صحنه‌سازی توقیف
«خونین‌زار» به کارگردانی سهراب حسینی و «آن سوی آینه» به کارگردانی علی سرابی، دو نمایشی است که از ابتدای سال‌جاری تذکر گرفته و سامانه فروش بلیت این نمایش‌ها بسته شد. نمایش اول بعد از چند روز دوباره به صحنه بازگشت اما مشخص نیست چه سرنوشتی در انتظار آن سوی آینه است. هر چند احتمال می‌رود این نمایش هم دوباره به صحنه برگردد؛ چرا که معمولا نمایش‌ها بعد از مدتی توقیف، دوباره اجازه فعالیت از شورای صنفی نظارت و ارزشیابی را می‌گیرند و به صحنه بازمی‌گردند. زمان زیادی از باز شدن دوباره سالن‌های نمایش و اجرای گروه‌های تئاتر نمی‌گذرد و در همین دو سه ماه اخیر، آثار متعددی به صحنه رفته و حداقل شش نمایش دیگر در همین اردیبهشت ماه یا پیش از تابستان به جدول اجراها افزوده می‌شوند. رونق دوباره سالن‌های نمایش، چالش بین گروه‌های تئاتری و شورای نظارت و ارزشیابی را هم به دنبال خواهدداشت؛ چالشی که توقیف آثار نمایشی را به دنبال دارد و کم‌کم به ابزار افزایش فروش بیشتر تبدیل شده‌است. به نظر می‌رسد در نبود شفافیت و اطلاع‌رسانی دقیق از سوی شورای نظارت، امکان سوءاستفاده فراهم شده و چه بسا در آینده شاهد شکل‌گیری یک چرخه دائمی آلوده به سودجویی در این زمینه باشیم.
در این مورد دلیل توقیف نمایش مشخص نشد؛ چراکه به طور معمول شورای نظارت و ارزشیابی اداره کل هنرهای نمایشی دلایل توقیف نمایش‌ها را اعلام نمی‌کند اما در باره نمایش آن‌سوی آینه، اتفاق دیگری رخ داد.
علی سرابی، کارگردان آن سوی آینه، روز یکشنبه در صفحه اینستاگرامش خبر از توقف اجرای این نمایش داد و نوشت: «بدون هیچ‌گونه اطلاعی، دقایقی پیش سایت فروش بلیت نمایش آن سوی آینه با دستور مرکز هنرهای نمایشی بسته شده‌است.»
این نمایش از 17 فروردین امسال با بازی ریما رامین‌فر، الناز حبیبی، مارال بنی‌آدم، پژمان جمشیدی و علی سرابی در تالار وحدت روی صحنه بوده‌است. البته این نمایش سال 96 هم اجرا شده و یکی از پرفروش‌‌‌های تئاتر شهرزاد بود. تا ظهر دیروز بر اساس اظهارات علی سرابی، بسته شدن سامانه فروش بلیت بدون ارائه هیچ توضیحی انجام شده‌بود اما بعد از پیگری رسانه‌ها، روابط عمومی اداره‌کل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد توضیح داده که سامانه فروش بلیت آن سوی آینه به دلیل بی‌توجهی به تذکرات شورای نظارت و ارزشیابی بسته شده و تا مشخص شدن زمان بازبینی مجدد و تحقق اجرای موارد مورد نظر شواری نظارت و ارزشیابی، سامانه فروش بلیت این اثر نمایشی بسته خواهدبود.
در نهایت عصر دیروز روابط عمومی اداره کل
هنرهای نمایشی، دلیل توقف اجرای نمایش آن‌سوی آینه را در یک بیانیه رسمی اعلام کرد.
در بخشی از این بیانیه آمده‌است:
بر اساس روند تقاضای گروه و تالار درخواست کننده نمایش مذکور، چند هفته پیش از اجرا، بازبینی صورت گرفت و ضمن اعلام تصویب، مواردی به عنوان اصلاحات به گروه اعلام شد که مورد توافق قرار گرفت. بر همین منوال پس ازحدود دو هفته اجرا، بنا بر گزارش بازبینی حین اجرا و با عنایت به بررسی نظرات تماشاگران در رسانه‌های متنوع هنری، به علت مغایرت اجراها نسبت به اجرای بازبینی، مقرر شد نمایش مجددا بازبینی شود که به اطلاع گروه رسانده شد. در ادامه این بیانیه اعلام‌شده که دو مرتبه برای بازبینی نمایش برنامه‌ریزی شد و هر بار، گروه در محل بازبینی حاضر نشده‌است.
سکوت نظارت و سوءاستفاده گروه‌ها
توقیف آثار نمایشی معمولا با بسته‌شدن سامانه فروش بلیت‌ها، صورت می‌گیرد یا دست‌کم بر اساس اعلام گروه‌های تئاتری، شیوه توقیف نمایش‌ها از سوی شورای نظارت به این ترتیب بوده‌است. معمولا شورای نظارت در ارائه دلایل توقف نمایش‌ها، هیچ توضیحی ارائه نمی‌کند اما بیانیه اخیر شورای نظارت و ارزشیابی درباره نمایش آن‌سوی آینه قدمی در ایجاد شفافیت بوده که ثمرات قابل اعتنایی خواهدداشت.
به عنوان نمونه، سکوت شورای نظارت و ارزشیابی درباره نمایش خونین‌زار سبب شد دلیل توقیف سه روزه این نمایش هرگز مشخص نشود.
سهراب حسینی در همان روزها ضمن گفت‌وگو با ایسنا مدعی شده‌بود شورای نظارت و ارزشیابی، مسؤولیت توقیف این نمایش را نپذیرفته‌است.
این کارگردان گفته‌است: سه روز متوالی این پرسش را از دوستان اداره کل هنرهای نمایشی پرسیدیم ولی تنها پاسخ‌شان این بود که این توقیف از جانب شورای نظارت و ارزشیابی نبوده‌است.
گویا فرآیند توقیف به این ترتیب انجام می‌شود که گروه‌های تئاتری بابت برخی موارد تذکرهایی دریافت می‌کنند، چنانچه این تذکرها مورد توجه قرار نگیرد و اصلاحات لازم در تئاتر مورد نظر اعمال نشود، سامانه فروش بلیت نمایش بسته می‌شود و در صورت پاسخگویی گروه و مدنظر قرار دادن تذکرهای شورای نظارت، بار دیگر سامانه فروش باز می‌شود و نمایش مورد نظر دوباره روی صحنه اجرا می‌شود.
در این فرآیند اما چند نکته مهم وجود دارد که یک چرخه باطل را به‌وجود آورده‌است؛ به این ترتیب که یک نمایش توقیف می‌شود، شورای نظارت و ارزشیابی درباره توقیف نمایش توضیحی ارائه نمی‌کند، کمی بعد، احتمالا بعد از جلب نظر شورای نظارت، امکان اجرای نمایش فراهم می‌شود اما با این تفاوت که توقیف نمایش، کنجکاوی مخاطب را برمی‌انگیزد و استقبال از نمایش و در نتیجه فروش اثر بیشتر می‌شود.
در نبود شفافیت، ممکن است خطا و بهره‌برداری‌هایی صورت بگیرد از جمله این‌که گاهی توقیف‌ها از سوی گروه‌های نمایشی، اعمال سلیقه تعبیر می‌شود و گاهی صحبت از اعمال نفوذ مطرح می‌شود و این وسوسه همیشه ایجاد می‌شود که برخی گروه‌ها، نمایش را به همین شکلی که برای بازبین‌ها اجرا کرده‌اند، در اجرای عمومی ارائه نکنند تا زمینه توقیف فراهم شود؛ چرا که همیشه هر توقیفی به کنجکاوی بیشتر، حریص شدن مخاطب و فروش بیشتر منجر می‌شود.
آذر مهاجر - ادبیات و هنر
