گزارش «جام‌جم» از بحران جهانی که میلیون‌ها نفر را به کام مرگ می‌کشاند
آخرالزمان غذایی
بحران غذایی گسترده‌ای در راه است؛ این گزاره را همه نهادهای بین‌المللی پذیرفته‌اند اما اختلاف بر سر آن است که چه کشوری و چه شرایطی این بحران را کلید زده است؟ روسیه یا غرب. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه معتقد است غربی‌ها مسبب این اوضاع بوده و در حال چینش پازلی هستند که بحران غذایی را به گردن مسکو بیندازند. غربی‌ها نیز مدام بر این طبل می‌کوبند که اگر روسیه به اوکراین حمله نمی‌کرد، کمبود گندم و روغن در بازارهای جهانی پدید نمی‌آمد. البته هر دو طرف، اظهارات یکدیگر را نقض می‌کنند ولی بحران غذایی، تنها نقطه اشتراکی است که طرفین را به تفاهم رسانده است.
قبل از حمله روسیه به اوکراین، این دو کشور در میان سه صادرکننده برتر گندم، ذرت، کلزا، تخمه و روغن آفتابگردان بودند. گزارش‌های جهانی می‌گوید این فقرای جهان هستند که در خطر آسیب جانبی از بحران غذایی هستند و محروم ترین مردم در خاورمیانه، آسیای مرکزی و بیشتر آفریقا، در این بحران از بین خواهند رفت. زیرا قیمت مواد غذایی افزایش و در دسترس بودن آن کاهش می‌یابد.
در سال 2021، تقریبا 700میلیون نفر یا 9درصد از جمعیت جهان با درآمدی کمتر از 1.90دلار در روز زندگی می‌کردند که در تعریف بانک جهانی، فقر شدید قلمداد می‌شود؛ بنابراین هرگونه افزایش قابل‌توجهی در قیمت مواد غذایی می‌تواند میلیون‌ها نفر دیگر را در معرض مرگ قرار دهد.
اعداد شگفت‌انگیز
گزارش استاندارد اند پورز پیش‌بینی می‌کند که بحران غذایی تا سال 2024 و احتمالا پس از آن ادامه خواهد داشت. کمیته بین‌المللی نجات جهان هم در مورد عوارض گرسنگی قریب‌الوقوع هشدار داده و نوشته است حداقل 47میلیون نفر در وضعیت اسفناکی، با زندگی خداحافظی خواهند کرد. عددی دیگر که وحشت‌آفرین است، تعداد افرادی را نشان می‌دهد که شب‌ها گرسنه می‌خوابند: «811میلیون نفر». در کشور غنا، تورم 25درصد افزایش و قدرت خرید به‌شدت کاهش یافته است؛ در نیجریه، بانک مرکزی با افزایش 150واحدی نرخ بهره، بازارها را شگفت‌زده کرد.
کنیا هم برای اولین‌‌بار در هفت سال گذشته نرخ بهره را افزایش داد که دلیل آن اختلال در زنجیره تامین و افزایش قیمت کالاها بود. گاردین در این باره نوشته است: براساس پروژه مشترک سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا، تعداد کل افرادی که با ناامنی غذایی حاد روبه‌رو هستند و به کمک‌های غذایی فوری نیاز دارند از سال 2016 تا به امروز، تقریبا دو برابر شده‌است.
آخرین گزارش این شبکه به کشورهای خاصی اشاره کرد: اتیوپی، سودان جنوبی، جنوب ماداگاسکار و یمن که در مرحله مرگ ناشی از گرسنگی قرار دارند.
تشدید فقر غذایی
آمارها می‌گویند قیمت غلات طی دو ماه اخیر حدود 70درصد، روغن 138درصد و شاخص موادغذایی 58درصد رشد داشته‌است. بسیاری معتقدند وضعیت از این بدتر هم خواهد شد؛ به نظر نهادهای بین‌المللی، سال 2023 چرخش تاریک‌تری خواهد داشت و بحران قیمت مواد غذایی، می‌تواند با یک بحران عرضه واقعی، جایگزین شود که در آن غذا نه‌تنها به‌دلیل قیمت بلکه به‌دلایل نبود کاشت محصول سال آینده در اوکراین و بحران کم‌آبی در جهان از دسترس میلیون‌ها نفر خارج می‌شود. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) تخمین می‌زند که بین 20 تا 30درصد از زمین‌های کشاورزی اوکراین در سال جاری، کاشته نشده یا برداشت نشده باقی می‌ماند.
خشکسالی؛ دشمن مشترک
از سوی دیگر، تغییرات اقلیمی که به پدیده خشکسالی منجر شده، شرایط را بدتر کرده است؛ به‌عنوان مثال، کشورهای شاخ‌آفریقا، مانند سومالی، بدترین خشکسالی را در 40 سال اخیر در میان دمای بی‌سابقه بالا تجربه می‌کنند. همان‌طور که مجله فارین پالیسی اخیرا گزارش داد، زمانی که بارندگی‌ها به این کشورها هجوم آورد، باعث جاری شدن سیل و تولید انبوه ملخ شد.
در هند به‌عنوان دومین تولیدکننده بزرگ گندم جهان اما وضعیت بدتر است، موج گرمای بی‌سابقه در شمال غرب این کشور به محصولات کشاورزی آسیب رسانده است. به همین سبب، دولت هند در ماه جاری صادرات گندم را متوقف کرد تا شرایط برای جهان بدتر شود.
این وضعیت در آمریکا هم دیده می‌شود، کشوری که چهارمین صادرکننده گندم جهان است ولی صدها‌هزار هکتار از اراضی کشاورزی آن به‌دلیل خشکسالی دیگر قادر به تولید گندم نیستند. وزارت کشاورزی ایالات متحده می‌گوید که کشاورزان تنها 49درصد از گندم بهاره برنامه‌ریزی شده را کاشت کرده‌اند که خود بحران است.
مثلا کشاورزان داکوتای شمالی که حدود نیمی از گندم بهاره ایالات متحده را تولید می‌کنند فقط 27درصد محصول خود را کاشته‌اند، این عدد، زمانی اهمیت پیدا می‌کند که بدانیم این رقم کمترین میزان کاشت گندم طی 40 سال اخیر بوده است. در چنین شرایطی، آنتونیو گوترش، دبیر‌کل سازمان ملل متحد می‌گوید: «با بحران غذایی مواجه‌ایم... .»
مقامات اوکراین و برخی مقامات بین‌المللی روسیه را متهم کرده‌اند که غلات و سایر کالاها را در مناطق تحت اشغال این کشور، غارت کرده است. کرملین این اتهامات را رد کرده و آنها را اخبار جعلی خوانده است.
وحید حاجی‌پور - دبیر گروه اقتصاد
در سال 2021، تقریبا 700میلیون نفر یا 9درصد از جمعیت جهان با درآمدی کمتر از 1.90دلار در روز زندگی می‌کردند که در تعریف بانک جهانی، فقر شدید قلمداد می‌شود؛ بنابراین هرگونه افزایش قابل‌توجهی در قیمت مواد غذایی می‌تواند میلیون‌ها نفر دیگر را در معرض مرگ قرار دهد.
اعداد شگفت‌انگیز
گزارش استاندارد اند پورز پیش‌بینی می‌کند که بحران غذایی تا سال 2024 و احتمالا پس از آن ادامه خواهد داشت. کمیته بین‌المللی نجات جهان هم در مورد عوارض گرسنگی قریب‌الوقوع هشدار داده و نوشته است حداقل 47میلیون نفر در وضعیت اسفناکی، با زندگی خداحافظی خواهند کرد. عددی دیگر که وحشت‌آفرین است، تعداد افرادی را نشان می‌دهد که شب‌ها گرسنه می‌خوابند: «811میلیون نفر». در کشور غنا، تورم 25درصد افزایش و قدرت خرید به‌شدت کاهش یافته است؛ در نیجریه، بانک مرکزی با افزایش 150واحدی نرخ بهره، بازارها را شگفت‌زده کرد.
کنیا هم برای اولین‌‌بار در هفت سال گذشته نرخ بهره را افزایش داد که دلیل آن اختلال در زنجیره تامین و افزایش قیمت کالاها بود. گاردین در این باره نوشته است: براساس پروژه مشترک سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا، تعداد کل افرادی که با ناامنی غذایی حاد روبه‌رو هستند و به کمک‌های غذایی فوری نیاز دارند از سال 2016 تا به امروز، تقریبا دو برابر شده‌است.
آخرین گزارش این شبکه به کشورهای خاصی اشاره کرد: اتیوپی، سودان جنوبی، جنوب ماداگاسکار و یمن که در مرحله مرگ ناشی از گرسنگی قرار دارند.
تشدید فقر غذایی
آمارها می‌گویند قیمت غلات طی دو ماه اخیر حدود 70درصد، روغن 138درصد و شاخص موادغذایی 58درصد رشد داشته‌است. بسیاری معتقدند وضعیت از این بدتر هم خواهد شد؛ به نظر نهادهای بین‌المللی، سال 2023 چرخش تاریک‌تری خواهد داشت و بحران قیمت مواد غذایی، می‌تواند با یک بحران عرضه واقعی، جایگزین شود که در آن غذا نه‌تنها به‌دلیل قیمت بلکه به‌دلایل نبود کاشت محصول سال آینده در اوکراین و بحران کم‌آبی در جهان از دسترس میلیون‌ها نفر خارج می‌شود. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) تخمین می‌زند که بین 20 تا 30درصد از زمین‌های کشاورزی اوکراین در سال جاری، کاشته نشده یا برداشت نشده باقی می‌ماند.
خشکسالی؛ دشمن مشترک
از سوی دیگر، تغییرات اقلیمی که به پدیده خشکسالی منجر شده، شرایط را بدتر کرده است؛ به‌عنوان مثال، کشورهای شاخ‌آفریقا، مانند سومالی، بدترین خشکسالی را در 40 سال اخیر در میان دمای بی‌سابقه بالا تجربه می‌کنند. همان‌طور که مجله فارین پالیسی اخیرا گزارش داد، زمانی که بارندگی‌ها به این کشورها هجوم آورد، باعث جاری شدن سیل و تولید انبوه ملخ شد.
در هند به‌عنوان دومین تولیدکننده بزرگ گندم جهان اما وضعیت بدتر است، موج گرمای بی‌سابقه در شمال غرب این کشور به محصولات کشاورزی آسیب رسانده است. به همین سبب، دولت هند در ماه جاری صادرات گندم را متوقف کرد تا شرایط برای جهان بدتر شود.
این وضعیت در آمریکا هم دیده می‌شود، کشوری که چهارمین صادرکننده گندم جهان است ولی صدها‌هزار هکتار از اراضی کشاورزی آن به‌دلیل خشکسالی دیگر قادر به تولید گندم نیستند. وزارت کشاورزی ایالات متحده می‌گوید که کشاورزان تنها 49درصد از گندم بهاره برنامه‌ریزی شده را کاشت کرده‌اند که خود بحران است.
مثلا کشاورزان داکوتای شمالی که حدود نیمی از گندم بهاره ایالات متحده را تولید می‌کنند فقط 27درصد محصول خود را کاشته‌اند، این عدد، زمانی اهمیت پیدا می‌کند که بدانیم این رقم کمترین میزان کاشت گندم طی 40 سال اخیر بوده است. در چنین شرایطی، آنتونیو گوترش، دبیر‌کل سازمان ملل متحد می‌گوید: «با بحران غذایی مواجه‌ایم... .»
مقامات اوکراین و برخی مقامات بین‌المللی روسیه را متهم کرده‌اند که غلات و سایر کالاها را در مناطق تحت اشغال این کشور، غارت کرده است. کرملین این اتهامات را رد کرده و آنها را اخبار جعلی خوانده است.
وحید حاجی‌پور - دبیر گروه اقتصاد
