چطور یک شبکه می‌تواند بینندگان ثابت داشته باشد؟
چالش رقابت در جذب مخاطب
حسین سلطان‌محمدی، منتقد فرهنگی است که سال‌ها در مطبوعات و رسانه‌های ديگر، دغدغه‌های فرهنگی و هنری خود را با نقد آثار سینمایی و تلویزیونی پی گرفته است. این منتقد، سابقه قلم‌زدن در روزنامه جام‌جم را هم دارد و مخاطبان تا حدی با دیدگاه‌های او در زمینه‌های مختلف ازجمله نقد برنامه‌ها و سریال‌های تلویزیونی آشنا هستند. سلطان‌محمدی در نوشتار پیش‌رو با نگاهی به اصول پویایی شبکه‌های تلویزیونی برای جذب هرچه بیشتر مخاطبان و همچنین حفظ بیننده را مورد بررسی قرار داده است.
هماهنگی در پخش
در ساختار شبکه‌های تلویزیونی، چند اصل برای پویایی و ماندگاری بیشتر رعایت می‌شود تا مخاطب بیشتر و ثابت برای شبکه جذب شود. حجم مخاطب جذب شده به نوع برنامه‌سازی و چینش برنامه‌ها در ساعات مختلف بر‌می‌گردد و همین باعث می‌شود که مخاطب با تنظیم زمان و برنامه خود، بهره بیشتری ببرد و در نقطه مقابل، شبکه نیز با جذب برنامه‌سازان و همچنین جذب آگهی‌های تجاری بیشتر، از لحاظ مالی منتفع شود.
همه این بیشتر و بیشترهایی که نوشته شد، شروط اولیه و بنیانی‌ای دارد. ابتدا باید امکان برنامه‌ریزی برای مخاطب را در استفاده از برنامه‌ها ایجاد کرد. مخاطب باید بتواند فعالیت‌های خود را با برنامه‌های مورد علاقه‌اش، هماهنگ کند و اگر این نظم از سوی شبکه در تعامل با مخاطب رعایت نشود، آشفتگی ذهنی ایجاد می‌کند.
من به‌عنوان یک مخاطب می‌دانم که بازی‌های دو تیم فوتبال باشگاهی قرمز و آبی، در شبکه 3 پخش می‌شود و سایر بازی‌ها در شبکه‌های ورزش و شما. می‌دانم بازی‌های ملی بعضی رشته‌ها مانند والیبال یا کشتی ممکن است از شبکه 3 پخش شود اما این را هم می‌دانم که تنها عنصر مورد اختلال زمانی قرار گرفته معمولا مجموعه نمایشی اصلی این شبکه است که در کشاکش بازی‌ها، دچار جا‌به‌جایی می‌شود اما برایم پذیرفته نیست که به انتظار برنامه‌هایی چون عصر جدید یا زوجی نو و مانند آن در ساعت بعد از پخش اخبار شبانگاهی باشم اما اولویت شبکه به موضوع دیگری برگردد.
عصر جدید زمان بلندتری دارد و هر اندازه پخش آن با تاخیر همراه شود، به نیمه‌های شب می‌رسیم و از آن سو، باید نگران استراحت شبانه و بیدار شدن صبح روز بعد برای رفتن به سر کار یا درس و مانند آن بود. یا برنامه ورزشی بیش از اندازه طول کشیده و باعث شده مثلا برنامه زوجی نو، با قطع بعضی قسمت‌ها، با تاخیر روی آنتن برود چون در معرض تهدید فرا رسیدن زمان پخش بازی اروپایی قرار دارد. گفتم بازی اروپایی، تا نوعی زمان‌بندی را یادآور شویم. وقتی این زمان‌بندی‌های قابل تغییر و پازل‌های جدید پخش برنامه، تداوم یابد، قطعا از جدیت مخاطب در پیگیری برنامه‌ها، می‌کاهد.
رقابت شبکه‌ها
نکته دیگر در رقابت با شبکه‌های دیگر است. وقتی می‌بینیم که در ساختار جدید مدیریت سازمان صداوسیما، بعضی بخش‌های خبری اصلی به‌صورت یکسان از دو شبکه اصلی پخش می‌شود و پخش اخبار شبکه‌های 2 و 5 دچار دگرگونی می‌شود، یعنی نوعی وحدت رویه را شاهدیم که امکان هدررفت نیرو و توزیع مخاطب در دسته‌های کوچک‌تر را به حداقل می‌رساند.
یادمان نرود که ساختار سازمان صداوسیما در ایران، بدون رقیب از بخش خصوصی است و برای همین الگوی رقابتی شبکه‌های سایر کشورها، برای ما محلی از اعراب ندارد. حالا که چنین هستیم، تدارک برنامه‌های سیاسی جذاب و تلاش برای الگوگیری از برنامه‌های موفق بین‌المللی، چرا در شبکه‌های مرسوم خود مانند شبکه خبر یا افق انجام نشود. شبکه سه نیز با برنامه زنده سیاسی می‌کوشد همان الگو را در رویدادهای بین‌المللی به‌کار گیرد و ناگهان در میان مجموعه‌ای از برنامه‌های جذاب جوانانه و خانوادگی، از سیاست خارجی می‌گوید و مهمان بین‌المللی به‌عنوان ارتباط زنده یا ارتباط خبرنگار از محل رویدادی چون وقایع امروز اوکراین را تدارک می‌بیند.
این هنر برنامه‌سازی را نشان می‌دهد اما در تدبیر جدید خبر در سازمان، این تک برنامه در شبکه 3، به نوعی توی ذوق می‌زند که چرا در این شبکه؟ و عجیب است که در شبی مانند مرحله آخر مسابقات والیبال باشگاه‌های آسیا، تداوم پخش مراسم اهدای مدال‌ها که می‌شد به شبکه ورزش ارجاع شود، موجب می‌شود که زمان این برنامه سیاسی زنده به جلو برود و با رسیدن به پخش اخبار شبانگاهی، ناگهان تداوم آن بعد از اخبار به نمایش گذارده می‌شود.
دو ارتباط زنده با اوکراین و کالیفرنیا داریم. قطعا مهمان کالیفرنیایی، باید آموخته از رفتار زمان‌بندی شده شبکه‌های آمریکایی چون فاکس‌نیوز و سی‌ان‌ان و مانند آن باشد و این گونه تأخیر، نباید از جانب ما رخ دهد. حتی در ارتباط با اوکراین، گزارشگر در حال صحبت است که گویا به مجری گفته می‌شود گفتار او را قطع کند و در تداخل دو صدای در حال پخش، ارتباط اوکراین قطع می‌شود. با این تجربه رخ داده جدید، پرسش دوباره مطرح می‌شود که چرا چنین برنامه پویایی در این شبکه و چرا درگیر در اولویت پخش رویدادهای ورزشی اصلی، باید باشد؟ بعد از آن هم دیدیم که برنامه زوجی نو، دچار کاهش قسمت‌های معمول شد.
هر اندازه این زمان‌بندی و تناسب برنامه‌سازی با مخاطب رعایت شود، می‌توان گفت بیشترین بهره‌مندی از توان شبکه تلویزیونی رخ داده است.
در ساختار شبکه‌های تلویزیونی، چند اصل برای پویایی و ماندگاری بیشتر رعایت می‌شود تا مخاطب بیشتر و ثابت برای شبکه جذب شود. حجم مخاطب جذب شده به نوع برنامه‌سازی و چینش برنامه‌ها در ساعات مختلف بر‌می‌گردد و همین باعث می‌شود که مخاطب با تنظیم زمان و برنامه خود، بهره بیشتری ببرد و در نقطه مقابل، شبکه نیز با جذب برنامه‌سازان و همچنین جذب آگهی‌های تجاری بیشتر، از لحاظ مالی منتفع شود.
همه این بیشتر و بیشترهایی که نوشته شد، شروط اولیه و بنیانی‌ای دارد. ابتدا باید امکان برنامه‌ریزی برای مخاطب را در استفاده از برنامه‌ها ایجاد کرد. مخاطب باید بتواند فعالیت‌های خود را با برنامه‌های مورد علاقه‌اش، هماهنگ کند و اگر این نظم از سوی شبکه در تعامل با مخاطب رعایت نشود، آشفتگی ذهنی ایجاد می‌کند.
من به‌عنوان یک مخاطب می‌دانم که بازی‌های دو تیم فوتبال باشگاهی قرمز و آبی، در شبکه 3 پخش می‌شود و سایر بازی‌ها در شبکه‌های ورزش و شما. می‌دانم بازی‌های ملی بعضی رشته‌ها مانند والیبال یا کشتی ممکن است از شبکه 3 پخش شود اما این را هم می‌دانم که تنها عنصر مورد اختلال زمانی قرار گرفته معمولا مجموعه نمایشی اصلی این شبکه است که در کشاکش بازی‌ها، دچار جا‌به‌جایی می‌شود اما برایم پذیرفته نیست که به انتظار برنامه‌هایی چون عصر جدید یا زوجی نو و مانند آن در ساعت بعد از پخش اخبار شبانگاهی باشم اما اولویت شبکه به موضوع دیگری برگردد.
عصر جدید زمان بلندتری دارد و هر اندازه پخش آن با تاخیر همراه شود، به نیمه‌های شب می‌رسیم و از آن سو، باید نگران استراحت شبانه و بیدار شدن صبح روز بعد برای رفتن به سر کار یا درس و مانند آن بود. یا برنامه ورزشی بیش از اندازه طول کشیده و باعث شده مثلا برنامه زوجی نو، با قطع بعضی قسمت‌ها، با تاخیر روی آنتن برود چون در معرض تهدید فرا رسیدن زمان پخش بازی اروپایی قرار دارد. گفتم بازی اروپایی، تا نوعی زمان‌بندی را یادآور شویم. وقتی این زمان‌بندی‌های قابل تغییر و پازل‌های جدید پخش برنامه، تداوم یابد، قطعا از جدیت مخاطب در پیگیری برنامه‌ها، می‌کاهد.
رقابت شبکه‌ها
نکته دیگر در رقابت با شبکه‌های دیگر است. وقتی می‌بینیم که در ساختار جدید مدیریت سازمان صداوسیما، بعضی بخش‌های خبری اصلی به‌صورت یکسان از دو شبکه اصلی پخش می‌شود و پخش اخبار شبکه‌های 2 و 5 دچار دگرگونی می‌شود، یعنی نوعی وحدت رویه را شاهدیم که امکان هدررفت نیرو و توزیع مخاطب در دسته‌های کوچک‌تر را به حداقل می‌رساند.
یادمان نرود که ساختار سازمان صداوسیما در ایران، بدون رقیب از بخش خصوصی است و برای همین الگوی رقابتی شبکه‌های سایر کشورها، برای ما محلی از اعراب ندارد. حالا که چنین هستیم، تدارک برنامه‌های سیاسی جذاب و تلاش برای الگوگیری از برنامه‌های موفق بین‌المللی، چرا در شبکه‌های مرسوم خود مانند شبکه خبر یا افق انجام نشود. شبکه سه نیز با برنامه زنده سیاسی می‌کوشد همان الگو را در رویدادهای بین‌المللی به‌کار گیرد و ناگهان در میان مجموعه‌ای از برنامه‌های جذاب جوانانه و خانوادگی، از سیاست خارجی می‌گوید و مهمان بین‌المللی به‌عنوان ارتباط زنده یا ارتباط خبرنگار از محل رویدادی چون وقایع امروز اوکراین را تدارک می‌بیند.
این هنر برنامه‌سازی را نشان می‌دهد اما در تدبیر جدید خبر در سازمان، این تک برنامه در شبکه 3، به نوعی توی ذوق می‌زند که چرا در این شبکه؟ و عجیب است که در شبی مانند مرحله آخر مسابقات والیبال باشگاه‌های آسیا، تداوم پخش مراسم اهدای مدال‌ها که می‌شد به شبکه ورزش ارجاع شود، موجب می‌شود که زمان این برنامه سیاسی زنده به جلو برود و با رسیدن به پخش اخبار شبانگاهی، ناگهان تداوم آن بعد از اخبار به نمایش گذارده می‌شود.
دو ارتباط زنده با اوکراین و کالیفرنیا داریم. قطعا مهمان کالیفرنیایی، باید آموخته از رفتار زمان‌بندی شده شبکه‌های آمریکایی چون فاکس‌نیوز و سی‌ان‌ان و مانند آن باشد و این گونه تأخیر، نباید از جانب ما رخ دهد. حتی در ارتباط با اوکراین، گزارشگر در حال صحبت است که گویا به مجری گفته می‌شود گفتار او را قطع کند و در تداخل دو صدای در حال پخش، ارتباط اوکراین قطع می‌شود. با این تجربه رخ داده جدید، پرسش دوباره مطرح می‌شود که چرا چنین برنامه پویایی در این شبکه و چرا درگیر در اولویت پخش رویدادهای ورزشی اصلی، باید باشد؟ بعد از آن هم دیدیم که برنامه زوجی نو، دچار کاهش قسمت‌های معمول شد.
هر اندازه این زمان‌بندی و تناسب برنامه‌سازی با مخاطب رعایت شود، می‌توان گفت بیشترین بهره‌مندی از توان شبکه تلویزیونی رخ داده است.
ضمیمه نوجوانه
