3صاحب‌نظر و استاد دانشگاه لهستان در گفت‌وگوی اختصاصی با «جام‌جم»:
ایران مقابل تحریم‌های آمریکا قاطعانه ایستاد
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، سال 1397 به‌صورت یکجانبه از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد و سخت‌ترین تحریم‌های ممکن را علیه کشورمان وضع کرد. اگرچه مقامات غربی مدعی بودند ایران در عرض شش ماه ناچار به پذیرش همه شروط و خواسته‌های آمریکا مبنی‌بر انعقاد توافقی به‌مراتب محدودکننده‌تر از برجام خواهد شد اما حرکت کشورمان در چارچوب استراتژی مقاومت فعال، این محاسبات دشمنان را برهم زد. با هدف بررسی چرایی اعمال تحریم‌های ضدایرانی و دیگر مسائل جاری در نظام بین‌الملل، روزنامه جام‌جم میزبان آندرزج استملچ، شمک اوزیویچ و رادوسلا فیدلر، اساتید دانشگاه پوزنان لهستان در رشته روابط بین‌الملل بوده است:
اکنون چهار سال است که آمریکا به‌صورت یکجانبه و غیرقانونی از توافق هسته‌ای با ایران خارج شده و حتی حضور دموکرات‌ها در کاخ‌سفید نیز به احیای این توافق منتج نشده است. به نظر شما اعمال استراتژی فشار حداکثری علیه ایران چگونه و با چه هدفی صورت می‌گیرد؟
رادوسلا فیدلر: اول باید بگویم که اقدام آمریکا در خروج از توافق هسته‌ای با ایران، نوعی اقدام غیرقانونی و خطای راهبردی بود که آثار و تبعات آن را امروز نیز در نظام بین‌الملل مشاهده می‌کنیم. ایران دربرابر استراتژی فشار حداکثری آمریکا قاطعانه و با حداکثر توان خود ایستاد و این خود نشانه‌ای از شکست این راهبرد توسط آمریکاست. در مقابل، اکنون احیای برجام تبدیل به یک مطالبه جهانی شده است. اتحادیه اروپا خواستار احیای برجام و کاسته‌شدن تنش‌ها در خاورمیانه است. چون همکاری موضوع مهمی برای بهبود محیط بین‌المللی است. من در مقالاتم بارها گفته‌ام که لهستان می‌تواند بین ایران و اتحادیه اروپا نقش میانجی ایفا کند. ما به‌دنبال احیای برجام هستیم چراکه روسیه به ما نفت نمی‌دهد و به نفت ایران نیازمندیم؛ به همین جهت می‌خواهیم با ایران همکاری اقتصادی داشته باشیم اما لهستان به‌دلیل تحریم‌های آمریکا علیه ایران دچار مشکل است. درحال‌حاضر نیز قیمت انرژی و بنزین در لهستان به‌شدت افزایش یافته است. درواقع در صورت رفع تحریم‌ها، ایران می‌تواند به اروپا و لهستان گاز طبیعی بفروشد تا این قاره در حوزه انرژی مستقل‌تر باشد.
آیا تمایل لهستان مبنی بر حفظ روابط با ایران نشات‌گرفته از نیازهای راهبردی است یا اشتراکات تاریخی مربوط به دوران جنگ جهانی؟ آیا ورشو توانسته است در تعریف روابط گسترده با ایران گام‌های مطلوبی بردارد؟
رادوسلاو فیدلر: قطعا هر دوی این موارد در نگاه مثبت لهستان نسبت به ایران موثر است. البته در این خصوص ظرفیت‌هایی وجود دارد که هنوز در حوزه سیاست‌خارجی و اقتصاد لهستان (در قبال ایران) ظهور و بروز پیدا نکرده است. من پروژه‌ای در مورد وضعیت پناهندگان لهستانی در ایران و مربوط به جنگ جهانی دوم داشتم. ایرانی‌ها با پناهندگان لهستانی بسیار مهربان بودند. آنها در زمان جنگ جهانی دوم به ایران آمدند و به اهواز و تهران و اصفهان رفته‌اند. بومیان محلی در اهواز به مزار لهستانی‌ها رسیدگی کرده و به‌خوبی یادشان را گرامی می‌داشتند. در مشهد هم بازدیدهایی داشتم و پیرزنی لهستانی را دیدم که اوقات خوشی در ایران داشت و با یک مرد ایرانی ازدواج کرده و پس از مرگ همسرش هم در ایران مانده بود. ما در حوزه امنیت و سیاست جهانی مشکلات زیادی در نظام بین‌الملل داریم ولی بایستی روی همکاری متمرکز شویم. همکاری با ایران برای اتحادیه اروپا مفید است زیرا این کشور نقش موثری در معادلات ژئو پلتیکی منطقه خاورمیانه (غرب آسیا) دارد.
از ابتدای جنگ اوکراین، شاهد حضور گسترده پناهجویان این کشور به لهستان بوده‌ایم. نظر شما در خصوص جنگ اوکراین و آینده این نبرد چیست؟
شمک اوزیویچ: ما شرایط بد اوکراینی‌ها و پناهندگان این کشور را درک می‌کنیم چراکه پیش از این، چنین شرایطی را خودمان در دوران جنگ جهانی تجربه کرده‌ایم. بااین‌حال مشارکت پناهندگان اوکراینی به رشد اقتصادی لهستان کمک می‌کند چراکه با کمبود نیروهای کار مواجهیم و مهاجران اوکراینی می‌توانند به رشد اقتصادی لهستان کمک کنند. همچنین لهستان برای حل بحران دومیلیون پناهنده به دنبال کمک مالی اتحادیه اروپاست. در مواجهه با جنگ اوکراین، همه اعضای اروپا با یکدیگر اتفاق‌نظر ندارند. ما در لهستان منتقد سیاست خارجی روسیه و دیدگاه پوتین در مورد شرق اروپا هستیم؛ بااین‌حال کشورهای دیگری مثل ایتالیا و آلمان، تا حدی پوتین را حمایت و سیاست‌هایش را توجیه کردند. دیدگاه ما این است این منازعه که سه‌میلیون پناهنده داشته است زودتر تمام شود. البته گفتنی است که هیچ‌کدام از پناهندگان در چادر نیستند و همگی در مسکن‌هایی اسکان داده شده‌اند که حتی معلمان اوکراینی برای دانش‌آموزان این کشور تدریس می‌کنند. ما همچنین در دانشکده‌هایمان دانشجویان روس و اوکراینی داریم؛ صحبت در کلاس درسی که این دو گروه هستند بسیار دشوار است و همیشه بحث و جدل شکل می‌گیرد.
آیا به نظر شما با توجه به اصرار ناتو مبنی بر گسترش به شرق و انگیزه روسیه برای مواجهه بااین اقدام ناتو، منازعات جاری درخصوص اوکراین رو به پایان است؟
آندرس استملچ: درگیری‌ها کماکان در اوکراین و البته برخی مناطق دیگر در جهان در جریان است و اگر کسی تصور کند تمام شده، در مورد سیاست جهانی چیزی نمی‌داند. امیدوارم این درگیری به سایر مناطق کشیده نشود. من فکر می‌کنم این نبرد ممکن است سال‌ها ادامه یابد و شواهد نیز نشان می‌دهد که منازعات مستمر (حتی اگر از جنس جنگ نباشد) به قوت خود باقی خواهد ماند. باید در پایان بگویم که اشتراکات لهستان و اوکراین با یکدیگر، محدود به همسایگی نمی‌شود. در گذشته اوکراین بخشی از لهستان بود که پس از جنگ جهانی اول، اوکراین تلاش کرد مستقل شود و باعث درگیری‌هایی در لهستان هم شد. وقتی آلمان، اوکراین را اشغال کرد به آنها قول داد قلمروی‌شان را به آنها بدهد ولی این کار را نکرد. بعد از جنگ جهانی دوم اوکراین بخشی از شوروی شد و لهستان هم تغییر کرد. درواقع پیش از آن لهستان چندملیتی بود، ولی بعد از جنگ اقلیت‌های قومی به حاشیه رانده شدند. از سال ۱۹۹۱ و پس از فروپاشی شوروی، لهستان به‌سرعت استقلال جمهوری‌های شوروی مانند اوکراین و بلاروس و جمهوری های‌بالتیک را به رسمیت شناخت.
حنیف غفاری - دبیر گروه بین‌الملل
رادوسلا فیدلر: اول باید بگویم که اقدام آمریکا در خروج از توافق هسته‌ای با ایران، نوعی اقدام غیرقانونی و خطای راهبردی بود که آثار و تبعات آن را امروز نیز در نظام بین‌الملل مشاهده می‌کنیم. ایران دربرابر استراتژی فشار حداکثری آمریکا قاطعانه و با حداکثر توان خود ایستاد و این خود نشانه‌ای از شکست این راهبرد توسط آمریکاست. در مقابل، اکنون احیای برجام تبدیل به یک مطالبه جهانی شده است. اتحادیه اروپا خواستار احیای برجام و کاسته‌شدن تنش‌ها در خاورمیانه است. چون همکاری موضوع مهمی برای بهبود محیط بین‌المللی است. من در مقالاتم بارها گفته‌ام که لهستان می‌تواند بین ایران و اتحادیه اروپا نقش میانجی ایفا کند. ما به‌دنبال احیای برجام هستیم چراکه روسیه به ما نفت نمی‌دهد و به نفت ایران نیازمندیم؛ به همین جهت می‌خواهیم با ایران همکاری اقتصادی داشته باشیم اما لهستان به‌دلیل تحریم‌های آمریکا علیه ایران دچار مشکل است. درحال‌حاضر نیز قیمت انرژی و بنزین در لهستان به‌شدت افزایش یافته است. درواقع در صورت رفع تحریم‌ها، ایران می‌تواند به اروپا و لهستان گاز طبیعی بفروشد تا این قاره در حوزه انرژی مستقل‌تر باشد.
آیا تمایل لهستان مبنی بر حفظ روابط با ایران نشات‌گرفته از نیازهای راهبردی است یا اشتراکات تاریخی مربوط به دوران جنگ جهانی؟ آیا ورشو توانسته است در تعریف روابط گسترده با ایران گام‌های مطلوبی بردارد؟
رادوسلاو فیدلر: قطعا هر دوی این موارد در نگاه مثبت لهستان نسبت به ایران موثر است. البته در این خصوص ظرفیت‌هایی وجود دارد که هنوز در حوزه سیاست‌خارجی و اقتصاد لهستان (در قبال ایران) ظهور و بروز پیدا نکرده است. من پروژه‌ای در مورد وضعیت پناهندگان لهستانی در ایران و مربوط به جنگ جهانی دوم داشتم. ایرانی‌ها با پناهندگان لهستانی بسیار مهربان بودند. آنها در زمان جنگ جهانی دوم به ایران آمدند و به اهواز و تهران و اصفهان رفته‌اند. بومیان محلی در اهواز به مزار لهستانی‌ها رسیدگی کرده و به‌خوبی یادشان را گرامی می‌داشتند. در مشهد هم بازدیدهایی داشتم و پیرزنی لهستانی را دیدم که اوقات خوشی در ایران داشت و با یک مرد ایرانی ازدواج کرده و پس از مرگ همسرش هم در ایران مانده بود. ما در حوزه امنیت و سیاست جهانی مشکلات زیادی در نظام بین‌الملل داریم ولی بایستی روی همکاری متمرکز شویم. همکاری با ایران برای اتحادیه اروپا مفید است زیرا این کشور نقش موثری در معادلات ژئو پلتیکی منطقه خاورمیانه (غرب آسیا) دارد.
از ابتدای جنگ اوکراین، شاهد حضور گسترده پناهجویان این کشور به لهستان بوده‌ایم. نظر شما در خصوص جنگ اوکراین و آینده این نبرد چیست؟
شمک اوزیویچ: ما شرایط بد اوکراینی‌ها و پناهندگان این کشور را درک می‌کنیم چراکه پیش از این، چنین شرایطی را خودمان در دوران جنگ جهانی تجربه کرده‌ایم. بااین‌حال مشارکت پناهندگان اوکراینی به رشد اقتصادی لهستان کمک می‌کند چراکه با کمبود نیروهای کار مواجهیم و مهاجران اوکراینی می‌توانند به رشد اقتصادی لهستان کمک کنند. همچنین لهستان برای حل بحران دومیلیون پناهنده به دنبال کمک مالی اتحادیه اروپاست. در مواجهه با جنگ اوکراین، همه اعضای اروپا با یکدیگر اتفاق‌نظر ندارند. ما در لهستان منتقد سیاست خارجی روسیه و دیدگاه پوتین در مورد شرق اروپا هستیم؛ بااین‌حال کشورهای دیگری مثل ایتالیا و آلمان، تا حدی پوتین را حمایت و سیاست‌هایش را توجیه کردند. دیدگاه ما این است این منازعه که سه‌میلیون پناهنده داشته است زودتر تمام شود. البته گفتنی است که هیچ‌کدام از پناهندگان در چادر نیستند و همگی در مسکن‌هایی اسکان داده شده‌اند که حتی معلمان اوکراینی برای دانش‌آموزان این کشور تدریس می‌کنند. ما همچنین در دانشکده‌هایمان دانشجویان روس و اوکراینی داریم؛ صحبت در کلاس درسی که این دو گروه هستند بسیار دشوار است و همیشه بحث و جدل شکل می‌گیرد.
آیا به نظر شما با توجه به اصرار ناتو مبنی بر گسترش به شرق و انگیزه روسیه برای مواجهه بااین اقدام ناتو، منازعات جاری درخصوص اوکراین رو به پایان است؟
آندرس استملچ: درگیری‌ها کماکان در اوکراین و البته برخی مناطق دیگر در جهان در جریان است و اگر کسی تصور کند تمام شده، در مورد سیاست جهانی چیزی نمی‌داند. امیدوارم این درگیری به سایر مناطق کشیده نشود. من فکر می‌کنم این نبرد ممکن است سال‌ها ادامه یابد و شواهد نیز نشان می‌دهد که منازعات مستمر (حتی اگر از جنس جنگ نباشد) به قوت خود باقی خواهد ماند. باید در پایان بگویم که اشتراکات لهستان و اوکراین با یکدیگر، محدود به همسایگی نمی‌شود. در گذشته اوکراین بخشی از لهستان بود که پس از جنگ جهانی اول، اوکراین تلاش کرد مستقل شود و باعث درگیری‌هایی در لهستان هم شد. وقتی آلمان، اوکراین را اشغال کرد به آنها قول داد قلمروی‌شان را به آنها بدهد ولی این کار را نکرد. بعد از جنگ جهانی دوم اوکراین بخشی از شوروی شد و لهستان هم تغییر کرد. درواقع پیش از آن لهستان چندملیتی بود، ولی بعد از جنگ اقلیت‌های قومی به حاشیه رانده شدند. از سال ۱۹۹۱ و پس از فروپاشی شوروی، لهستان به‌سرعت استقلال جمهوری‌های شوروی مانند اوکراین و بلاروس و جمهوری های‌بالتیک را به رسمیت شناخت.
حنیف غفاری - دبیر گروه بین‌الملل
