ماجرای انتشار کتاب موهن «آیات‌شیطانی»
تجربه برخورد با آیات شیطانی به ما ثابت کرد «پایبندی به اصول اسلامی و کوتاه نیامدن از آنها در چالش‌های بین‌المللی» از مهم‌ترین بایسته‌هایی است که باید برای موفقیت در دیپلماسی رعایت شود.
مهرماه ۱۳۶۷ بود که انتشارات وایکینگ انگلستان - زیرمجموعه انتشارات پنگوئن- کتاب جدیدی به‌نام «آیات شیطانی» را به قلم سلمان رشدی منتشر کرد؛ کتابی پانصد و چهل و چند صفحه‌ای که در قالب داستان‌های خیالی به شخصیت پیامبر گرامی اسلام، سایر پیامبران الهی و مقدسات اسلامی توهین کرده‌بود. موج سنگین تبلیغات رسانه‌های آمریکایی و غربی از سویی و ترجمه سریع و توزیع گسترده آن به زبان‌های مختلف از سوی دیگر باعث شهرت آن کتاب شد. همین مسأله عکس‌العمل‌های متعددی در جهان اسلام را در پی داشت که مهم‌ترین آنها صدور حکم ارتداد نویسنده کتاب از سوی امام خمینی رحمه‌ا...علیه بود.
غیرت مقدس
پیروزی انقلاب اسلامی و گفتمان متفاوت و جذاب آن، که نشانه‌های عینی خود را نیز در عرصه‌های مختلف در دهه اول انقلاب ثابت می‌کرد، جمهوری اسلامی را به الگویی الهام‌بخش برای ملت‌های مسلمان منطقه و مستضعفان جهان تبدیل کرده‌بود. اعلام حمایت صریح از آرمان رهایی فلسطین و سیاست کلان نابودی اسرائیل، حمایت از مسلمانان مجاهد ضد‌شوروی در افغانستان، حمایت صریح از جنبش‌های رهایی‌بخش ضد استکباری و ضد استعماری در سراسر جهان و مقاومت در برابر صدام و حامیان شرقی و غربی‌اش در دفاع‌مقدس هشت‌ساله، باعث گرایش ملت‌ها و مردم جهان به سمت اسلام نابی شده‌بود که امام‌خمینی رحمه‌ا...علیه پرچمدار آن بود. موج این گرایش تا کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز گسترش معناداری پیدا کرده‌بود. در این فضای کلی در عرصه بین‌المللی بود که تبلیغ و انتشار و ترجمه گسترده کتاب آیات‌شیطانی در سراسر جهان به کمک شبکه مالی و تبلیغاتی استعمار، به‌عنوان خدعه جدید نظام سلطه، قرار بود چهره درخشان اسلام را هدف قرار دهد. دوپینگ رسانه‌ای - تبلیغاتی اروپایی‌ها -از جمله انتخاب این کتاب به‌عنوان بهترین کتاب سال انگلستان، باعث شهرت سریع و بسیار غیرطبیعی آیات‌شیطانی شده‌بود. به همین دلیل بود که وقتی خبر تجدید چاپ گسترده آن در کشورهای مختلف پخش شد، واکنش‌های بسیاری را برانگیخت. مردم برخی کشورهای اسلامی از جمله پاکستان و همچنین مسلمانان هندوستان و بنگلادش چند ماه بود که مشغول اعتراض‌های گسترده علیه این کتاب موهن بودند. به‌دنبال انتشار این کتاب، برای اولین بار دو نفر از نمایندگان مسلمان پارلمان هند به پارلمان و دادگاه‌های این کشور شکایت می‌کنند که این اقدام منجر به ممنوعیت چاپ این کتاب در سراسر هندوستان می‌شود. به‌دنبال آن در کشورهای مختلف جهان، تظاهرات و اعتراضاتی علیه انتشار این کتاب موهن به راه می‌افتد.
از سوی دیگر سلمان رشدی در مصاحبه‌ای که از رادیو رسمی هند پخش می‌شود، به رأی دادگاه و واکنش «مشتی مسلمان متعصب بنیادگرا» اعتراض کرده و خواستار رفع توقیف از کتابش می‌شود. در پاسخ به این درخواست، انجمن بین‌المللی قلم همراه با چند نویسنده آمریکایی دیگر و اتحادیه ناشران و کتابفروشان هند مخالفت خود را با حکم توقیف کتاب ابراز می‌کنند؛ اما موج جدید اعتراضات از ۱۹بهمن۱۳۶۷ با صدور بیانیه‌ای از جانب ۳۵نفر از علمای اسلام‌آباد و راولپندی پاکستان آغاز می‌شود. در این بیانیه از اهالی این دو شهر خواسته شده‌بود در راهپیمایی اعتراض‌آمیز روز یکشنبه ۲۳ بهمن در برابر مرکز فرهنگی آمریکا شرکت کنند. در این تجمع طی یک اتفاق بی‌سابقه پنج نفر از معترضان توسط پلیس کشته و حدود ۶۰ نفر نیز زخمی می‌شوند.
حکم امام و معادله‌ای که برعکس شد
پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و پایان جنگ، فعالیت‌های دیپلماتیک ایران برای ارتباط با کشورهای مختلف شدت گرفته‌بود. ۱۹ آبان ۱۳۶۷ اعلامیه برقراری مجدد روابط دیپلماتیک میان جمهوری اسلامی ایران و انگلستان در وین منتشر شده‌بود و اروپایی‌ها و خصوصا انگلستان تصور می‌کردند ایران به‌خاطر بهبود روابط با انگلستان، اعتراض شدیدی علیه انتشار کتاب آیات‌شیطانی نخواهد کرد. اما واقعه کشتار مسلمانان معترض توسط پلیس پاکستان باعث طرح بیش از پیش این موضوع در ایران می‌شود. سه‌شنبه ۲۵ بهمن فتوایی از امام خمینی رحمه‌ا...علیه درباره ارتداد سلمان‌رشدی منتشر شد. فتوای امام‌خمینی رحمة‌ا...علیه با استقبال گسترده مسلمانان جهان روبه‌رو می‌شود. علامه سیدساجد نقوی، رهبر شیعیان پاکستان با انتشار پیامی از مسلمانان جهان به‌ویژه ملت مسلمان پاکستان می‌خواهد هرچه سریع‌تر حکم را اجرا کنند. علما و حوزه‌های علمیه اهل تسنن و تشیع هندوستان، پاکستان، بنگلادش و لبنان نیز از این فتوا استقبال کرده و آن را لازم‌الاجرا معرفی کردند.
غیرت مقدس
پیروزی انقلاب اسلامی و گفتمان متفاوت و جذاب آن، که نشانه‌های عینی خود را نیز در عرصه‌های مختلف در دهه اول انقلاب ثابت می‌کرد، جمهوری اسلامی را به الگویی الهام‌بخش برای ملت‌های مسلمان منطقه و مستضعفان جهان تبدیل کرده‌بود. اعلام حمایت صریح از آرمان رهایی فلسطین و سیاست کلان نابودی اسرائیل، حمایت از مسلمانان مجاهد ضد‌شوروی در افغانستان، حمایت صریح از جنبش‌های رهایی‌بخش ضد استکباری و ضد استعماری در سراسر جهان و مقاومت در برابر صدام و حامیان شرقی و غربی‌اش در دفاع‌مقدس هشت‌ساله، باعث گرایش ملت‌ها و مردم جهان به سمت اسلام نابی شده‌بود که امام‌خمینی رحمه‌ا...علیه پرچمدار آن بود. موج این گرایش تا کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز گسترش معناداری پیدا کرده‌بود. در این فضای کلی در عرصه بین‌المللی بود که تبلیغ و انتشار و ترجمه گسترده کتاب آیات‌شیطانی در سراسر جهان به کمک شبکه مالی و تبلیغاتی استعمار، به‌عنوان خدعه جدید نظام سلطه، قرار بود چهره درخشان اسلام را هدف قرار دهد. دوپینگ رسانه‌ای - تبلیغاتی اروپایی‌ها -از جمله انتخاب این کتاب به‌عنوان بهترین کتاب سال انگلستان، باعث شهرت سریع و بسیار غیرطبیعی آیات‌شیطانی شده‌بود. به همین دلیل بود که وقتی خبر تجدید چاپ گسترده آن در کشورهای مختلف پخش شد، واکنش‌های بسیاری را برانگیخت. مردم برخی کشورهای اسلامی از جمله پاکستان و همچنین مسلمانان هندوستان و بنگلادش چند ماه بود که مشغول اعتراض‌های گسترده علیه این کتاب موهن بودند. به‌دنبال انتشار این کتاب، برای اولین بار دو نفر از نمایندگان مسلمان پارلمان هند به پارلمان و دادگاه‌های این کشور شکایت می‌کنند که این اقدام منجر به ممنوعیت چاپ این کتاب در سراسر هندوستان می‌شود. به‌دنبال آن در کشورهای مختلف جهان، تظاهرات و اعتراضاتی علیه انتشار این کتاب موهن به راه می‌افتد.
از سوی دیگر سلمان رشدی در مصاحبه‌ای که از رادیو رسمی هند پخش می‌شود، به رأی دادگاه و واکنش «مشتی مسلمان متعصب بنیادگرا» اعتراض کرده و خواستار رفع توقیف از کتابش می‌شود. در پاسخ به این درخواست، انجمن بین‌المللی قلم همراه با چند نویسنده آمریکایی دیگر و اتحادیه ناشران و کتابفروشان هند مخالفت خود را با حکم توقیف کتاب ابراز می‌کنند؛ اما موج جدید اعتراضات از ۱۹بهمن۱۳۶۷ با صدور بیانیه‌ای از جانب ۳۵نفر از علمای اسلام‌آباد و راولپندی پاکستان آغاز می‌شود. در این بیانیه از اهالی این دو شهر خواسته شده‌بود در راهپیمایی اعتراض‌آمیز روز یکشنبه ۲۳ بهمن در برابر مرکز فرهنگی آمریکا شرکت کنند. در این تجمع طی یک اتفاق بی‌سابقه پنج نفر از معترضان توسط پلیس کشته و حدود ۶۰ نفر نیز زخمی می‌شوند.
حکم امام و معادله‌ای که برعکس شد
پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و پایان جنگ، فعالیت‌های دیپلماتیک ایران برای ارتباط با کشورهای مختلف شدت گرفته‌بود. ۱۹ آبان ۱۳۶۷ اعلامیه برقراری مجدد روابط دیپلماتیک میان جمهوری اسلامی ایران و انگلستان در وین منتشر شده‌بود و اروپایی‌ها و خصوصا انگلستان تصور می‌کردند ایران به‌خاطر بهبود روابط با انگلستان، اعتراض شدیدی علیه انتشار کتاب آیات‌شیطانی نخواهد کرد. اما واقعه کشتار مسلمانان معترض توسط پلیس پاکستان باعث طرح بیش از پیش این موضوع در ایران می‌شود. سه‌شنبه ۲۵ بهمن فتوایی از امام خمینی رحمه‌ا...علیه درباره ارتداد سلمان‌رشدی منتشر شد. فتوای امام‌خمینی رحمة‌ا...علیه با استقبال گسترده مسلمانان جهان روبه‌رو می‌شود. علامه سیدساجد نقوی، رهبر شیعیان پاکستان با انتشار پیامی از مسلمانان جهان به‌ویژه ملت مسلمان پاکستان می‌خواهد هرچه سریع‌تر حکم را اجرا کنند. علما و حوزه‌های علمیه اهل تسنن و تشیع هندوستان، پاکستان، بنگلادش و لبنان نیز از این فتوا استقبال کرده و آن را لازم‌الاجرا معرفی کردند.
