گشودن درهای زندان سیا در لیتوانی

اخیرا لیتوانی ۱۶سال پس از انتشار گزارش واشنگتن‌پست درباره زندان مخفی آمریکا در این کشور، درهای این مرکز نگهداری زندانیان سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سیا را در حومه ویلنیوس گشود. وزارت دادگستری لیتوانی هم تایید کرد بر اساس حکم دادگاه این کشور به زین‌العابدین محمود حسین، معروف به ابوزبیده که در این زندان نگهداری و تحت شکنجه قرار گرفته، غرامت پرداخت کرده است.
ابو زبیده پس از حملات 11سپتامبر۲۰۰۱ در آمریکا به دلیل همکاری با القاعده بازداشت شده بود. این وزارتخانه اعلام کرد ۱۰۰هزار یورو به حساب عربستانی برادر ابوزبیده و ۳۰هزار یورو به حساب وکیل هلندی او واریز کرده است. این فلسطینی عربستانی‌الاصل که در زندان گوانتانامو زندانی است در دادگاه حقوق بشر اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۸ پیروز شد. بر اساس حکم دادگاه حقوق بشر اروپا، مقام‌های لیتوانی به سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا اجازه داده بودند ابوزبیده را در زندانی مخفی به‌صورت خودسرانه نگهداری و شکنجه کنند. دادگاه اروپا همچنین به مقام‌های لیتوانی دستور داد در مورد زمان حضور ابوزبیده در ویلنیوس تحقیق کنند.
لیتوانی تاکنون در مورد این‌که زندان مخفی در حومه ویلنیوس، همان زندانی است که در گزارش سال ۲۰۱۴ سنای آمریکا در مورد شبکه مخفی سازمان سیا به آن اشاره شده، سخنی نگفته است. سازمان سیا بر این نظر است که دادگاه استراسبورگ رأی خود را بر اساس شواهد غیرواقعی استوار کرده، زیرا این سازمان از این محل فقط به عنوان یک مرکز پشتیبانی اطلاعاتی استفاده کرده است.
با این حال دادگاه حقوق بشر اتحادیه اروپا در حال رسیدگی به پرونده دیگری در خصوص این مکان است که توسط مصطفی الحوساوی، تبعه عربستان گشوده شده است. او می‌گوید در این مکان زندانی بوده است.



ماجرا چگونه افشا شد؟

پارلمان لیتوانی در سال ۲۰۰۹ تحت فشار دالیا گریباوسکایت، رئیس جمهور منتخب این کشور به نتیجه رسید که این سایت یکی از مراکز وابسته به سازمان سیاست که به «سایت‌های سیاه» مشهور هستند. براساس گزارش پارلمان لیتوانی، این کشور نمی‌توانسته این مکان متعلق به سازمان سیا را در لیتوانی کنترل کند. همچنین این گزارش تأیید کرده پروازهای مرتبط با سازمان سیا از بازرسی‌های مرزی معاف بوده‌اند. از همین رو پارلمان لیتوانی نتوانسته حضور زندانی در این مکان را اثبات کند.
این مکان ۹۶۸ متر مربعی دارای درهای زرهی و برخی تجهیزات ساخت آمریکاست. این مکان در حال حاضر برای مزایده فروش آماده می‌شود. ای‌بی‌سی نیوز در گزارشی اختصاصی در سال ۲۰۰۹ خبر داد این مکان در مارس ۲۰۰۴، یعنی پیش از پیوستن لیتوانی به ناتو، توسط شرکت CIA Elite LLC خریداری شده بود که در آمریکا و پاناما ثبت شده است. برخی رسانه‌های آمریکایی خبر داده‌اند این زندان در سپتامبر ۲۰۰۴ مانند دیگر زندان‌های مخفی در لهستان و رومانی افتتاح شده است. بر اساس گزارش‌های منتشر شده، حداکثر هشت زندانی به مدت یک سال پیش از بسته شدن این زندان مخفی در لیتوانی در سال ۲۰۰۵ در سلول‌های پیش ساخته شده زندانی بوده‌اند.




پرواز اشباح

زندان‌های مخفی سازمان سیا نه تنها در لهستان، لیتوانی و رومانی، بلکه در بسیاری از کشورهای اروپایی نیز وجود دارند. در سال 2005 دیک مارتی، عضو پارلمان سوئیس در گزارشی به شورای عالی اروپا، افشا کرد 14کشور اروپایی فعالانه با سازمان جاسوسی سیا همکاری داشته و به این سازمان اجازه داده‌اند در خاک این کشورها زندان‌های مخفی برای نگهداری متهمان به اقدامات تروریستی برپا کنند.
در این گزارش، شواهد متقنی ارائه شد که نشان می‌داد سیا در لهستان و رومانی زندان‌های مخفی دارد. دولت‌های لهستان و رومانی بارها این اتهام را رد کرده‌اند، اما اجازه بازرسی از مکان‌های ادعایی (همان شکنجه‌گاه‌های سازمان سیا) را نداده‌اند. گزارش دیک مارتی به‌صراحت بیان می‌کند علاوه بر لهستان و رومانی بسیاری دیگر از کشورهای اروپایی هم فعالانه در این اقدام خلاف قانون و غیرانسانی سیا همکاری دارند. اسپانیا، ترکیه، انگلیس، آلمان و قبرس از جمله کشورهایی هستند که زندان‌های مخوف سیا را دایر کرده‌اند. آمریکا در طرحی به‌عنوان استرداد به کشورهای ثالث مظنونان به آنچه تروریسم می‌خواند را به برخی کشورهای خارجی منتقل می‌کرد و در این کشورها زندان‌های مخفی برای این مظنونان راه می‌انداخت تا به راحتی و خارج از هرگونه کنترل قانونی بدترین رفتارها را با این زندانیان اعمال کند. این برنامه رسوایی دیگری را در پرونده اعمال جنایتکارانه آمریکا رقم زد و از آنجا که مخفیانه صورت می‌گرفته از آن به عنوان پرواز اشباح نام برده شد.




تعداد زندانیان سیا در خاک اروپا

سوال دیگری که به ذهن متبادر می‌شود، به تعداد زندانیان سازمان سیا در خاک اروپا باز می‌گردد. تخمین زده می‌شود هزاران نفر در این مکان‌های مخفی حضور داشته باشند. حدود 15سال قبل و در بحبوحه افشاگری‌های اولیه درخصوص وجود زندان‌های سازمان سیا در خاک اروپا، روزنامه کریستین ساینس مانیتور با بیان این مطلب در تحلیلی درباره رسوایی پروازهای مخفیانه هواپیماهای وابسته به سازمان جاسوسی آمریکا در کشورهای اروپایی نوشت: پس از بحث بین‌المللی در مورد مبارزه با تروریسم که توسط آمریکا هدایت می‌شد، تحقیقات یک دیپلمات اروپایی نشان داد سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا موسوم به سیا، حدود 1000پرواز مخفیانه را پس از حملات 11سپتامبر و از طریق اروپا انجام داده است. این روزنامه به اقدامات غیرقانونی سیا در بازداشت افراد و انتقال آنها بدون اثبات اتهامات مورد نظر به گوانتانامو اشاره کرد و نوشت: در پی آن یک کمیته داخلی در آمریکا درباره جزئیات این اقدام اعلام کرد سیا مظنونان را از سطح خیابان‌ها ربوده و آنها را به کشورهای دیگر منتقل یا در زندان گونتانامو بازداشت کرده است.
این گزارش‌ها همچنین نشان داد حداقل چند دولت اروپایی از این پروازها و انتقال مظنونان تروریستی اطلاع داشته‌اند و با آنها همکاری نیز کرده‌اند. پروازهای مخفی سیا سبب بی‌اعتمادی اروپایی‌ها به آمریکا شده است. با این حال تخمین زده می‌شود حتی طی سال‌ها و ماه‌های اخیر نیز پروازهای مخفیانه آمریکا( پروازهایی که حامل متهمان مدنظر سازمان سیا هستند) به کشورهای اروپایی ادامه داشته است. به نظر می‌رسد اگر اسرار این بازداشتگاه‌ها افشا شود، پرده از مرگ صدها نفر و شکنجه غیرانسانی هزاران نفر دیگر از متهمان برداشته خواهد شد.




سکوت پارلمان اروپا

در این میان، نهادهای ظاهرا حقوق بشری در غرب و پارلمان اروپا کمترین اقدامی در راستای تحقیق و تفحص از زندان‌های سازمان سیا در خاک کشورهای خود صورت نداده و برعکس با سکوت خود زمینه را جهت استمرار شکنجه‌گری رسمی آمریکا صورت داده‌اند.
اوج رسوایی دولت‌های اروپایی به سال 2006 میلادی، در دوران ریاست‌جمهوری جورج واکر بوش مربوط می‌شد. به‌دنبال اذعان جورج بوش، رئیس‌جمهور وقت آمریکا به وجود زندان‌های مخفی سازمان سیا در اروپا و این که مظنونین شبکه القاعده در آنها نگهداری می‌شده‌اند، نمایندگان پارلمان اروپا از دولت‌های عضو این اتحادیه خواستند تا ارتباط خود را با این گونه زندان‌ها روشن کنند. در همین حال، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ مدعی شد که با 14مظنونی که پیش از این در این زندان‌ها نگهداری می‌شده‌اند در بازداشتگاه نظامی آمریکا در گوانتانامو ملاقات خواهد کرد.
جورج بوش در جریان یکی از نطق‌های خود برای انتخابات میاندوره‌ای این کشور گفت که چنین زندان‌هایی وجود داشته و ۱۴نفر از مظنونین فعالیت‌های تروریستی از این زندان‌های مخفی به بازداشتگاه خلیج گوانتانامو در کوبا منتقل شده‌اند. یک کمیته موقت پارلمان اروپا در آن زمان ظاهرا مامور بوده‌است در مورد صحت و سقم گزارش‌هایی که گفته بودند سازمان سیا در کشورهای اروپایی برای نگهداری از مظنونین اقدامات تروریستی بازداشتگاه‌های مخفی برپا کرده و با پروازهایی ویژه آنها را به این مکان‌ها منتقل کرده است، تحقیق کند. اما اکنون مشخص شده‌است که ادعای صلیب سرخ، پارلمان اروپا و دیگر نهادهایی که مدعی کشف حقیقت درخصوص زندان‌های سازمان سیا بودند، نوعی ظاهرسازی وقیحانه برای کنترل خشم افکار عمومی جهان بوده‌است.




شکنجه‌گاه سیا در لهستان

در سال 2012 میلادی، پس از اعتراف یکی از مقامات عالی‌رتبه لهستانی به وجود یکی از زندان‌های مخفی سیا در شرق اروپا، از یکی دیگر از سایت‌های سیاه سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا پرده برداشته شد. ژبیگنیو سیمیاتکوسکی، رئیس سابق سرویس اطلاعات لهستان به نقش داشتن در ایجاد زندان مخفی سازمان سیا در مکانی دور دست در لهستان متهم است. به نوشته راشا تودی، زندانیان خارجی در بازداشتگاه به جرم فعالیت‌های تروریستی علیه دولت آمریکا مورد شکنجه قرار می‌گیرند.
سیمیاتکوسکی از اظهارنظر در این باره امتناع ورزید و دلیل آن را قوانین محرمانه لهستان توصیف کرد اما در عین حال تاسیس چنین زندانی را در کشورش تکذیب نکرد. گفته می‌شود که از دسامبر 2002 تا پاییز 2003 یک بازداشتگاه مخفیانه برای مظنونین فعالیت‌های تروریستی در روستایی دورافتاده در لهستان تاسیس شده‌است. همچنین دو فرد بازداشت شده در زندان گوانتانامو اعتراف کردند که در زندان مخفی سیا در لهستان زندانی شده بودند و دادستان‌های لهستانی نیز از محاکمه این دو نفر و زندانی شدن آنها خبر داده‌اند.




گوانتانامو هنوز باز است

نکته دیگری که نمی‌توان به‌سادگی از کنار آن گذشت، مربوط به استمرار فعالیت زندان گوانتاناموست! بارک اوباما، رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده آمریکا دستور داده بود سال ۲۰۰۹ این زندان مسدود شود اما در جریان ریاست‌جمهوری خود موفق نشد که این کار را انجام دهد.
رئیس‌جمهور سابق آمریکا، دونالد ترامپ می‌خواست که این تاسیسات را حفظ کند اما جو بایدن در جریان رقابت‌های انتخاباتی وعده کرد پیش از پایان دوره ریاست‌جمهوری خود این بازداشتگاه را خواهد بست. جو بایدن با مقاومت شدید اعضای کنگره ایالات متحده آمریکا روبه‌روست. بر بنیاد قانون، حکومت فدرال ایالات متحده آمریکا از انتقال زندانیان گوانتانامو به محبس‌های سرزمین اصلی این کشور منع شده‌است.ماه دسامبر سال گذشته، قانونگذاران به‌طور خاص مقرراتی را در لایحه هزینه‌های دفاعی اضافه کردند تا بر بنیاد آن، استفاده از بودجه برای انتقال زندانیان گوانتانامو به بازداشتگاه‌های برخی کشورهای خارجی یا به ایالات متحده ممنوع شود.
جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده در یک اعلامیه خبری نوشت: موضع دیرینه [کاخ سفید] این است که این مقررات توانایی قوه مجریه را برای تعیین زمان و مکان محاکمه زندانیان گوانتانامو و مکان فرستادن آنها پس از آزادی مختل می‌کند.اما به‌رغم موضعگیری‌های دولت بایدن در مخالفت با استمرار فعالیت زندان گوانتانامو، اخیرا رئیس‌جمهور آمریکا با اعزام سه متهم به این زندان موافقت کرده است.




شکنجه‌گاهی که تعطیل نمی‌شود!

زندان گوانتانامو پس از حملات یازدهم سپتامبر بر ایالات متحده آمریکا که شبکه القاعده مسؤول آن دانسته شد، ایجاد شد. این مرکز در یک پایگاه نظامی ایالات متحده آمریکا در کیوبا موقعیت دارد و برای بازداشت مظنونان خارجی دستگیر شده توسط ایالات متحده در جنگ علیه تروریسم طراحی شده‌است. منتقدان این زندان را به‌دلیل روش‌های سخت بازجویی و شکنجه، بدنام می‌دانند.
حالا سازمان عفو بین‌الملل از ایالات متحده آمریکا می‌خواهد این بازداشتگاه را مسدود کند. دافنه ایویاتار، مسوول برنامه امنیت با حقوق بشر در سازمان عفو بین‌الملل ایالات متحده آمریکا در یک اعلامیه خبری گفت: «هر قدر مدت زمان بیشتری از این زندان استفاده شود، به همان پیمانه اعتبار ایالات متحده در سطح جهانی در مورد حقوق بشر ضعیف می‌شود.»از زمان گشایش این زندان در ۱۲ژانویه سال ۲۰۰۲ تا حال، حدود ۷۸۰ نفر به این زندان انتقال یافته‌اند. بسیاری از این افراد به هیچ جرمی متهم شناخته نشده‌اند. در حال حاضر ۳۹زندانی در گوانتانامو باقی مانده‌اند.