با توسعه گردشگری فضایی در قالب شرکتهای خصوصی، بسیاری از متخصصان جوانب مثبت و منفی این تحول مهم در عرصه فضا را بررسی کردهاند
گردش فضایی برویم یا نه؟
گردشگری فضایی در دو دهه اخیر فراز و فرودهایی داشته اما رقابت برای پیشرفت سفرهای فضایی تجاری آن هم در بخش خصوصی از سال گذشته میلادی بهشدت افزایش یافته است. فعلا تلاش ناسا برای ممکن ساختن پروازهای فضایی تجاری درها را بهروی افراد ثروتمند بازکرده تا شانس خود را در این سفرها نیز امتحان کنند. سالگذشته نیز دو شرکت ویرجین گلکتیک و بلواوریجین با اعزام کاوشگرهای سرنشیندار تا مرز فضا، ایده تجاریشدن پروازهای فضایی و گردشگری فضایی را بسیار بیشتر از قبل به واقعیت نزدیک کردند. ایده گردشگری فضایی روی کاغذ، ایده بسیار هیجانانگیزی برای بحث و رویاپردازی به نظر میرسد اما انتقاداتی نیز متوجه آن است. گردشگری فضایی مزایا و معایبی دارد و سوالات زیادی پیرامون این حوزه جذاب مطرح است؛ آنقدر که خیلیها اکنون میپرسند گردشگری فضایی آیا آغاز آیندهای جدید را قرار است رقم بزند یا ممکن است به فاجعهای زیستمحیطی ختم شود؟
اولین مسافران فضایی جهان
10اردیبهشت1380 دنیس تیتو، میلیونر آمریکایی با موشک سایوز روسی به ایستگاه فضایی بینالمللی (ISS) سفر کرد. او 20میلیون دلار هزینه کرد تا رویای خود را که منعکسکننده وضعیت کنونی گردشگری فضایی است و ثروتمندترین افراد جهان در خطمقدم آن هستند به نمایش بگذارد. بین سالهای1380تا1388 موشکهای روسی سایوز بهعنوان بخشی از ماجراجوییهای فضایی خود هفت گردشگر فضایی دیگر را به ایستگاه فضایی بینالمللی منتقل کردند که بلیت هرکدام از آنها 20تا25میلیون دلار آمریکا هزینه داشت. انوشه انصاری، کارآفرین و میلیارد ایرانی- آمریکایی یکی از همین افراد بود. سال1389 اما روسیه گردشگری فضایی مداری را به دلیل افزایش تعداد اعضای ایستگاه فضایی بینالمللی و کمبود جا در فضاپیما متوقف کرد. پس از آن تا سال1400 ما دیگر شاهد گردشگری فضایی نبودیم.
آیا درحالحاضر سفرهای فضایی تجاری انجام میشود؟
پاسخ به این سوال مثبت است. درحالحاضر، سفرهای فضایی تجاری بهصورت بسیار انحصاری انجام میشوند و هیچ نشانهای از تغییر این وضعیت در آینده نزدیک وجود ندارد. خرداد1400 یک ماهِ طلایی در این زمینه بود زیرا دو شرکت ویرجین گلکتیک
و بلو اوریجین در این ماه با موفقیت پروازهای فضایی زیرمداری را با مسافران توریستیشان از پایگاه فضایی خود انجام دادند.
تحقق رویای آقای برانسون در ویرجین گلکتیک
شرکت ویرجین گلکتیک را ریچارد برانسون سال1383/2004 تأسیس کرد. وی 21خرداد1400 همراه با خدمهای متشکل از دو خلبان و سه مسافر فضاگرد به فضا پرواز کرد و به اولین گردشگر فضایی در طول بیش از 10سال تبدیل شد. پرواز برانسون یک پرواز زیرمداری 90دقیقهای در ارتفاع 85کیلومتری بود. پایگاه اینترنتی این شرکت یک پیام ساده را منتقل میکند. اگر روی عنوان «چرا به فضا میرویم» کلیک کنید، نقل قولی از برانسون را میبینید: «من واقعا امیدوارم امکان سفر به فضا برای میلیونها کودک در سراسر جهان مجذوبکننده و الهامبخش باشد.» این پایگاه همچنین اعلام میکند که ماموریت ویرجین گلکتیک گشودن فضا به روی همه است: «تا به حال، شهروندان عادی این فرصت را نداشتهاند که سفر به فضا را تجربه کنند.» با این حال این سوال همچنان مطرح است که آیا میلیاردرها-که تعدادشان کمتر از 3000 نفر در سراسر جهان است-شهروند عادی به حساب میآیند؟!
رکوردشکنیهای بلو اوریجین
اکنون دومین شرکت فضایی علاقهمند به سفرهای فضایی تجاری، بلو اوریجین است که مدیرعامل آمازون، جف بزوس آن را تأسیس کرده است. فقط 9روز پس از پرواز ویرجین گلکتیک، موشک «نیو شپرد» شرکت بلو اوریجین 30خرداد1400 بزوس و سه مسافر دیگر را به فضا برد. این پرواز زیرمداری به ارتفاع 107کیلومتری، بالاتر از پرواز برانسون رسید اما کل سفر فقط 11دقیقه طول کشید. این پرواز با داشتن سالمندترین و جوانترین انسانهایی که تاکنون به فضا رفتهاند به دو رکورد جدید جهانی دست یافت. یکی از آنها یک دانشجوی 18ساله بود که اولین مشتری خریدار بلیت فضاپیمای بلو اوریجین بود. پایگاه اینترنتی این شرکت نیز مانند ویرجین گلکتیک بر آیندهای بهتر برای کودکان امروز و نیز بر امکان حضور میلیونها نفر در فضا تاکید میکند. با این حال این پایگاه به نیاز به یافتن انرژی و منابع مادی جدید در خارج از زمین اشاره میکند و تمرکز بیشتری بر حفظ زمین دارد.
بلندپروازیهای اسپیس ایکس
این شرکت که از مهمترین بنیانگذاریهای ایلان ماسک است، بیشتر بر پروازهای مداری طولانیتر که انجامشان دشوارتر است تمرکز دارد. اسپیس ایکس 24شهریور1400 اولین و تنها پرواز مداری را با خدمه کاملی از فضاگردها از مرکز فضایی کندی انجام داد. پایگاه اینترنتی اسپیس ایکس شامل برنامههای بلندپروازانهتری برای آینده سفرهای فضایی است. این شرکت در کنار صحبت از سفرهای فضایی خصوصی با هدف تفریح و سرگرمی از برنامههای دیگری همچون حملونقل زمین به زمین از طریق فضا، امکان سکونت در ماه و ایجاد یک کلونی انسانی در مریخ نیز صحبت میکند.
آیا ارزشش را دارد؟
آیا گردشگری فضایی یک پیشرفت علمی ضروری و هیجانانگیز است یا نوعی از گردشگری به نفع ثروتمندان خواهد بود که باعث میشود شهروندان عادی که در روی زمین به کمک نیاز دارند، بیشتر نادیده گرفته شوند؟ بهنظر میرسد برنامههای فعلی صاحبان شرکتهای فضایی میلیاردر برای گردشگری فضایی بیشازحد بلندپروازانه است و روی برخی نکات منفی متمرکز شده است. اکتشافات و تحقیقات فضایی میتواند ایدهها و منابع جدیدی را به زمین بیاورد و موجودیت آینده انسانها را تضمین کنند اما بهنظر نمیرسد پروازهای فضایی منظم و کوتاه برای فعالیتهای تفریحی ثروتمندان، تأمین کننده چنین هدفی باشد.
برگرفته از: futurelean.com
نگاهی نو به جهان
درحالحاضر، بزرگترین جذابیت سفر به فضا برای مسافران فضایی تجاری، کسب تجربه حیرتانگیز، داشتن چشماندازی جدید از زمین و دیدن زیباترین منظرهای است که انسانها تاکنون به چشم دیدهاند. بیشتر افراد هیچ تصوری از رفتن به فضا ندارند و این واقعیت که چنین سفری بتواند برای بسیاری از افراد به واقعیت تبدیل شود، دستاورد بزرگی است. تجربه مشاهده زمین از فضا اساسا یک تغییر شناختی است که در آن فضانورد احساس جدیدی از تعهد و مسوولیت برای محافظت از سیاره زمین را تجربه میکند. اگر واقعا هرکسی که از فضا بازدید میکند این حس تعهد و مسؤولیت را تجربه کند، شاید گردشگری فضایی بتواند برای تقویت حس دلسوزی انسان نسبت به زمین مفید باشد. یکی دیگر از مزایای بزرگ سفرهای فضایی برای مسافران، تجربه جاذبه صفر و اساسا احساس بیوزنی است. شاید این حس دیدگاه افراد را نسبت به زمین تغییر ندهد، اما مطمئنا احساس خوبی در آنها ایجاد میکند.
تحقیقات علمی
گرچه پروازهای انجامشده آنقدر طولانی نبودهاند که امکان انجام مطالعات را فراهم کنند اما اگر در آینده شاهد پروازهای فضایی طولانیتری باشیم این فرصت را خواهیم داشت که تغییرات فیزیولوژیکی طولانیمدت در انسان را در نتیجه حضور در فضا مطالعه کنیم. با این حال امکان انجام آزمایشهای کوچک در پروازهای گردشگری کوتاه هم وجود دارد. برای مثال در پرواز اخیر ویرجین گلکتیک گیاهانی به فضا فرستاده شدند تا واکنش آنها به گرانش صفر مورد بررسی قرار بگیرد. شکی نیست که تحقیقات علمی مهم را دانشمندان و فضانوردان در ایستگاه فضایی بینالمللی، ماه یا حتی در سیارهای دیگر انجام میدهند. حال باید ببینیم واقعا گردشگری فضایی ما را به مرزهای علمی جدیدی خواهد رساند؟
آینده بالقوه در ماه یا مریخ
یکی از اهداف نهایی گردشگری فضایی، آمادگی برای ایجاد یک مستعمره در ماه یا مریخ برای اهداف تحقیقاتی یا حتی بهعنوان یک نوع طرح پشتیبان درصورت بروز فاجعه برای زمین است. هرچند بسیاری از این تحقیقات و آمادهسازیها را باید دانشمندان و فضانوردان انجام دهند، اما برای رخدادن این اتفاق، افراد عادی بیشتری باید بتوانند از فضا بازدید کنند. از این نظر گردشگری فضایی میتواند نقطه شروع خوبی باشد.
معایب گردشگری فضایی
همه خبرهای مربوط به گردشگری فضایی هیجانانگیز نیست و سفرهای فضایی معایب زیادی هم دارند که این موارد برخی از آنهاست:
مسابقهای فضایی برای ثروتمندان
درحالحاضر قیمت بلیتهای شرکت ویرجین گلکتیک بین 200هزار تا 250هزار دلار است. شرکت بلو اوریجین نیز بهعنوان بخشی از یک مزایده خیریه، یک صندلی در پرواز فضایی خود را به قیمت 28میلیون دلار فروخت و نشان داد افراد بسیار ثروتمند به فرصت پیشگامبودن دسترسی انحصاری دارند. اسپیس ایکس هم در ماموریت اوایل سال2022 خدمهای متشکل از چهار نفر را به ایستگاه فضایی بینالمللی فرستاد که به مدت 8روز 25آزمایش علمی انجام دادند. هزینه هر بلیت در این ماموریت 55میلیون دلار برآورد شد. بهنظر میرسد مالکان میلیاردر شرکتهای فضایی بیشتر به «برنده شدن» در مسابقه فضایی و بهدست آوردن انحصار در فضا علاقهمند هستند تا محافظت از سیارهای که درحالحاضر در آن
زندگی میکنیم.
نگرانیهای ایمنی
چند بخش بسیار خطرناک در یک پرواز فضایی وجود دارد؛ خطرناکترین آنها دو بخش پرتاب موشک و ورود مجدد آن به جو زمین در هنگام فرود است. ماشینآلات معیوب، خطای انسانی و صرفا بدشانسی از عواملی هستند که میتوانند مشکلاتی ایجاد کنند. علاوه بر این، نگرانیهای ایمنی در مورد حضور طولانیمدت در فضا نیز وجود دارد که باید در بحثها در مورد سفر مردم عادی به فضا مورد توجه قرار گیرد. برای مثال تشعشعات فضایی میتوانند باعث بروز بیماریهای لاعلاج و تغییرات رفتاری شود؛ دوری از جوامع انسانی نیز ممکن است مشکلات سلامت روان را به دنبال داشته باشد و گرانش، ضعف عضلات و استخوان ایجاد کند. صدور مجوز پرتاب و محافظت از سایر وسایلنقلیه پرنده در آسمان هم از دیگر موضوعات قابل توجه است. مهم است که مطمئن شویم موشکها به هواپیماها، هواپیماهای بدون سرنشین یا هلیکوپترها برخورد نمیکنند و باعث تلفات یا خسارات فاجعهآمیز نمیشوند.
هزینههای زیستمحیطی
هزینههای هنگفت گردشگری فضایی در زمینه محیطزیست یکی از بزرگترین نگرانیهایی است که در مورد چشمانداز سفرهای
فضایی تجاری منظم وجود دارد. برخی از بزرگترین نگرانیها
دراینباره عبارتند از:
ردپای کربن
الویز مارایس، استاد جغرافیا در دانشگاه کالج لندن میگوید ردپای کربن در پرواز به فضا با یک موشک حدود 100برابر بیشتر از پرواز در مسافتهای طولانی است. بخشی از این موضوع به این دلیل است که فضاپیماها فقط میتوانند تعداد مسافر بسیار کمی حمل کنند.
تخریب لایه ازن
گردشگری فضایی به شیوههای مختلفی باعث تخریب لایه ازن میشود. گازهای گلخانهای مانند دیاکسیدکربن و اکسید نیتروژن گرما را در جو به دام میاندازند و باعث گرم شدن کرهزمین میشوند. موشکها تا 10 برابر بیشتر از بزرگترین نیروگاه حرارتی انگلستان اکسید نیتروژن منتشر میکنند و تولید دیاکسید کربن مسافران یک موشک بین 50تا100برابر بیشتر از مسافران یک پرواز طولانی با هواپیماست.
استراتوسفر آلوده
یکی از بزرگترین نگرانیهای زیستمحیطی درمورد گردشگری فضایی، ابر دودهای است که موشکها از خود به جای میگذارند. دوده در استراتوسفر، که بین 8تا49کیلومتری بالاتر از زمین قرار دارد، جمع میشود و شرایط آب و هوایی آن را از بین نمیبرد. کربن سیاه میتواند سالها در استراتوسفر باقی بماند و دانشمندان به درستی نمیدانند اثرات بلندمدت
این شرایط چه خواهد بود.