صرفنظراز اطلاعات پایه تاریخی که در سطح مدرسه تدریس می‌شود و جزو اطلاعات عمومی افراد جامعه به حساب می‌آید، بسیاری از مخاطبان رسانه‌‌های نمایشی از جمله انبوه بینندگان تلویزیونی، ترجیح می‌دهند ارتقای سطح دانش تاریخی‌شان از طریق تماشای سریال‌های تاریخی اتفاق بیفتد. به قول معروف هم فال است و هم تماشا و هر دو هدف جذابیت و سرگرمی و افزایش سواد تاریخی را توأمان در خود دارد. این ایده‌ قابل قبول به نظر می‌رسد اما مشکل اینجاست که آثار نمایشی تاریخی هر اندازه هم که خود را مقید به تاریخ و جزئیاتش بدانند، از آنجا که به هر حال زیر چتر مقوله «نمایش» جای می‌گیرند، درصدی از تغییرات و افزوده‌های احتمالی تحت عنوان «دراماتیزه یا نمایشی شدن» را در بطن خود دارند. همین موضوع این آثار را از یک روایت صرف و دقیق تاریخی دور کرده و برای مخاطبان جدی ‌تر مقوله تاریخ، کم کشش می‌کند. این درست همان جایی است که ساخت برنامه‌هایی نظیر همین برنامه خوب و مفید «جادوی تاریخ» اهمیت پیدا می‌کند، برنامه‌ای از رسته برنامه‌هایی که نه مانند مجموعه‌های نمایشی بنا به الزام «افزودن قابلیت‌های نمایشی» از اصل تاریخ فاصله می‌گیرند و نه همچون میزگردهای تخصصی مقوله تاریخ آنچنان جدی و مبتنی بر بحث‌های آکادمیک و علمی هستند که به جز برای معدود بینندگان متخصص این حوزه، برای عموم دیگر مخاطبان تلویزیونی، آنچنان قابل استفاده نباشند.
برنامه جادوی تاریخ که نامش، عنوان یکی از برنامه‌های قدیمی و نوستالژیک رادیو یعنی برنامه صبحگاهی «تقویم تاریخ» را به ذهن تداعی می‌کند و البته به جز شباهت عنوان، از موسیقی خاطره انگیز این برنامه هم در متن خود استفاده می‌کند، برنامه‌ای است که ساخت اولین سری آن از حدود پنج سال قبل یعنی سال 1396 و در قالب یک برنامه 26 قسمتی آغاز شد. این برنامه البته به همان فصل محدود نشد و ظرف ماه‌های اخیر شاهد پخش فصل تازه آن از آنتن شبکه چهار سیما هستیم که البته گروه سازنده متفاوتی مأموریت ساخت آن را بر عهده گرفته‌اند. ساختار این برنامه به گونه‌ای است که میان جدیت آکادمیک و اتکاء به منابع علمی مورد استفاده در برنامه‌های تخصصی و کشش دراماتیک مبتنی بر الزامات سریال‌سازی و جذب عامه بینندگان، تعادلی مخاطب‌پسند و مقبول ایجاد کرده‌است. بیننده این برنامه هم از طریق پلاتوهای موجز و حساب شده مجری، آیتم‌های جذاب انیمیشن و دیگر مواد تصویری به کار گرفته شده در ساخت برنامه، در جریان اصل بازه تاریخی مورد نظر یا شخصیت تاریخی مورد اشاره هر اپیزود که برخلاف سریال‌های نمایشی، دستکاری‌های اجتناب‌ناپدیر دراماتیک در آنها اعمال نشده، قرار می‌گیرد و هم درگیر مباحث سنگین علمی و دانشگاهی آن‌گونه که ویژگی کنفرانس‌های تخصصی دانشگاهی است، نمی‌شود و این امتیاز کمی نیست. به کارگیری آیتم‌های دیدنی انیمیشن که در قیاس با دیگر مصالح تصویری، دقایق بیشتری از حجم برنامه را به خود اختصاص داده‌اند، ایده خوبی بوده که به افزایش جذابیت و دلنشینی برنامه انجامیده‌است. بر نگارنده معلوم نیست این قطعات انیمیشن توسط انیماتورهای ایرانی و مختص این برنامه ساخته شده‌اند یا از آیتم‌های خارجی برداشت شده‌‌‌اند که اگر هم این‌طور باشد، خلاقیت به کار رفته در انتخاب و چینش آنها قابل تحسین است. ظرف دوره پنج ماهه اخیر، که فصل جدید برنامه در حال پخش است، موقعیت‌ها و شخصیت‌های تاریخی جذابی که شاید سوال ذهنی هر کدام از مخاطبان باشند که هنوز فرصت مناسبی برای رسیدن به پاسخ آنها فراهم نشده، در این برنامه مورد نظر قرار گرفته‌اند؛ از ریشه‌های مافیا در سیسیل ایتالیا گرفته تا شواهد تاریخی جنگ تروا، سینمای صامت تا هملت و شکسپیر و تسلا که نوابغ تاریخی علوم نمایشی و تجربی بوده‌اند. 
سخن آخر این‌که جادوی تاریخ از آن دست برنامه‌های مفید چه به لحاظ محتوایی و چه از منظر اصول برنامه‌سازی تلویزیونی است که تلویزیون ما بیشتر از این به آنها احتیاج دارد. 

مازیار معاونی - منتقد تلویزیون