گامهای دانشبنیان برای تحقق رویای قدم زدن
نخاع از اجزای بسیار مهم دستگاه عصبی است و از این رو آسیب به طناب نخاعی یا همان ضایعه نخاعی، آسیبی بسیار جدی است و میتواند جنبههای مختلف زندگی روزانه فرد را تحتالشعاع قرار دهد. تولید تجهیزاتی که بتواند تاحدی شرایط و کیفیت زندگی این افراد را بهبود ببخشد، علاوه بر عزت نفس این افراد میتواند از بار تحمیلی به خانواده و جامعه نیز بکاهد. بر این اساس یکی از شرکتهای دانشبنیان پارک علم و فناوری تربیت مدرس موفق به طراحی و تولید رباتهای اسکلت خارجی بومی در کشور شدهاند که حتی نمونههای مشابه آن در سطح جهانی نیز انگشتشمار است و بومیسازی توانمندی راهبردی ویژهای برای کشور ایجاد کرده است. این ربات برای توانبخشی به افراد دارای معلولیت اندامهای حرکتی تحتانی کاربرد دارد و پس از مراحل اخذ مجوزها و استانداردهای مورد نیاز روانه بازار داخلی شدهاست. در گفتوگو با پوریا فلاحی، کارشناس فنی این مجموعه دانشبنیان جزئیات این ربات و برنامههای توسعهای آن را جویا شدهایم.
حرکت با الگوبرداری از گامهای طبیعی
کارشناس فنی این شرکت دانشبنیان در خصوص عملکرد ربات اسکلت خارجی تولید شده به جامجم میگوید: «محصول ما نوعی ربات اسکلت خارجی است که به بیماران دچار ضایعات نخاعی و آسیبهای اندام حرکتی تحتانی، امکان راه رفتن میدهد.» فلاحی میافزاید: «این ربات روی لباسهای کاربر پوشیده میشود و از چهار موتور الکتریکی پر قدرت در مفاصل لگن و زانو بهره میبرد که قادرند پاهای بیمار را با الگوهای حرکتی گوناگون و سرعتهای مختلف حرکت دهند. به این ترتیب کاربر قادر است در جابهجاییهای روزمره بدون نیاز به صرف انرژی چندانی، به کمک ربات شخصی خود راه برود. افرادی که دچار فلج پایینتنه هستند و همچنین افراد دچار ضعف عضلانی یا اختلال حرکتی در اندام تحتانی میتوانند از اکسوپد شخصی برای جابهجاییهای روزمره استفاده کنند. برای استفاده از آن لازم است کاربر در کنترل بدن خود به کمک دستهایش توانایی کافی داشتهباشد.»
در این ربات از موتور قدرتمندی استفاده شدهاست که با کمک نرمافزار اختصاصی طراحی شده از مچبند هوشمند دستگاه قابل کنترل خواهدبود. باتریهای قابل شارژ دستگاه نیز امکان 90 دقیقه پیادهروی ممتد را برای فرد امکانپذیر میکنند. به گفته فلاحی، الگوریتمهای حرکتی این ربات بر اساس دریافت اطلاعات جمعآوری شده از الگوی حرکتی افراد سالم تعریف شدهاست؛ در واقع ربات به صورت هوشمند حرکت فرد دارای آسیب نخاعی را با کمک دادههای به دست آمده از افراد سالم، شبیهسازی میکند. فرد پس از پوشیدن این ربات با فعال کردن موتور دستگاه از جا برمیخیزد و بر اساس برنامه انتخابی، سرعت، ارتفاع، طول گامهای خود را بر اساس شرایط فیزیکیاش تنظیم میکند و مشابه فردی عادی آغاز به راه رفتن میکند.
بهبود عملکرد بخشهای مختلف بدن
فلاحی در خصوص کارایی این دستگاه توضیح میدهد: «آسیبهای نخاعی میتواند آثار منفی زیادی بر کیفیت زندگی افراد داشتهباشد و همین موضوع موجب میشود انجام بسیاری از امور روزمره این افراد بدون کمک دیگران امکانپذیر نباشد. از سوی دیگر این افراد به مرور به دلیل استفادهنکردن از عضلات معمولا دچار تحلیل عضلانی و اسپاسمهای عضلانی خواهندشد. پیش از تولید محصولاتی مشابه محصول ما که امکان حرکت را برای این افراد فراهم میکنند، محصولی به نام بِرِیس استفاده میشد که هیچ درجه آزادی برای حرکت دادن اندامهای حرکتی فرد نداشت و فرد را صرفا از جا بلند میکرد، حتی بر اثر مرور استفاده از این وسیله ،مفاصل زانو و مچ افراد نیز دچار آسیب میشدند و پس از چند سال فرد امکان تحرک اندامهایش را نیز از دست میداد.»
وی میافزاید: «استفاده از این اسکلت خارجی میتواند تفاوت محسوسی در فعالیت افراد دارای آسیبهای نخاعی کمر به پایین ایجاد کند. با توجه به این که ربات راه رفتن طبیعی را برای اندام حرکتی فرد شبیهسازی میکند، آسیبی به ماهیچهها و مفاصل بیمار وارد نخواهدکرد. از سوی دیگر به دلیل حرکت پاها، از تحلیل و اسپاسمهای عضلانی جلوگیری میشود. علاوه بر این حتی بر عملکرد سیستم قلبی و عروقی، سیستم عصبی عضلانی و فعالیت گوارشی فرد نیز اثرگذار است؛ به عبارت دیگر میتوان گفت این محصول در کنار افزایش کیفیت زندگی فرد و امکانپذیر کردن بسیاری از فعالیتها برای او، به حفظ سلامت و بهبود عملکرد بخشهای مختلف بدن کاربر کمک خواهدکرد.»
کیفیت یکسان با یکپنجم قیمت خارجی!
این شرکت دانشبنیان تنها تولیدکننده ربات اسکلت خارجی در ایران و کشورهای خاورمیانه است و تاکنون موفق به اخذ استانداردهای مورد نیاز ادارهکل تجهیزات پزشکی وزارت بهداشت شدهاست. این محصول ایرانی از نظر قیمت به شدت قابل رقابت با نمونههای مشابه خارجی است. با توجه به خاص بودن این محصول و نیاز به شخصیسازی شدنش بر اساس قد، وزن و شرایط هر بیمار و نوع آسیبی که به نخاعش وارد شدهاست، در سطح جهانی نیز تولید انبوه نمیشود و معمولا سفارشیسازی میشود. به همین دلیل واردات این محصول به کشور نیز عمده نیست و کاربر باید به صورت شخصی به شرکتهای خارجی سفارش محصول بدهد و با هزینه بسیار بالایی آن را از کشورهای دیگر تهیه کند.
به گفته فلاحی قیمت این محصول در بازار 600 میلیون تومان عرضه میشود که تقریبا یک پنجم قیمت محصول مشابه خارجی آن است؛ نمونه مشابه این محصول در رژیمصهیونیستی تولید و با قیمت 110هزار دلار (حدود 3.5میلیارد تومان) به فروش میرسد.
وی تصریح میکند: «این محصول که دارای مجوز از سازمان غذا و داروی کشور است، به مرحله تجاریسازی رسیدهاست و بر اساس سفارش مشتریان، مراکز کار درمانی و فیزیوتراپی تولید میشود. در کنار استفاده شخصی، نمونه عمومیتر این محصول با قابلیت تنظیم قد و وزن بیمار در مراکز درمانی نیز استفاده میشود. بیشترین میزان فروش ما تاکنون به مراکز درمانی بودهاست. تسهیلاتی برای خرید مراکز درمانی و سفارشهای شخصی با کمک معاونت علمی و فناوری برای این محصول در نظر گرفته شدهاست. ضمن این که امکان امتحان کردن رایگان افراد از دستگاه و بررسی کاربری آن پیش از خرید محصول فراهم شدهاست.» فلاحی در خصوص برنامههای صادراتی محصول میافزاید: «با توجه به کیفیت و قیمت رقابتی محصول در حال بررسی فرآیند ورود به بازار منطقه نیز هستیم.»
اولین تجربه استفاده برای بیمار ضایعه نخاعی گردنی در دنیا
این ربات برای اولین بار در دنیا روی فردی که دچار قطع نخاع C6 شدهبود امتحان شدهاست. فلاحی در این باره توضیح میدهد: «در قطع نخاع C6 فرد در ناحیه مهرههای پایینی گردن دچار آسیب نخاعی میشود. این بیمار فقط به صورت محدود قادر به حرکت دستهایش بود و اکنون به صورت مستقل قادر به استفاده از این دستگاه است.» وی تأکید میکند: «پیش از این تاکنون در دنیا هیچ گزارش یا مقالهای در خصوص استفاده از این اسکلت خارجی برای افرادی که چنین شرایطی داشتهباشند ارائه نشدهبود و ما برای اولین بار موفق به حرکت فردی با این نوع ضایعه نخاعی شدهایم.»
عسل اخویانطهرانی - گروه دانش و سلامت