برخلاف باور و تصوری که جامعه در انتظار مهاجرت معکوس زنده‌ها به روستاها بود، حالا در برخی مناطق گلستان این مهاجرت به اموات رسیده است. گویا غم نان و بیم جان، برخی افراد را تا دم مرگ هم رها نمی‌کند و دغدغه مکان مناسب دفن تا لحظه عزیمت به سفر آخرت با آنان همراه است. مصداق بارزش شهروندان گرگانی که این روزها دغدغه پیدا کردن جای دفن برای عزیزان از دست رفته‌شان، غمی شده روی غم‌های ریز و درشت زندگی آنها. ماجرا هم از این قرار است که آرامستان شهر گرگان در حال پر شدن است و دیگر جایی برای دفن اموات ندارد. در این میان تلاش برای انتقال آرامستان به مکانی جدید هم تاکنون ناکام مانده است.
گرچه از سال 1346 به بعد، دفتر ثبت در آرامستان امامزاده عبدا... ایجاد شده اما از روی سنگ مزارها مشخص است که قدمت این آرامستان بیش از این تاریخ است. سالانه بین 1100 تا 1200 نفر در آرامستان فعلی گرگان دفن می‌شوند و دیگر جایی برای تدفین وجود ندارد. البته در سایر نقاط آرامستان هم فضاهایی برای دفن اموات وجود دارد اما قیمت بالای قبر در این نقاط آرامستان به‌ویژه در چهار طرف آستان امامزاده عبدا... باعث شده روند دفن اموات در روستاهای حاشیه شهر به شکل حیرت‌آوری افزایش پیدا کند، به‌گونه‌ای که روزی نیست که چند آمبولانس مخصوص حمل اموات پس از انجام امور مربوط به غسل و کفن میت راهی آرامستان‌های کوچک روستاهای اطراف شهر چون زنگیان، بادو، روشن‌آباد و قرن‌آباد شوند؛ امری که می‌تواند عواقب خطرناک فرهنگی، اجتماعی و بهداشتی متعددی به دنبال داشته باشد.‌
 پدرم را به زنگیان بردیم
احمد نجاتی یکی از شهرنشینانی است که به‌تازگی پدرش را در روستای زنگیان دفن کرده و درباره دلیل این اقدام می‌گوید: ما اصالتا خانواده سمنانی هستیم که سال‌ها پیش به گرگان مهاجرت کرده و در این شهر سکونت داریم. پس از فوت پدر وقتی برای دفن به امامزاده عبدا... گرگان رفتیم با قیمت بسیار بالایی مواجه شدیم که توان پرداخت آن را نداشتیم. با مشورت با خانواده تصمیم گرفتیم پدر را در یکی از روستاهای اطراف که قیمت قبرهایش بسیار کمتر از گرگان است، دفن کنیم. وی می‌افزاید: در شرایطی که قیمت یک قبر در تنها قبرستان گرگان حداقل ۱۵ و حداکثر حدود ۵۰ میلیون تومان است با وساطت یکی از آشنایان با پرداخت ۱۰۰ هزار تومان پدر را در زنگیان به خاک سپردیم.  این شهروند گرگانی می‌گوید: البته در برخی بخش‌های امامزاده عبدا... گرگان قبرهای سه و چهارطبقه با قیمت کم قابل خریداری است اما مکان نامناسب و احتمال مشاجره با خانواده اموات طبقات دیگر که روزهای پنجشنبه و جمعه زیاد مشاهده می‌شود، ما را مجبور به دفن پدر در روستا کرد. وی یادآور می‌شود فاصله کم زنگیان تا گرگان باعث شده ساکنان این شهر که جایی برای دفن اموات خود ندارند یا از تمکن مالی برای خرید قبرهای گران قیمت تنها آرامستان شهر برخوردار نیستند، این روستا یا روستاهای نزدیک دیگری مثل کریم‌آباد و قلعه‌حسن را برای به خاک سپردن اموات خود انتخاب کنند.
 اختلاف طبقاتی بین اموات!
یک شهروند دیگر گرگانی هم با اشاره به تقسیم آرامستان امامزاده عبدا... گرگان به دو قسمت اغنیا و فقرا، به ما می‌گوید: هر کس توانایی مالی مناسبی دارد یا از ارتباط‌های خوبی برخوردار است، در نقطه مناسبی از آرامستان دفن می‌شود. افرادی هم که از چنین مزایایی برخوردار نیستند یا وضعیت مالی خوبی ندارند، در مکان‌های دوردست و انتهایی آرامستان به خاک سپرده می‌شوند. این موضوع اخلاقی نیست و با این‌که خیلی‌ها از وجود چنین مناسباتی اطلاع دارند، اقدامی برای رفع آن نمی‌شود. حسین صداقتی می‌افزاید: از سوی دیگر ظرفیت قبرستان امامزاده عبدا... گرگان تکمیل شده و به صورت فشرده اموات را دفن می‌کنند یا به سمت حفر قبرهای طبقاتی روی آورده‌اند، در صورتی که باید تدبیر مناسب و فوری اتخاذ شده و مکان مناسب دیگری برای آرامستان گرگان در نظر گرفته شود. وی با بیان این‌که قیمت قبر در گرگان چنان افزایش یافته که امروز یک مترمربع آن در این آرامستان، گران‌تر از قیمت یک مترمربع واحد تجاری در برخی نقاط شهر است، می‌گوید: متاسفانه مدیریت صحیح و سازمانی در این بخش وجود ندارد و هر کسی ساز خود را می‌زند. زمانی که به دفتر آستان مراجعه می‌کنیم، قیمت‌های بسیار بالا اعلام می‌کنند و حتی برخی مکان‌ها را پیش‌فروش کرده و در روز تحویل، به قیمت روز محاسبه می‌کنند. اگر هم شکایت کنیم که توان پرداخت نداریم، آن بخش دورافتاده و پرت آرامستان را معرفی می‌کنند که متعلق به شهرداری و رایگان است و این مساله باعث شده هنگام تدفین و خاکسپاری، حس تفاوت قائل شدن بین اموات غنی و فقیر هم محسوس و آزاردهنده شود.
 آرامستان غیرقانونی است
یک کارشناس مسائل شهری درباره شرایط آرامستان گرگان به ما این‌گونه می‌گوید: با توسعه یکباره و رشد برنامه‌ریزی نشده گرگان، آرامستان در مرکز شهر واقع می‌شود و به همین دلیل به آن ایرادهای متعددی وارد است که مهم‌ترین آن قرار داشتن در بافت شهری است؛ زیرا بر اساس مقررات و ضوابط شهرسازی، وجود قبرستان در محدوده قانونی شهرها ممنوع است. محمد مخدومی می‌افزاید: در بعضی گورهایی که کنده می‌شود، استخوان‌های مربوط به امواتی که در سال‌های دور دفن شده‌اند، پیدا می‌شود و این نشان می‌دهد ظرفیت قبرستان تکمیل شده و به بخش‌های قدیمی آرامستان برای دفن مجدد روی آورده‌اند. اکنون در قسمت‌های مرکزی آرامستان هم به سختی می‌توان مکان‌هایی را برای دفن اموات پیدا کرد.  به گفته این کارشناس شهری، پر شدن آرامستان از یک سو و قرار گرفتن آن در میان بافت مسکونی شهری، مشکلات متعددی را ایجاد کرده از جمله این‌که بسیاری از شهروندانی که در نزدیکی آرامستان سکونت دارند، از برخی مشکلات چون ازدحام جمعیت در روزهای پایانی هفته، ترافیک، آلودگی‌های صوتی و سایر آلودگی‌هایی که به دلیل وجود آرامستان در این محدوده از شهر ایجاد شده، گلایه‌مند هستند.
مخدومی با بیان این‌که در آرامستان امامزاده عبدا...، دو نوع قبر یکی در فضاهای تحت مدیریت شهرداری و دیگری اوقاف وجود دارد که سبب اختلاف طبقاتی بین اموات شده، تاکید می‌کند: با انتقال آرامستان به مکان جدید می‌توان این امر را مدیریت کرد. ضمن این‌که برای رفع سایر مشکلات آرامستان هم باید آن را در فضایی دور از بافت شهری ایجاد کرد تا هم برای شهروندان آلودگی‌های صوتی و ترافیکی ایجاد نکند، و هم شائبه آلودگی آب‌های زیرزمینی پیدا نشود. 
 ما در روستا مشکلی نداریم 
در همین حال دهیار روستای ایلوار نیز می‌گوید:‌ پس از شیوع کرونا گرایش برخی ساکنان گرگان و کردکوی برای دفن اموات به این روستا افزایش یافته که برخی سختگیری‌های بهداشتی مرتبط با کرونا و البته گرانی قبر در شهری مثل گرگان، رغبت روستازادگان شهرنشین را برای انتقال اموات به روستا بیشتر کرده‌است.
 سمیه قاسمعلی می‌افزاید: هر چند روستاییان با انتقال اموات و دفن آنها مخالفتی ندارند اما باید به فکر محدودیت‌های روستا هم بود و با اتخاذ راهبردی مناسب علاوه بر پذیرش اموات، زیرساخت آرامستان روستا را هم تکمیل کرد.
به گفته وی، نمی‌توان به موضوع انتقال افراد شهری به روستاها فقط با عینک بدبینی نگاه کرد، زیرا افزایش تعلق خاطر روستازادگان شهرنشین به زادگاه آبا و اجدادی با دفن یکی از بستگان نزدیک بیشتر می‌شود که این اتفاق، فرصت مناسبی برای کمک به رشد و توسعه روستا با استفاده از توان، دانش و تجربه نیروهای جدید است.
 افتتاح در سال آینده
معاون زیربنایی و حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری گرگان هم با اشاره به نیاز جدی و ضروری این شهر به فضای جدید برای دفن اموات می‌گوید: شرایط حاد کرونا و افزایش مرگ و میر روزانه در پیک‌های دوم و سوم در گرگان سبب شد مردم اموات خود را در مزارهای حاشیه شهر گرگان مانند بادو، قله حسن، روشن‌آباد و قرن‌آباد دفن کنند که اگر این اتفاق نمی‌افتاد ظرفیت آرامستان امامزاده عبدا... گرگان کفاف اموات را نمی‌داد و چالشی بزرگ ایجاد می‌شد.
مرتضی فاضلی‌عارف می‌افزاید: هنگامی که مرگ و میر روزانه کرونا در گرگان به رقمی حدود ۱۵ تا ۲۰ فوتی رسیده و دوره پایان این بیماران نامشخص بود، با قید فوریت زمینی در شمال گرگان برای مکان جدید آرامستان خریداری شد. از مجموع مساحت ۹هکتاری مکان جدید، دو هکتار آن بدون معارض است و به همین دلیل مقدمات حفر حدود ۸۰۰ قبر در آن فراهم شده و پس از تکمیل ظرفیت به حدود 2500 قبر خواهد رسید. معاون شهردار گرگان می‌گوید: فاز نخست آرامستان جدید که حداکثر قبرهای آن دو طبقه است در نیمه اول سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید و تا آن زمان هم تلاش می‌کنیم زمین‌های پیرامونی امامزاده عبدا... برای دفن اموات آماده شود.
 تعارضات آرامستان جدید
با این‌که معاون زیربنایی شهرداری گرگان از افتتاح فاز نخست آرامستان جدید در سال آینده خبر می‌دهد، اما حجت مقسم، رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای شهر گرگان در این باره چنین می‌گوید: در دوره قبلی، زمینی به وسعت تقریبی ۹هکتار در شمال گرگان انتخاب شد که جانمایی مناسبی ندارد و حدود هفت هکتار آن هم با مشکل معارض مواجه است. قرار است در جلسه آینده خدمات شهری در خصوص منطقه مذکور تصمیم‌گیری شود تا در صورت موافقت اعضا، عملیات تجهیز و احداث زیرساخت‌های آرامستان جدید سرعت بیشتری بگیرد و در صورت رفع نشدن مشکل معارضان، مکان دیگری برای دفن اموات انتخاب شود.  گرچه دیگر عضو شورای اسلامی شهر گرگان با رد سخنان همکار خود می‌گوید:‌ زمین انتخاب شده برای آرامستان معارض ندارد، بلکه بین طرفین معامله قبل از فروش زمین به شهرداری اختلافاتی ایجاد شده که باید بین آنها برطرف شود و از نظر قانونی زمین توسط شهرداری خریداری و به‌زودی سند آن به نام شهرداری صادر می‌شود.  مهران کاظم‌نژاد می‌افزاید: وضعیت توپوگرافی گرگان سبب شده در غرب و شرق گرگان امکان پیش‌بینی زمین برای ایجاد آرامستان جدید وجود نداشته باشد و در بخش جنوبی و حاشیه جنگل هم عرصه‌ای برای این کار در اختیار نیست و به همین دلیل چاره‌ای جز ایجاد آرامستان در شمال گرگان باقی نمانده بود.