌دانم تا چند سال آینده چه می‌شود. شاید بازار به حدی اشباع شود که پرورش و تکثیر زالو صرف نکند اما اکنون شغل خوبی است. البته این کار برای این‌که درآمدزا باشد به سرمایه هم نیاز دارد. اکنون جهادکشاورزی برای یک سالن صدهزار تایی، یک‌میلیارد تومان وام می‌دهد که 500میلیون تومان آن برای خرید لارو زالو هزینه می‌شود که نشان می‌دهد سرمایه در این کار تا چه حد نقش دارد.
