ماجرا از کجا شروع شد؟
موج رسانه‌ای مرجوع‌شدن محصولات کشاورزی صادراتی ایران از نخل‌های صادراتی به قطر شروع شد. به طوری که نخلداران جنوبی به دلایلی از جمله خشکسالی و پیشنهاد ارقام بسیار بالا از سوی قطری‌ها به صادرات نخل رو آوردند اما طولی نکشید نیمی از محموله توسط قطری‌ها پس فرستاده شد. سپس نوبت به مرجوع‌شدن چهار کانتینر فلفل دلمه‌ای از روسیه رسید که مسوولان روسیه وجود چهار نوع سم آفت و علف‌کش برای تولید این محصولات را عنوان کردند، با این حال تولیدکنندگان فلفل دلمه‌ای معتقد بودند وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفظ نباتات هیچ هشداری در این خصوص نداده بود.
بعد از فلفل دلمه‌ای نیز نوبت به مرجوع‌شدن محموله کیوی از هندوستان رسید که هندوها وجود سفیدک یا شپشک توت روی این محصول را علت این امر عنوان کردند و در آخر خبر آمد که سیب‌زمینی تولیدکنندگان از ازبکستان و ترکمنستان به دلیل وجود مقادیر زیادی سم برای تولید آنها برگشت خورده است.
آیا محصولات کشاورزی ایرانی آلوده به آفت‌کش است؟
رئیس سازمان حفظ نباتات کشور که نهاد زیر مجموعه کاری‌اش مسؤولیت مهم بررسی آفت کش‌ها را برعهده دارد با تاکید براینکه باقیمانده سموم غیرمجاز در بافت گیاهی محصولات کشاورزی ایران به هیچ وجه وجود ندارد گفت: مشکل برگشت محصولات از روسیه این است که ۴ سم و آفتکش که در کشور ما و حتی اروپا به مصرف می‌رسد در روسیه هنوز ثبت نشده است.
«شاهپور علائی مقدم» درباره ماجرای فلفل دلمه‌ای‌های برگشت خورده از روسیه به ایرنا می‌گوید: کشور ما بیش از چهار میلیون  و ۶۰۰هزارتن محصول کشاورزی به ویژه محصولات سبزی و صیفی تازه خوری به دنیا صادر می‌کند که در سبد غذایی خانوار اثر مستقیمی دارند.
به گفته رئیس سازمان حفظ نباتات کشور محصولات صادراتی و وارداتی کشور ما دارای مقررات و پروتکل‌هایی است که براساس کنوانسیون بین‌المللی حفظ نباتات که ما هم عضو این کنوانسیون هستیم تعریف شده و مورد نظارت و ارزیابی قرار می‌گیرد تا آفات و بیماری‌ها بین کشورها جابجا نشود و سلامت و امنیت غذایی کشوری به خطر نیفتد.
به همین دلیل برای صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای دیگر مقرارت کشور ما این را می‌گوید که در سامانه گمرک محصول باید قبل از اینکه خارج شود توسط پست‌های قرنطینه گواهی بهداشتی دریافت کند.
به گفته وی، گواهی بهداشتی بدان معناست که محصول عاری از بیماری و آفت و علف‌های هرز باشد که این امر به طور معمول در پست‌های قرنطینه‌ای سازمان حفظ نباتات کشور رعایت می‌شود.
علائی مقدم در توضیح بیشتر این ماجرا می‌گوید: در کنار گواهی بهداشتی، گواهی سلامت را برای باقیمانده سموم، فلزات، نیترات و برخی نمک‌ها داریم که متولی آن وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و همچنین سازمان غذا و دارو است.
وی اضافه کرد: در مقررات صادرات کشور ما به کشورهای دیگر که در سامانه گمرک آمده است مبنا فقط گواهی بهداشتی است که برعهده سازمان حفظ نباتات می‌باشد اما اخیرا اتفاقاتی که برای کشورهای عضو اوراسیا و برخی کشورهای دیگر افتاده این است که پروتکل‌های این کشورها تغییر یافته است یعنی مقررات طوری شده که علاوه بر گواهی بهداشتی، گواهی سلامت را هم مطالبه می‌کنند.
رئیس سازمان حفظ نباتات از یک موضوع جدید در پروتکل‌های کشورها صحبت می‌کند و می‌گوید: همچنین این کشورها نظارت‌ها را بجای محصول به سمت بسترهای تولید، مکان‌های فراوری، واحدهای بسته بندی و در نهایت صادرات سوق داده اند که مورد رصد قرار می‌گیرد. همچنین کشورهای چین و روسیه سامانه‌ای را طراحی کرده و مقررات آن را به ما اعلام کردند به طوری که تولید کننده و صادرکننده ما باید در این سامانه شناسه داشته باشد اگر کشور مقصد بررسی کرد که یک محصولی از نظر گواهی بهداشتی یا سلامت به مشکل خورده با رصد صادرکننده و تولیدکننده ممکن است در صورت مغایرت محصول با مقررات بهداشتی این کشورها، نامشان از سامانه حذف شود.
 تولیدات کشاورزی ایران براساس استاندارد کنوانسیون بین المللی
علائی مقدم با بیان اینکه ایران با اسناد و مدارک درخصوص برگشت فلفل دلمه‌ای ایران از روسیه و بازخورد آن در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی صحبت می‌کند تا افکار عمومی پریشان نشود گفت: روسیه نامه‌ای را برای ما فرستاد که ۴ سم آفت‌کش و علف‌کشی که در کشور ما مصرف شده بود در کشور روسیه رجیستری و ثبت نشده است بنابراین به دلیل ناشناس بودن این سموم در روسیه این محصولات برگشت خورده است.
در واقع صحبت‌های رئیس سازمان حفظ نباتات حاکی از این واقعیت است که این سموم در کشور روسیه هنوز به تأیید نرسیده است و این به معنای نداشتن گواهی و مجوزهای لازم برای سموم استفاده شده از سمت کشاورزان ایرانی نیست.
او در این باره می‌گوید: سازمان حفظ نباتات برحسب وظیفه ذاتی این نامه را  به موسسات تحقیقاتی ارجاع داده و به روسیه  اعلام کردیم که چهار نوع سمی که برای شما شناخته شده نیست به دلیل ماده موثره کیفی، کاهش هزینه‌های تولید و کاهش دوره‌های سمپاشی ( از سه دوره به یک دوره) در اروپا نیز مصرف می‌شود.
 به گفته رئیس سازمان حفظ نباتات کشور این نامه از طریق امور بین الملل به کشور روسیه ارسال شد و همچنین تاکنون چهار جلسه وبیناری با روس ها برگزار شد و  همچنین یک هیات ایرانی به روسیه سفر کرد و آنجا با سرویس فدرال حمایت از مصرف کنندگان و انجمن های مربوط به سلامت بخش کشاورزی جلساتی داشتند.
علائی مقدم بار دیگر تأکید می‌کند توقف صادرات فلفل ایران به روسیه به دلیل مصرف سموم غیرمجاز یا باقیمانده سموم در بافت‌های گیاهی نبوده است زیرا هر کشوری یک استاندارد  MRL مخصوص خود را دارد که  توسط کنوانسیون بین‌المللی حفظ نباتات برای تمامی کشورها تعریف شده است. زیرا براساس  MRL  میزان سموم و باقیمانده‌ها نباید از حد مجاز تعریف شده بالاتر باشد.
آیا محصولات مرجوع شده در داخل کشور توزیع می‌شوند؟
کیوی، سیب‌زمینی و فلفل دلمه‌ای مرجوع‌شده در کشور بی‌کیفیت نبوده، به همین دلیل این محصولات بلافاصله در بازار توزیع می‌شود و در سطح میادین میوه و تره‌بار و خرده‌فروشی‌ها می‌توان یافت.
طبق نظر کارشناسان، استفاده از آفت‌کش‌ها و امراض گیاهی نمی‌تواند سلامت انسان‌ها را تهدید کند به طوری که در این خصوص مسعود لطیفیان، عضو هیات علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی می‌گوید: در این موارد، کشور هدف صادراتی تنها به دلیل جلوگیری از انتقال آفت و بیماری به سیستم‌های کشاورزی یا جنگلی و زیان‌های اقتصادی ناشی از آن مانع ورود محصول به کشور خود می‌شود و آنها را برگشت می‌دهد.
به گفته وی، اگر محصول به دلیل آفت یا بیماری‌ها بازپس فرستاده شده باشد با برخی اقدامات آفت‌زادیی بهداشتی امکان مصرف بدون خطر برای سلامتی افراد وجود دارد.
گیل‌آبادی، رئیس انجمن تولیدکنندگان سم کشور نیز در این باره می‌گوید: بدون شک غذای مصرفی مردم کاملا سالم است چون سموم کشاورزی برای مبارزه با آفت است که اگر به محصول زده نشود قابل مصرف و تولید نخواهد بود. وی می‌افزاید: مصرف سموم کشاورزی ایران از اروپا نیز کمتر است به همین دلیل کاهش مصرف سموم در بخش کشاورزی موجب بحران در تولیدات کشاورزی و تهدید امنیت غذایی می‌شود.
دلایل پشت پرده چه بود؟
مرجوع‌شدن محصولات کشاورزی صادرشده در مناسبات بین‌المللی امری طبیعی است به طوری که بارها روسیه محصولات کشاورزی کشاورزان ترکیه را پس فرستاده یا در نمونه‌ای دیگر عراق به دلیل مشکلات گمرکی محموله سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی ایران را مرجوع کرده است، از طرف دیگر استفاده سم برای تولید آنها به هیچ عنوان به معنای بی‌کیفیت‌بودن آنها قلمداد نمی‌شود.
 با این حال، خبر مرجوع‌شدن چهار محصول کشاورزی از روسیه، هند، ترکمنستان و قطر به دلیل فاصله کوتاه زمانی کمی شک‌برانگیز است.
 تهدید امنیت غذایی کشور به انحای مختلف از جمله بیوتروریسم در ایران سابقه زیادی داشته است، به طوری که در سال‌های گذشته با واردات گونه‌های بی‌کیفیت بچه ماهی قزل‌آلا و نابودی مزارع آبزی‌پروری کشورمان، ایران جایگاه اول تولید و صادرات قزل‌آلا را از دست داد، سپس چندی پیش کیک‌های آلوده به قرص در کشور به تیتر اول رسانه‌ها تبدیل شد و حال نوبت به موج اخبار مرجوع‌شدن محصولات کشاورزی رسیده است.
طبیعی است که با افزایش جمعیت باید محصولات غذایی و کشاورزی بیشتری در دسترس باشد که با توجه به تحریم‌های بیگانگان وضعیت ارزی کشورمان برای واردات این محصولات مناسب نیست. از طرف دیگر ایران پتانسیل توسعه و افزایش محصولات کشاورزی و غذایی را دارد؛ هر چند که با توسعه عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری باید از تبخیر آب جلوگیری کرد تا آب بیشتری در کشور داشته باشیم و دچار بحران کمبود آب برای محصولات کشاورزی نباشیم.



فشار رسانه‌های غربی برای القای ناکارآمدی
اگر خبر برگشت محصولات کشاورزی را جست‌وجو کنید اولین خبر مربوط به شبکه ضدایرانی ایران‌اینترنشنال است که تاریخ آن به روزهای اخیر برمی‌گردد اما خبر دوم مربوط به پنج سال پیش است. مشخص است رسانه‌های لندن نشین در حال پرداخت هزینه هستند تا این خبر در صدر اخبار جهان برای ناکارآمد جلوه‌دادن وضعیت کشور قرار داشته باشد. در روزهای اخیر نوشته‌ای در فضای مجازی دست به دست می‌شود که حکایت از آن دارد برخی خبرنگاران که ضد حاکمیت سیاسی ایران در حال اظهارنظرهای تند و انتقادی هستند در قبال دریافت مبالغ زیادی این کار را انجام می‌دهند و دل‌شان برای مردم ایران نمی‌سوزد. شاید بررسی و تامل در این مورد برخی حقایق را روشن کند.
برگشت محصولات کشاورزی در کشورهای اروپایی
 بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال گذشته حدود هفت‌میلیارد دلار از بخش صادرات محصولات کشاورزی به‌صورت رسمی درآمد عادی کشور شده است. این در حالی است که برخی محصولات در بازارچه‌های مرزی به برخی کشور‌های همسایه مانند افغانستان صادر می‌شود که مبادله برخی از آنها با پول ایران است و برخی دیگر در سبد تهاتر قرار دارد. این بخش اصلا در آمارهای رسمی نمی‌‌آید و برخی کارشناسان بر این باورند حدود سه‌میلیارد دلار حجم تجارت این بخش است که اگر با هفت‌میلیارد دلار تجارت رسمی جمع کنیم به عدد 10میلیارد دلار می‌رسیم. بررسی خبرنگار ما نشان می‌دهد بحث برگشت محصولات کشاورزی در اغلب کشورها رواج دارد. به‌طوری‌که در گزارش FDA آمریکا آمده در طول سال‌های 2005 تا 2013 از مجموع اقلام کشاورزی که وارد شده 20درصد از بخش آبزیان، 16درصد سبزیجات، 10درصد میوه، 7/7درصد ادویه و 2/7درصد شکلات و آبنبات برگشت داده شده است. مشخص است ایران با آمریکا مراوده اقتصادی ندارد و طبیعتا کشورهای دیگری صادرکننده این محصولات بوده‌اند؛ کشورهای مکزیک، هند و چین محصولات اشاره‌شده را به آمریکا صادر کردند و محصولات آنها توسط سازمان غذا و داروی این کشور تایید نشد و برگشت خورد. در گزارشی دیگر که در طول سال‌های 2009 تا 2015 بررسی کرده‌ایم به این نتیجه رسیدیم که کشورهای ایتالیا، فرانسه و اسپانیا به‌عنوان کشورهای وارد کننده محصولات کشاورزی برخی محصولات را به کشورهای صادر کننده (مراکش، تونس، ترکیه و الجزایر) برگشت داده‌اند.





سهم بالای کشاورزی در تجارت یک میلیارد دلاری روسیه از ایران
سفیر ایران در مسکو نیز از افزایش چشمگیر واردات کالاهای ایرانی توسط روسیه در سال جاری میلادی خبر میدهد و می گوید: محصولات کشاورزی مهمترین اقلام واردات یک‌میلیارد دلاری روسیه از ایران را تشکیل می‌دهد.
کاظم جلالی با اشاره به توسعه چشمگیر تجارت کالا میان ایران و روسیه در یک سال اخیر می‌گوید: در ۱۰ ماهه نخست سال ۲۰۲۱ روسیه ۷۷۵ میلیون دلار کالا از ایران وارد کرد که در سالیان اخیر رکورد جدیدی محسوب می‌شود.
به گفته جلالی، واردات کالاهای ایرانی به روسیه در ۱۰ ماهه نخست سال جاری ۱۲۲ درصد افزایش یافته است.
به گفته جلالی: اگر آمار سه‌ماهه پایان سال ۲۰۲۱ هم اعلام شود احتمال می‌دهیم که کل واردات ۱۲ماهه روسیه از ایران برای اولین بار به رکورد یک میلیارد دلار خواهد رسید که عمده اقلام وارداتی روسیه از ایران، محصولات کشاورزی، باغی و صیفی‌جات است.
سفیر ایران در روسیه تأکید می‌کند: روس‌ها در یک سال اخیر حجم بی‌سابقه‌ای از محصولات کشاورزی ایران را وارد کرده‌اند و فقط برای چند محموله فلفل دلمه مشکلات استانداردهای سموم پیش آمد وگرنه در سایر موارد شاهد رشد صادرات محصولات کشاورزی ایران به روسیه هستیم و این روند همچنان ادامه دارد.
عمده کالاهای صادراتی ایران به روسیه، محصولات کشاورزی است که به ترتیب شامل آبزیان، فرآورده‌های آبزیان، فیله تن، میگو، لبنیات، گل و گیاه، صیفی‌جات، میوه‌جات و خشکبار است.




انکار حقیقت
به نظر می‌رسد این گونه شایعه‌پراکنی با هدف تهدید امنیت غذایی ایران صورت گرفته باشد که در ادامه به برخی علل آن خواهیم پرداخت.
 استفاده ایرانی‌ها از سموم بی‌کیفیت چینی بیشترین تیترهای این روزهای رسانه‌های بیگانه در خصوص این موضوع بود. به نظر می‌رسد روابط تجاری و سیاسی مناسب ایران با چین و روسیه که بیشترین کمک‌ها را به کشورمان در زمان تحریم ظالمانه آمریکا و متحدانش کرده به مذاق غربی‌ها خوش نیامده و آنها قصد دارند مردم، کشاورزان و تجار دو کشور را نسبت به هم بدبین کنند.
ایران نیز به واسطه پیمان اوراسیا توانسته سهم زیادی از بازار محصولات کشاورزی روسیه، ترکمنستان و ازبکستان داشته باشد بنابراین کاملا طبیعی است که در حین مذاکرات وین غربی‌ها به دنبال بدبین‌کردن ایرانی‌ها نسبت به چینی‌ها، روس‌ها و سایر کشورهای اوراسیا باشند تا از این طریق بتوانند امتیازات بیشتری را از آن خود کنند و حتی روی قرارداد 25ساله ایران با چین تاثیر بگذارند.
 محصولات کشاورزی در زمان تحریم بیشترین درآمدزایی ارزی را برای کشورمان به همراه داشته و اصولا تحریم‌پذیر نیستند.یکی از راه‌های فلج‌کردن و فشار گسترده به کشوری نیز تهدید امنیت غذایی و کاهش منابع ارزی آن است به همین دلیل به نظر می‌رسد دشمنان ایران همه‌جانبه درتلاشند به این مهم برسند.
بدبین‌کردن مردم نسبت به محصولات کشاورزی نیز پروژه دیگری بود که این کشورها به مدد رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی و برخی رسانه‌های داخلی مخالف خودکفایی و امنیت غذایی کشور دنبال می‌شود به طوری که این رسانه‌های داخلی و خارجی در اقدامی مشترک بر سرطان‌زابودن محصولات کشاورزی تاکید دارند و با کلید واژه سمی‌بودن محصولات کشاورزی سعی در ترساندن مردم از خرید و مصرف این محصولات دارند.
ایران طی سالیان اخیر با محصولات کشاورزی باکیفیت توانسته بازارهای منطقه و کشورهای همسایه خصوصا روسیه را از دست ترکیه و رژیم صهیونیستی درآورد؛ بنابراین طبیعی است که بازرگانان و تجار این دو کشور با واسطه‌گری‌های گسترده و همکاری با مافیای بزرگ کشاورزی منطقه تمام سعی خود را در بازپس‌گیری بازار خود دارند.
محصولات ایران در تراز سبد جهانی
درباره ماجرای سیب‌زمینی‌های مرجوع شده هم غلام‌عباس ارباب‌خالص، سفیر ایران در ترکمنستان با بیان این‌که روند صادرات ایران به ترکمنستان طی دو سال اخیر بین ۵ تا ۶ برابر از لحاظ تناژی و ارزشی افزایش یافته است به ایرنا گفته است: از ابتدای سال تاکنون محصول برگشتی از ترکمنستان به ایران نداشتیم و برگشت محموله اخیر نیز به دلیل کهنه شدن محصول بوده و هیچ ربطی به سموم نداشته است.
وی دراین باره می‌گوید: ترکمنستان در پاندومی کرونا با ایجاد محدودیت اتباع و کالاها، روند مراودات تجاری خود از ایران به ترکمنستان به آسیای مرکزی را ظرف مدت ۱.۵ سال اخیر آزاد کرده است که در این مبادلات محصولات کشاورزی از جمله سیب درختی، پرتقال، نارنگی ، کیوی و سیب زمینی و پیاز و محصولات لبنی در حال صدور است تا جایی که خرمای ایران برای ماه مبارک رمضان وارد بازار این کشور شد.
سفیر ایران در ترکمنستان با بیان اینکه مشکل ورود کالاهای کشاورزی از ایران نداریم، می‌گوید: براساس گزارش ارائه شده درخصوص برگشت سیب زمینی ایران از ترکمنستان حجم بار را سه هزارو ۵۰۰ تن عنوان کرده‌اند که این میزان درست نیست بلکه حدود ۵۰ تن محصول سیب زمینی به دلیل طولانی شدن فرایند قرنطینه‌ای و کهنه شدن محصول در گمرکات برگشت خورده است.
وی با اشاره به اینکه محصولات کشاورزی جزو کالاهای فاسد شدنی هستند توضیح می‌دهد: هیچ کالایی بدون کنترل کیفیت و گذراندن مراحل قرنطینه‌ای از مرزها خارج نمی‌شود بنابراین آنچه که رخ داده به دلیل وجود حجم بالای کالا در گمرکات ظرف مدت ۱۰ روز موجب این اتفاق شده است.
براساس این گزارش در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹، در سطح ۱۴۱ هزار هکتار از اراضی کشاورزی کشور سیب زمینی کشت شده و برآورد تولید این محصول ۵.۲ میلیون تن بوده است.