گزارش جام‌جم از آمارهایی که وزیر کار ارائه کرد:
رمزگشایی از شغل 14میلیون ایرانی
14میلیون نفر در کشور از شغل شایسته برخوردار نیستند. این آخری آماری است که حجت عبدالملکی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی روز گذشته از وضعیت کار در کشور ارائه کرد. آن‌طور که کارشناسان می‌گویند احتمالا منظور وزیر کار شغل پایدار و دارای حداقل حقوق باشد.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی روز گذشته در نشست شورای اداری استان تهران گفت:«14 میلیون نفر از شغل شایسته در کشور برخوردار نیستند. حدود شش تا هفت‌میلیون نفر نیز شغل غیررسمی و دو میلیون اشتغال ناقص وجود دارد.»
بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران، تعداد شاغلان کشور در پاییز 1400 برابر 23 میلیون و 535 هزار نفر بود. از این تعداد بیش از 17میلیون نفر از آنها در مناطق شهری و بیش از پنج میلیون نفر نیز در مناطق روستایی مشغول بودند. بنا بر این داده‌ها و گفته‌های وزیر کار، حدود 9 میلیون نفر در کشور شغل شایسته دارند اما منظور از مشاغل شایسته کدام است؟ چه کسانی شغل ناشایست دارند؟ پیش از تعریف شغل شایسته، نیم‌نگاهی به آمار جمعیت بیکار در کشور بد نیست. بنا بر گزارش مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری برای جمعیت 15ساله و بیشتر در پاییز 1400 برابر با 9/8 درصد بود. نرخ بیکاری در پاییز 1400 نسبت به فصل مشابه فصل قبل، 5/0 درصد واحد کاهش داشت.
کدام مشاغل شایسته هستند؟
فاطمه عزیزخانی، کارشناس اقتصادی درباره تعریف شغل شایسته به جام‌جم می‌گوید: «سازمان جهانی کار حدود سال 1999 تعریفی از کار شایسته مطرح کرد. بر اساس تعریف این سازمان، کار شایسته مبتنی بر عدم تبعیض جنسیتی، امنیت شغلی و حس کرامت انسانی است.
در ایران نیز در برنامه چهارم، پنجم و ششم توسعه نیز دولت مکلف شد سند ملی کار شایسته و شاخص‌های آن را تهیه کند.البته سند آن را وزارت کار تهیه کرده اما شاخص‌های آن هنوز تهیه نشده‌است. باید این سند نهایی شود تا وضعیت ایران از نظر کار شایسته مشخص شود.»
عزیرخانی در ادامه می‌گوید: «احتمالا آمارهای وزیر کار بر اساس شاخص‌های سازمان جهانی کار نیست. تعریف وزیر کار احتمالا یک شغل پایدار، تمام وقت و دارای بیمه و حداقل حقوق است. محاسبات ما نشان می‌دهد 60درصد اشتغال ما غیررسمی بوده و افراد در این مشاغل بیمه نیستند.»
60 درصد فقرا شغل دارند
او می‌گوید: «بررسی وضعیت افراد فقیر نشان می‌دهد 60درصد آنها شغل دارند. به عبارتی حقوق و دستمزد این افراد کفاف مخارج زندگی را نمی‌دهد. ضمن این‌که در سال 98 حدود 1500 بنگاه اقتصادی داشتیم که جبران خدمات آنها (حقوق و دستمزد) کمتر از پرداختی به یک فرد مجرد متناسب با قانون کار است. به عبارتی این افراد حداقل حقوق را نمی‌گیرند.»
این کارشناس اقتصادی درباره کیفیت مشاغل ایجاد‌شده در کشور می‌گوید: «از سال 93 تا 98 که شوک کرونا هنوز به بازار کار وارد نشده‌بود، سالانه 600 هزار اشتغال ایجاد شد.(یعنی افزایش 600 هزار شاغل درکشور) اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که 75 درصد آنها افراد کارکن مستقل هستند. یعنی افرادی که به صورت خودجوش کار راه انداخته‌اند. شغل آنها پایدار نیست. بیمه نیستند. بعد از شوک کرونا به بازار کار، بیشترین آسیب را همین افراد دیدند. بعد از آسیب کرونا آنها به جمعیت بیکار هم نپیوستند بلکه به جمعیت غیرفعال پیوستند.»
نظام آماری جامع نداریم
عزیزخانی می‌گوید: «آمارهایی که دولت‌ها از اشتغال‌زایی می‌دهند بیشتر جنبه پوپولیستی دارد. اما مشکل زیرساختی برای بررسی وضعیت کار، نبود یک نظام آماری و اطلاعاتی جامع است. پس دولت اگر می‌خواهد یک گام اساسی برای آن دسته از شاغلان بردارد که شغل پایدار و خوب ندارند، در قدم اول باید نظام آماری و اطلاعات خود را تکمیل کند. در دادن بسته‌های حمایتی مانند بسته معیشتی که می‌دهند، اگر این نظام آماری نباشد این افراد مشمول حمایت‌های خاص دولت هم نمی‌شوند. بنابراین از سیاستگذاری‌ها مغفول می‌مانند.»
این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: «دو نوع سیاست در سال‌های اخیر داشته‌ایم؛ یکی بحث قانون اشتغال روستایی بود و دیگر بند (الف) تبصره 18. بررسی این دو سیاست نشان می‌دهد رویکرد حمایتی دارند. یعنی یک‌سری منابع ارزان قیمت را در اختیار افراد قرار می‌دهند. این کار یک مسکن موقت بود و به افزایش مشاغل ناپایدار دامن زد.
ما نسبت به اشتغال رویکرد توسعه‌ای و بلندمدت نداریم. استراتژی توسعه صنعتی بلندمدت هم نداریم. تمام سیاست‌های ما در سال‌های اخیر برای اشتغال در کشور، رویکرد درمان موقت بود.»
بیکارانی که از بازار کار ناامید شدند
مرتضی افقه، کارشناس اقتصادی هم درباره تعریف شغل شایسته به جام‌جم می‌گوید: «احتمالا منظور وزیر کار از شغل شایسته آن دسته از افرادی است که درآمد لازم برای رفع نیازهای اساسی را دارند. معمولا دستفروشان را در غیررسمی
نامگذاری می‌کنند.»
او ادامه می‌دهد: «تعدادی از جمعیت بیکار از پیدا کردن کار ناامید هستند. آنها دیگر تلاشی برای پیدا کردن کار نمی‌کنند. بنابراین نرخ مشارکت اقتصادی نیز کاهش می‌یابد.»
افقه می‌گوید: «تا زمانی که وضعیت تحریم‌ها و برجام حل نشود، وضعیت همین گونه ادامه پیدا می‌کند. به‌ویژه این‌که اقتصاد ما وابسته به تجارت جهانی و نفت است. باید صادرات و واردات ما درست شود تا نتیجه بهتری در وضعیت بیکاری داشته‌باشیم.»
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی روز گذشته در نشست شورای اداری استان تهران گفت:«14 میلیون نفر از شغل شایسته در کشور برخوردار نیستند. حدود شش تا هفت‌میلیون نفر نیز شغل غیررسمی و دو میلیون اشتغال ناقص وجود دارد.»
بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران، تعداد شاغلان کشور در پاییز 1400 برابر 23 میلیون و 535 هزار نفر بود. از این تعداد بیش از 17میلیون نفر از آنها در مناطق شهری و بیش از پنج میلیون نفر نیز در مناطق روستایی مشغول بودند. بنا بر این داده‌ها و گفته‌های وزیر کار، حدود 9 میلیون نفر در کشور شغل شایسته دارند اما منظور از مشاغل شایسته کدام است؟ چه کسانی شغل ناشایست دارند؟ پیش از تعریف شغل شایسته، نیم‌نگاهی به آمار جمعیت بیکار در کشور بد نیست. بنا بر گزارش مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری برای جمعیت 15ساله و بیشتر در پاییز 1400 برابر با 9/8 درصد بود. نرخ بیکاری در پاییز 1400 نسبت به فصل مشابه فصل قبل، 5/0 درصد واحد کاهش داشت.
کدام مشاغل شایسته هستند؟
فاطمه عزیزخانی، کارشناس اقتصادی درباره تعریف شغل شایسته به جام‌جم می‌گوید: «سازمان جهانی کار حدود سال 1999 تعریفی از کار شایسته مطرح کرد. بر اساس تعریف این سازمان، کار شایسته مبتنی بر عدم تبعیض جنسیتی، امنیت شغلی و حس کرامت انسانی است.
در ایران نیز در برنامه چهارم، پنجم و ششم توسعه نیز دولت مکلف شد سند ملی کار شایسته و شاخص‌های آن را تهیه کند.البته سند آن را وزارت کار تهیه کرده اما شاخص‌های آن هنوز تهیه نشده‌است. باید این سند نهایی شود تا وضعیت ایران از نظر کار شایسته مشخص شود.»
عزیرخانی در ادامه می‌گوید: «احتمالا آمارهای وزیر کار بر اساس شاخص‌های سازمان جهانی کار نیست. تعریف وزیر کار احتمالا یک شغل پایدار، تمام وقت و دارای بیمه و حداقل حقوق است. محاسبات ما نشان می‌دهد 60درصد اشتغال ما غیررسمی بوده و افراد در این مشاغل بیمه نیستند.»
60 درصد فقرا شغل دارند
او می‌گوید: «بررسی وضعیت افراد فقیر نشان می‌دهد 60درصد آنها شغل دارند. به عبارتی حقوق و دستمزد این افراد کفاف مخارج زندگی را نمی‌دهد. ضمن این‌که در سال 98 حدود 1500 بنگاه اقتصادی داشتیم که جبران خدمات آنها (حقوق و دستمزد) کمتر از پرداختی به یک فرد مجرد متناسب با قانون کار است. به عبارتی این افراد حداقل حقوق را نمی‌گیرند.»
این کارشناس اقتصادی درباره کیفیت مشاغل ایجاد‌شده در کشور می‌گوید: «از سال 93 تا 98 که شوک کرونا هنوز به بازار کار وارد نشده‌بود، سالانه 600 هزار اشتغال ایجاد شد.(یعنی افزایش 600 هزار شاغل درکشور) اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که 75 درصد آنها افراد کارکن مستقل هستند. یعنی افرادی که به صورت خودجوش کار راه انداخته‌اند. شغل آنها پایدار نیست. بیمه نیستند. بعد از شوک کرونا به بازار کار، بیشترین آسیب را همین افراد دیدند. بعد از آسیب کرونا آنها به جمعیت بیکار هم نپیوستند بلکه به جمعیت غیرفعال پیوستند.»
نظام آماری جامع نداریم
عزیزخانی می‌گوید: «آمارهایی که دولت‌ها از اشتغال‌زایی می‌دهند بیشتر جنبه پوپولیستی دارد. اما مشکل زیرساختی برای بررسی وضعیت کار، نبود یک نظام آماری و اطلاعاتی جامع است. پس دولت اگر می‌خواهد یک گام اساسی برای آن دسته از شاغلان بردارد که شغل پایدار و خوب ندارند، در قدم اول باید نظام آماری و اطلاعات خود را تکمیل کند. در دادن بسته‌های حمایتی مانند بسته معیشتی که می‌دهند، اگر این نظام آماری نباشد این افراد مشمول حمایت‌های خاص دولت هم نمی‌شوند. بنابراین از سیاستگذاری‌ها مغفول می‌مانند.»
این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: «دو نوع سیاست در سال‌های اخیر داشته‌ایم؛ یکی بحث قانون اشتغال روستایی بود و دیگر بند (الف) تبصره 18. بررسی این دو سیاست نشان می‌دهد رویکرد حمایتی دارند. یعنی یک‌سری منابع ارزان قیمت را در اختیار افراد قرار می‌دهند. این کار یک مسکن موقت بود و به افزایش مشاغل ناپایدار دامن زد.
ما نسبت به اشتغال رویکرد توسعه‌ای و بلندمدت نداریم. استراتژی توسعه صنعتی بلندمدت هم نداریم. تمام سیاست‌های ما در سال‌های اخیر برای اشتغال در کشور، رویکرد درمان موقت بود.»
بیکارانی که از بازار کار ناامید شدند
مرتضی افقه، کارشناس اقتصادی هم درباره تعریف شغل شایسته به جام‌جم می‌گوید: «احتمالا منظور وزیر کار از شغل شایسته آن دسته از افرادی است که درآمد لازم برای رفع نیازهای اساسی را دارند. معمولا دستفروشان را در غیررسمی
نامگذاری می‌کنند.»
او ادامه می‌دهد: «تعدادی از جمعیت بیکار از پیدا کردن کار ناامید هستند. آنها دیگر تلاشی برای پیدا کردن کار نمی‌کنند. بنابراین نرخ مشارکت اقتصادی نیز کاهش می‌یابد.»
افقه می‌گوید: «تا زمانی که وضعیت تحریم‌ها و برجام حل نشود، وضعیت همین گونه ادامه پیدا می‌کند. به‌ویژه این‌که اقتصاد ما وابسته به تجارت جهانی و نفت است. باید صادرات و واردات ما درست شود تا نتیجه بهتری در وضعیت بیکاری داشته‌باشیم.»
ضمیمه قاب کوچک
تیتر خبرها
