باشگاه دانش‌پژوهان جوان به عنوان متولی برگزاری المپیادهای علمی در كشور و آماده‌سازی دانش‌آموزان برای شركت در المپیادهای جهانی، شهریور ۷۴ پس از تأیید اساسنامه در شورای عالی انقلاب فرهنگی بنیانگذاری شد. باشگاه دانش‌پژوهان به‌عنوان نهادی مستقل زیر نظر ریاست‌جمهوری اداره می‌شد. هیات‌امنای این باشگاه شامل وزیر آموزش و پرورش، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان (سمپاد) و هشت نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها بودند. سال 90 با دستور رئیس‌جمهور وقت و با تصویب شورای عالی اداری این باشگاه با سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان ادغام شد و از آن پس به عنوان معاونت دانش‌پژوهان جوان در مركز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان به فعالیت خود ادامه داد. این تغییر وضعیت اگرچه ممكن است تغییر اداری ساده‌ای به نظر برسد، اما اثر منفی زیادی بر روند فعالیت‌های این نهاد افتخارآفرین كشور داشته و تا حد زیادی توانمندی اداری و مالی این نهاد نخبه‌پرور را كاهش داده است. این محدودیت در برخی موارد موجب شده گاهی اعضای تیم‌های المپیادهای جهانی در روند رسیدن به مطالبات ابتدایی خود نیز با مشكلات جدی مواجه شوند.
مشكل مزمن خوابگاه
همیشه یكی از مشكلات دانشجویان در كشور ما مسأله خوابگاه و امكانات ضعیف آن است؛ موضوعی كه حتی در سطح اردوهای آمادگی تیم‌های دانش‌آموزی المپیادها نیز گریبانگیر نخبگان ماست. نوید اكبری كه از دبیرستان شهید اژه‌ای اصفهان در المپیاد نجوم شركت كرده بود، به مشكلات خوابگاه دانش‌آموزان ساكن شهرهای دیگر در تهران اشاره می‌كند و می‌گوید: ما در خوابگاه محدودیت ساعت تردد داشتیم و بعد از ساعت 7 شب بدون مجوز نمی‌توانستیم از خوابگاه خارج شویم. در نگاه اول با توجه به سن شركت‌كنندگان در المپیاد این قانونی منطقی و موجه به نظر می‌رسد، اما متاسفانه خوابگاه از امكانات كافی برای تأمین مایحتاج دانش‌پژوهان برخوردار نبود و اگر بعد از ساعت 7 به خرید هر چیز اضطراری نیاز پیدا می‌كردیم تا صبح فردا چاره‌ای جز تحمل نداشتیم و سازوكاری برای این حالت پیش‌بینی نشده بود. علاوه بر این، مشكل دسترسی به اینترنت یكی دیگر از مشكلات اعضای تیم ملی در خوابگاه بود كه پس از درخواست‌های مكرر به دستور خانم دكتر مهاجرانی، رئیس مركز ملی استعدادهای درخشان برای بازه كوتاهی فراهم شد. اما در ادامه با توجه به این كه زمان برگزاری المپیادهای جهانی رشته‌های مختلف همزمان نیست و المپیاد نجوم آخرین المپیاد از نظر زمان برگزاری است، با خلوت‌شدن خوابگاه به‌تدریج امكانات رفاهی موجود در خوابگاه نیز كم و كمتر می‌شد.
دكتر مهدی خاكیان، رئیس سابق كمیته نجوم باشگاه دانش‌پژوهان ضمن تایید اظهارات این دانش‌پژوه می‌افزاید: «در سه سال اخیر برای كاهش فاصله برگزاری المپیاد كشوری و المپیاد جهانی نجوم، زمان برگزاری المپیاد كشوری را به آخر تابستان تغییر داده‌ایم. اگرچه این تغییر كمك می‌كند دانش‌آموزان تا زمان برگزاری المپیاد جهانی از فضای المپیادی خارج نشده و دچار افت آمادگی نشوند، اما از آنجا كه كمیته‌های دیگر المپیادها پیش از این زمان كارشان به پایان می‌رسد، شاهد بروز مشكلات و بی‌نظمی‌هایی در روند كارهای اداری باشگاه می‌شویم.»
دكتر عنایت سالاریان، معاون دانش‌پژوهان جوان مركز ملی استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان در مورد شرایط اسكان اعضای تیم بیان می‌كند: «ساختمان فعلی باشگاه دانش‌پژوهان جوان نسبتا قدیمی شده و از آنجا كه كاربری چندگانه اداری، آموزشی، تحقیقاتی و اسكان دارد، این موضوع در كنار كمبودی كه از لحاظ منابع مالی داریم موجب شده  نتوانیم مكانی در شأن دانش‌پژوهان افتخارآفرین فراهم كنیم. البته برنامه‌هایی برای بهبود شرایط اسكان و آموزش دیده شده كه با كمك سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس و همچنین خیرین گرامی در دست اقدام قرار خواهد گرفت. همچنین از درآمد حاصل از برگزاری المپیاد جهانی زیست‌شناسی كه تابستان گذشته میزبان آن بودیم، تا حد زیادی شرایط آموزشی و امكانات آزمایشگاهی باشگاه بهبود پیدا كرده است.»
لزوم توجه بیشتر در آموزش كاركنان برای تعامل با دانش‌پژوهان نخبه
محمدصدرا حیدری، برنده مدال نقره جهانی با تاكید بر نامناسب بودن برخورد برخی مسؤولان باشگاه دانش‌پژوهان تاكید می‌كند: «متاسفانه به نظر می‌رسد كارمندان این اداره هیچ‌گونه آشنایی با روحیات و شرایط پراسترس دانش‌پژوهان در باشگاه ندارند. بیشتر آنها دغدغه‌های ما را بی‌اساس می‌دانند در حالی كه این باشگاه برای ساماندهی و فراهم كردن شرایط لازم برای آماده شدن ما برای شركت در المپیادهای جهانی شكل گرفته است.» وی در ادامه می‌گوید: «تصمیم گرفته بودیم هفته آخر در كتابخانه باشگاه درس بخوانیم تا بتوانیم با كمك هم رفع اشكال كنیم. اما در روز اول زمانی كه یكی از بچه‌ها از مسؤول مربوط تقاضا كرده بود كتابخانه را باز كند، با وجود هماهنگی‌های از پیش انجام شده، با برخورد تند مسؤول مربوط مواجه شده بود. پس از پیگیری مشخص شد آن فرد بدون هماهنگی و بر اساس نظر شخصی‌اش چنین برخوردی كرده است. اما مساله اصلی این است موارد اینچنینی كم نیست و برخی كارمندان باشگاه از شرح وظایفشان مطلع نیستند، به همین علت گاهی حتی با ساده‌ترین درخواست‌های ما نیز در ابتدا موافقت نمی‌كردند.»
دكتر خاكیان اما از جنبه دیگری به این موضوع می‌پردازد: «رده‌بندی سازمانی باشگاه دانش‌پژوهان به‌گونه‌ای است كه هیچ كارمندی برای سمتی در باشگاه استخدام نمی‌شود. نیروهای باشگاه، دبیران و فرهنگیانی هستند كه در سال‌های پایانی خدمتشان به باشگاه اعزام می‌شوند. بنابراین ممكن است پویایی و چابكی كافی برای رسیدگی به امور و درخواست‌های دانش‌پژوهان وجود نداشته باشد.» محمدهادی ستوده، عضو كمیته نجوم باشگاه دانش‌پژوهان جوان، در تكمیل صحبت‌های دكتر خاكیان می‌افزاید: «یكی از مشكلات عمده باشگاه روند موازی بررسی كارهاست، زیرا شرح وظایف روشنی برای كاركنان مشخص نشده و گاهی موضوعی ساده باید با چهار نفر كه از لحاظ رتبه اداری در یك سطح قرار دارند مطرح شود و مورد موافقت هر چهار نفر قرار بگیرد. این موضوع به شدت روند انجام كارها را در باشگاه كند كرده است. از طرفی كارمندان باشگاه بسیار خشك و كارمندمآبانه با درخواست‌های دانش‌آموزان برخورد می‌كنند. این موضوع موجب می‌شود در بسیاری از موارد مجبور باشیم دغدغه بچه‌ها را با مسؤولان باشگاه درمیان بگذاریم تا از رأس هرم به موضوع رسیدگی شود.»
زمانی كه علت این مسائل را از دكتر سالاریان جویا شدم، وی این موضوع را به كلی رد كرده و تصریح می‌كند: «ما در باشگاه حساسیت‌های ویژه‌ای برای انتخاب همكاران داریم. عموما این افراد از لحاظ ویژگی‌های اخلاقی صبورتر هستند، سطح علمی بالاتری دارند و تجربه دبیری بالایی دارند. آنها به خوبی جنس دانش‌آموز و روحیات آنها را می‌شناسند و درك می‌كنند و معمولا فضای صمیمانه‌ای در باشگاه جریان دارد. اما موضوع اصلی این نارضایتی ممكن است به این خاطر باشد كه بچه‌ها هنوز از باشگاه توقعاتی در حد دوران پیش از ادغام با سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان دارند. اما واقعیت این است كه امكانات و محدوده اختیارات ما در باشگاه در حال حاضر كاملا نسبت به آن دوران تفاوت پیدا كرده و گاهی برای ساده‌ترین موضوعات نیز نیاز به روند اداری طولانی وجود دارد.» وی در ادامه تاكید می‌كند: «البته ساختار كنونی باشگاه نظم بیشتری نسبت به قبل از زمان ادغام پیدا كرده و افراد دارای مسؤولیت‌های مشخص و روشن هستند.»
بی‌ثباتی در مدیریت
به گفته مسؤولان كمیته نجوم باشگاه دانش‌پژوهان، مشكل اصلی كه این روزها فضای المپیاد كشور را تهدید می‌كند عدم ثبات مدیریت در مجموعه باشگاه دانش‌پژوهان است. زیرا این نهاد آموزشی پیش از آن كه بتواند به مرحله برداشت محصول سیاست‌های مدیران برسد با تغییر مدیریت، مجددا ساختار آن دچار تغییرات بنیادی می‌شود. به همین علت در پی تغییرات ساختاری مكرر فرصت پرداختن به كیفیت و بالابردن آن به وجود نمی‌آید.
دكتر خاكیان در ادامه می‌افزاید: «از زمان ادغام باشگاه با سازمان ملی استعدادهای درخشان و تنزل جایگاه اداری آن از سازمان به مركز، دیگر به باشگاه ردیف بودجه مجزایی اختصاص پیدا نكرد. این تغییر رده سازمانی در وزارت آموزش و پرروش موجب شد باشگاه دانش‌پژوهان جوان از نهادی مستقل به مجموعه‌ای وابسته تقلیل پیدا كند و هر لحظه این نگرانی وجود دارد كه به صورت كامل از مجموعه وزارت آموزش و پرورش حذف شود. در واقع باشگاه در حال حاضر رسمیتی در مجموعه وزارت آموزش و پرورش ندارد. تنها عاملی كه باشگاه را همچنان در این شرایط حفظ كرده‌ همین مدال‌هایی است كه در المپیادها به دست می‌آید. اگر این افتخارآفرینی به هر علتی دچار مشكل شود بی‌شك باشگاه به صورت كامل منحل خواهد شد!»
معاون دانش‌پژوهان جوان مركز ملی پرورش استعدادهای درخشان با اشاره به مشكلات حاصل از غیرمستقل بودن باشگاه فعلی به جام‌جم می‌گوید: «با تلاش همكاران ما در مركز ملی پرورش استعدادهای درخشان و حمایت سازمان‌ها و نهادهای دیگر و همچنین توصیه رهبر انقلاب، در مهرماه امسال تغییر وضعیت مركز ملی پرورش استعداد درخشان به سازمانی با محدوده اختیارات وسیع‌تر از گذشته به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی در آمد. در حال حاضر منتظر ابلاغ رئیس‌جمهور هستیم برای اعمال این تغییر كه می‌تواند تاثیر مثبتی بر روند توسعه پرورش نخبگان كشوری به وجود آورد. این تغییر روند موجب به وجود آمدن نگاه علمی‌تری در روند فعالیت باشگاه به عنوان نهادی مستقل خواهد شد كه به صورت هیات امنایی اداره می‌شود.»
چرا برای گرفتن روادید به موقع اقدام نمی‌شود؟
علی یونسی، دیگر طلاآور تیم المپیاد نجوم از مشكلاتی كه در هفته آخر پیش از برگزاری المپیاد جهانی با آن روبه‌رو شده بود، می‌گوید: «از آنجایی كه برای گرفتن روادید بسیار دیر اقدام شده بود، ما یك روز پیش از سفر موفق به اخذ روادید شدیم و این موضوع موجب آشفتگی‌های زیادی در روند آماده‌سازی نهایی ما در هفته پیش از المپیاد جهانی و همچنین آرامش ذهنی‌مان شد. ما در هفته آخر به جای مرور مباحث مشغول پیگیری اقدامات پیش از رفتن مانند دریافت ارز مسافرتی بودیم. این ناهماهنگی‌ها در حدی بود كه موجب بگومگوهایی میان ما و كارمندان باشگاه شد و در پاسخ گفتند ما تا به حال دانش‌آموزان زیادی برای المپیاد اعزام كرده‌ایم و كار خود را بلدیم!»
دكتر سالاریان در این‌باره توضیح می‌دهد: «بخش عمده مشكلات مربوط به اخذ روادید به نحوه تعاملات بین‌المللی كشور میزبان مربوط است. با توجه به این كه همیشه علاوه بر اعضای تیم نفراتی به عنوان همراه نیز باید اعزام شوند، معمولا روند بررسی پرونده افراد با تاخیر بیشتری انجام می‌شود. علاوه بر این در سال جاری به‌دلیل نوسانات نرخ ارز در كشور و سایر مشكلات بین‌المللی با دشواری بیشتری برای اعزام تیم‌ها روبه‌رو بودیم، اما به لطف خدا اعزام همه تیم‌ها در زمان مناسب انجام شد و شاهد افتخارآفرینی آنها بودیم.»