پنجره جدید ایران در فضای بین‌الملل 
آلنا دوهان که خودش حقوقدان اهل بلاروس است از 17اردیبهشت به عنوان گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در موضوع «آثار منفی اقدامات قهرآمیز یکجانبه بر بهره‌مندی از حقوق بشر» به مدت دوهفته به تهران آمد. شاید برای شما هم این سوال پیش بیاید که این عنوان از کجا 
باب شده است؟
 در حقیقت شورای حقوق بشر به‌عنوان اصلی‌ترین نهاد بین‌المللی حقوق بشری، سازوکارهای مختلفی ایجاد کرده که یکی از آنها، بخش گزارشگران ویژه است اما قطعنامه‌ای که هشت سال قبل در بیست و هفتمین نشست شورای حقوق بشر صادر شد، سرآغاز این ماجرا بود؛ قطعنامه‌ای که ایران آن را مطرح کرد و ۳۱ کشور هم رای موافق دادند و همین رویه باعث شد گزارشگری در خصوص حقوق بشر و تحریم‌ها 
تعیین شود.
 درواقع، با تلاش گروه عدم تعهد که در آن زمان، ایران ریاستش را بر عهده داشت، چنین جایگاهی رتبه بین‌المللی گرفت؛ هرچند این کار آسان نبود و همان موقع هم با مخالفت گسترده کشورهای غربی که خودشان واضعان تحریم بودند روبه‌رو شد اما ایران مصمم بود آثار تخریبی تحریم‌ها بر زندگی روزمره مردم را به تصویر بکشد و پنجره تغییری هرچند اندک در ساختار بین‌المللی علیه این ظلم روزمره باز کند. حتی غریب‌آبادی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه‌قضاییه هم به این نکته اشاره کرد که ماموریت گزارشگر ویژه، بررسی تحریم‌هاست اما کشورهای غربی و آمریکا هر سال به قطعنامه تمدید ماموریت این گزارشگر، رای مخالفت می‌دهند، چون خودشان را در مقام پاسخگویی به جامعه بین‌المللی و کشورهای تحت تحریم نمی‌بینند. 

روایت‌های غم‌انگیز از تحریم 
اما ماموریت ویژه گزارشگران چیست؟ کار آنها یا کشوری است یا موضوعی. به طور مثال، جاوید رحمان، یک انگلیسی پاکستانی‌الاصل و از گزارشگران تحمیل شده به شورای حقوق بشر توسط غربی‌ها بود تا مثلا درباره وضعیت حقوق بشر در ایران فعالیت کند اما در حالت دوم، گزارشگران، موضوعی‌محور هستند به طور مثال گزارشگر ویژه آثار منفی اقدامات قهرآمیز یکجانبه بر بهره‌مندی حقوق بشر هستند که از سال 2020 نماینده آن آلنا دوهان بوده و در این دوسال به کشورهای ونزوئلا، قطر و زیمبابوه هم رفته است. 
اما داستان حضور او در ایران خواندنی است. آلنا دوهان روز پنجشنبه و در پایان سفر ۱۲روزه به کشورمان بیانیه‌ای منتشر و در آن اعلام کرد مجموعه پیچیده تحریم‌های یکجانبه علیه ایران،  بر زندگی مردم، به‌ویژه آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه، تأثیر منفی گذاشته است. نقطه اوج بیانیه او هم مربوط به بیماران مبتلا به بیماری‌های خاص و افراد دارای معلولیت بود که گفت از آنها درباره مشکلاتی که در دسترسی به داروها و تجهیزات کمکی مورد نیاز خود داشته‌اند، روایت‌های غم‌انگیزی شنیده است. مشکلات عدیده ناشی از تحریم باعث شد او تاکید کند کشورهای تحریم‌کننده باید درباره تحریم‌ها پاسخگو باشند؛ موضوعی که برای غربی‌ها، سنگین تمام شد.  البته گزارشگر ویژه سازمان ملل در نشست خبری خود هم به دولت آمریکا توصیه کرده بود به وضعیت اضطراری و تحریم‌ها علیه ایران پایان دهد و گفته بود، آمریکا تحریم‌های بزرگ مالی و بانکی را علیه ایران اعمال کرده و تمام تحریم‌های ثانویه هم بعد از خروج آمریکا از برجام، دوباره بازگشته است. دوهان این را هم گفته بود که تحریم‌ها تاثیر بیشتری روی خانواده‌های کم درآمد و سالمندان داشته است.

نهادهای جعلی مدنی علیه مردم 
اما فضای پیرامونی و خارجی که در زمان اقامت و بعد از سفر این خانم گزارشگر به تهران شکل گرفت، داستان عجیبی داشت و برخی فعالان به اصطلاح مدنی -که همیشه از حضور نداشتن گزارشگر حقوق بشر در ایران انتقاد می‌کردند- این بار وقتی دیدند روایت نماینده سازمان ملل به نفع مردم ایران است، سعی کردند مواضع او را به چالش بکشند. حتی خود خانم دوهان گفته بود، قبل از این‌که به ایران سفر کنم جریانی علیه سفر من شکل گرفت و خواستند برای سفرم پیش‌شرط مطرح کنم.
در همین داخل کشورمان هم برخی چهره‌ها از این خانم با عنوان «فساد گزارشگر سازمان ملل» نام بردند، آن هم در حالی که او فقط در مساله اثر تحریم بر مردم و ضایع شدن حقوق‌شان صحبت کرد و تاکید داشت تحریم‌ها غیرقانونی است.
میان جریان ضدانقلاب و رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور هم خانم دوهان درحالی متهم به دریافت رشوه و همسویی با دولت روسیه شد که خوب است این جریان رسانه‌ای به این سوال پاسخ بدهد که آیا بودجه یک سازمان بین‌المللی که گزارشگر خود را به ایران فرستاده، روسیه تامین می‌کند یا غرب و آمریکا که حالا اسپانسر او را، دولت پوتین می‌دانند.‌ نکته مهم‌تر این‌که در نظم نوین جهانی، نهادها و سازمان‌های بین‌المللی به نوعی با سیاست‌های سلطه‌طلبانه آمریکا و غرب زاویه پیدا کرده‌اند که این یک تحول بزرگ در روند جهانی شدن است و همزمان که سازمان‌های بین‌المللی از موضع ارباب - رعیتی خارج می‌شوند،‌ بودجه آنها هم به همان تناسب در حال محدود شدن است. بنابراین هر موضوعی که برخلاف سیاست‌های سلطه‌طلبانه این جریان و به نفع ملت‌ها باشد، مورد هجمه قرار می‌گیرد. 

شاه‌کلید خنثی‌سازی تحریم‌ها
به هرحال سفر اخیر دوهان، متفاوت از سفرهای قبلی مهندسی شده توسط غربی‌ها به ایران بود که تلاش داشتند صرفا گزارشگرهای ویژه حقوق بشری را به ایران بفرستند و از آن بهره‌برداری خاص کنند. این سفر از جهتی رویکرد موردنظر غرب را که مدعی بودند تحریم‌ها صرفا متوجه ساختار و حکومت بوده و تاثیر روی مردم نداشته، نقض کرد و اظهارات بی‌طرفانه نماینده سازمان ملل نشان داد، تحریم‌ها چگونه بر بدنه اجتماعی اثر گذاشته و برای مردم، مشکلات عدیده‌ای را در زمینه‌های اقتصادی،‌ معیشتی و دارویی ایجاد کرده است. 
در این جایگاه، قطعا این سفر یک فرصت جدید برای ایران است که نتیجه باید در دیپلماسی رسانه مورد توجه ویژه قرار بگیرد و حالا که قرار است مظلومیت مردم به خاطر سازوکار بی‌رحم تحریم‌ها،‌ جهانی شود توانایی دستگاه دیپلماسی برای جریان‌سازی دقیق در این مساله بسیار مهم است. برای اثرگذاری بهتر در این فضا به نفع مردم، یکی از پیشنهادها این است که اولا جزئیات سفر دوهان به ایران در مشاهدات میدانی او به صورت علنی مطرح شود و ثانیا فقط به موضعگیری کوتاه و برگزاری نشست خبری اکتفا نشود و موضع ایران در این زمینه فرآیندی باشد. به قول رسانه‌ای‌ها، عمر یک خبر کوتاه است و دچار میرایی می‌شود، پس طبیعی است صرف نشست خبری نتواند عمق و گستره اثرات مخرب تحریم‌ها که سال‌ها علیه کشورمان در جریان بوده و از سال ۲۰۱۷ به این طرف به شدیدترین سطح هم رسیده به‌خوبی نشان دهد؛‌ بنابراین یکی از شاه‌کلیدهای خنثی‌سازی تحریم‌ها،‌ همین روایتگری مظلومیت مردم به دلیل تحریم‌ها در سطح جهانی است. 

امین صبحی  - دبیر گروه سیاسی