در دهه گذشته، از سال 1389 تا‌1398 چند زمین‌لرزه بزرگ در ناحیه لرزه زمین ساختی مکران (ایران و پاکستان) رخ داد. در 29 فروردین 1362 زمین‌لرزه با بزرگای 7 اولین رخداد بعد از زلزله 1945 (7 آذر 1324 با بزرگای 8 مکران) در پهنه فرورانش است که در شمال سراوان رخ داد. ژرفای زلزله 29 فروردین 1362 سراوان 65 کیلومتر بود و مشخصا با سازوکار کششی روی گسل فرورانش مکران (بسیار شبیه زلزله‌ 30 سال بعد در 27 فروردین 1392 در همان ناحیه) رخ داد. در پهنه فرورانش مکران اولین زمین لرزه بزرگ دهه گذشته در این منطقه، زلزله دالبندین پاکستان در 29 دی 1389 با بزرگای 7.2است. این زمین لرزه در جنوب غربی پاکستان، جنوب قوس آتشفشانی مکران- بلوچستان روی پهنه فرورانش و در ژرفای70 کیلومتری زمین رخ داد. در 27 فروردین 1392 زمین‌لرزه گشت، در شمال سراوان در مکران با بزرگای 8/7 و مجددا بر پهنه فرورانش و در همان ژرفای 70 کیلومتر رخ داد. شش ماه بعد در دوم مهر 1392 در آوران پاکستان و زلزله با بزرگی 7.7رخ داد.  فعالیت لرزه‌ای در منطقه مکران در جنوب‌شرقی ایران و جنوب‌غربی پاکستان قبل از زلزله 1945 را می‌توان در دو مرحله مشخص کرد. اول، در طول دوره 30 تا 10 سال قبل از رویداد اصلی، فراوانی وقوع زمین‌لرزه‌های متوسط تا بزرگ در منطقه بین منطقه گسیختگی 1945 و قوس آتشفشانی در شمال‌غربی گوادر نسبتا زیاد بود. این رویدادها در نزدیکی مرز برخورد ورقه اقیانوسی به ورقه قاره‌ای در مرز فرورانش شده رخ داده‌اند. دوم، فعالیت لرزه‌ای در امتداد ساحل در طول 10 سال بلافاصله قبل از زلزله 1945 مکران که بیشتر این فعالیت در مجاورت کانون زلزله 1945 رخ داده‌اند. این الگوها از برخی جهات شبیه نمونه‌هایی هستند که قبل از برخی زمین‌لرزه‌های بزرگ در سایر نقاط جهان مشاهده شده‌اند. لرزه‌خیزی اخیر در غرب منطقه مکران (ساحل ایران) شبیه لرزه‌خیزی قبل از سال 1945 و احتمالا محل زلزله بزرگ بعدی مکران است. توزیع لرزه‌خیزی شبیه الگوی نان شیرینی «دونات» دارد. و ممکن است مشابه فعالیت لرزه‌ای مرتبط با زلزله 1945 در نزدیکی مرز ایران باشد. شواهد قطعی از یک زلزله قریب‌الوقوع ارائه نشده ولی الگوی رخداد زمین‌لرزه‌های رخ داده در 12 سال اخیر با الگوی رخداد زلزله‌های قبل از زلزله 1945 مکران همخوانی دارد.  از این جهت به نظر می‌رسد ضمن حفظ هوشیاری و بدون نگرانی، لازم است نهادهای متولی از فرمانداری و شهرداری تا نهادهای فعال در حوزه مدیریت بحران، ضمن توجه به رعایت استانداردهای ساخت و ساز و نظارت بر انجام آن، تمهیدات لازم برای مقابله با تبعات این رخداد برای آینده را در نظر بگیرند.

دکتر مهدی زارع -  استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی